Утта – һаң халунас әәдго улс энд бәәнә Әрәсәд хамгин халун һазр – Хальмгин Утта селән

31-08-2021, 15:08 | Общество

Теегин эн селәнд 2021-ч җилин зунар ноха сарин 20-д нарна күчәр 70 градус күрч халулсинь медхд өврмҗтә. Эн йовдлын тускар РИА Новости агентств бичсмн.

Түрүн болҗ Әрәсәд Утта – хамгин ик халун болдг һазр - гиҗ 2010-ч җил темдглсн бәәсмн. Тиигхд ноха сарин 12-т 45,4 градус күрч халулсинь прибормуд үзүлсмн. Һазрин көрсн 70 градус күрч бәәсмн. Уттан метеостанцин ахлач Гульзада Бисембаева тер җилиг мартхш. Халун һаң ик болад, тег дарунь шарлад, урһмлын ик зунь (85 процент) өгрҗ одла. Буурлда болхла, уңгдан өгрҗ шарлад һарсн уга. Әрәсәд тернь тиигәд хамгин ик һаң болсн һазр гиҗ батлгдсн билә. Хамгин ик халун болдг бәәрнә орминь ода күртл талдан һазр эзләд уга. Халун цеңтән күрсн хамгин ик күцәмҗ эннь болҗана.
Халун һаң тогтсн цагла селәнд төрүц күн уга болҗ, гертән цугтан тагчгрна. Үдин халунд шовуд чигн нисдгән уурна. Терз-үүдән урднь газетмүдәр болн хуучн обойин цаасар нааһад хааһад, хораһан усинь икәр цацҗ уһаһад, асхн шидр серү таттл әмтн гертән хорһдна. Урднь әмтн һаза гериннь өөр унтдг бәәсмн. Ода цагт гер болһнд кондиционермүд бәәнә. Әмтн зуг асхн шидр гертәсн һарч, аһар киилнә, бичкдүд һаза һарч наадна. Бәәрн улсин тодлврар, урднь халун икдәд, зуг цөөкн өдр зогсдг бәәсн болхла, ода халун өдрмүдин то икдҗәнә.
Селәг усар теткдг ус зөөдг машид бәәнә. Өөр эргнд бәәх худгудын өөр тедн сөөни өрәләс авн чеерүдт зогсҗ, усиг худгас татҗ авна. Селәнә гермүдт, малчнрин хошмудт тедниг әмтн даңгин күләнә. Нег цистерн усн – 3.5 кубометр усн 500 арслң болна. Энд бәәдг әмтнә кесгнь эврә малта, тегәд тоолтн кедү усн эднд кергтә болх. Хотна эргнд бәәх худгуд советин йосна цагт малтгдсмн. Зуг нег худг сүл цагт малтҗ авгдҗ, усар тетклһнд невчкн болвчн немр болсмн. Һаң иктә өдрмүдт ус зөөдг машид худгудын уснь чилтл терүгинь зөөҗ авна. Болв хөв болдгнь, усн шинәс худгиг дүүргәд һарч ирнә.
Усн хатяр һазрт бәәх селәнә әмтнд шишлң мөңгнә немр («безводные») гиһәд 30 процент немр мөңгн өггднә. Зуг тернь көдлдг улст күртнә. Селәнд көдлдгнь тоота, 15 процент болх. Наадкснь пенсионермүд болн көдлмш уга улс. Көдлмш селәнд угалм.
Халун һаң теегт бәәх Утта селәнд ода элстә салькн үләһәд, немр зовлң үүдәҗәнә.
Бәәрн улсин келсәр, урднь олн җил хооран элстә салькн көдлхлә, элсн селәг бүркәд, хаалһсиг, герин эргндкиг элснд дардг бәәҗ. Гер болһна өөр белн күрз бәәдг бәәҗ. Өрүн босад, әмтн тер күрзәр үүдән, герин өөрк хаалһсиг элснәс цеврдүлҗ авдг бәәсмн. Эн җил элстә салькн көдләд, дәкнәс әмтнд әәмшг үүдәҗәнә.
Мана газет болхла, 2020-ч җилд эн селәнд «Утта – хамгин халун һазр» гиҗ нерәдгдсн Түмр темдг углҗ тәвгдснә тускар бичлә. Тер селәнә әмтн эврә седвәрәр терүг хотндан тәвсмн. Селәнә ахлач Вадим Сангаджиев хамдан сурчасн үүртәһән төмр темдгиг урлҗ, диглҗ тәвсинь бидн хөөннь медвидн. Халун һаң ик гиҗ урудлго бәәрн әмтн бәәсн һазран ясхар, энд әмтнд бәәхд эвтә болтха гиҗ седвәр һарһҗ үүлддгинь эн үлгүр медүлҗәнә.
Селәнд олн келн улс бәәнә. Эднә ик зунь энд өсҗ боссмн. Иҗлдсн һазрасн йовх седкл эднд уга. Малчнр, маши залачнр, багшнр, сурһмҗлачнр, нань чигн эрдмин улс энд бәәнә.
Утта селән даңгин иим уснь тату, элснд авгдсн бәәсмн биш. 1980-ч җилд селәнд Иҗлин уснас сурвлҗ татад, усн ирсн билә. Тиигхд усна күчәр әм авсн селәнд әмтн модд урһаһад, темс тәрәд, гериннь өөр олн-зүсн цецгүдәр кеерүлсн бәәдг билә. Лимонадн цех күртл энд көдлдг билә. Мал-аһруснь цагларнь услгдсн, өрк болһна ширә деер тәрән-темсн хотд немр болҗ бәәсмн. Болв, олн-зүсн учрар, усиг өгдгон уурад, бәәдл йосндан муурсмн.
Яшкулин РМО-на толһачин дарук Галина Шининован келсәр, селәнд сурһулин җилд белдвр кегдв. Даруһас энд бичкдүдин сад эдлврт орхмн. Иргчдән модульн ФАП тосхгдхмн.
Селәндән олн-зүсн керг-үүлдвр күцәҗ, әмтнә җирһлиг ясрулх седкл селәнә ахлачд болн энүнә нөкднрт бәәнә. Зуг усн уга болад, кесг тоотынь күцәхд амр биш. Әрәсән болн Хальмгин хамгин халун бәәрнд Утта селәнд әмтн дассн һазртан иргчдән иткҗ бәәнә.
ҖИРҺЛИН Кермн

Видео