"ͳëèí" ãèñí ¢ã þí áîëõìá? Ëàâêèí ýñ ãèš õîòíà íåðí áîëõìá? Ìåäãäš³õø. Àõ ¢éèí óëñ Ëàãàíèã "Íàãàí" ãèš êåëäã áèë³. Òåð ¢ã³ñ öóâñí íåðí áîëõìá? Õ³³š³í³â. Ýíòí àøòíü ìàíà ºàçðèí ¢ã áîëâ. Ìàíà ýê-ýöêíð šèðäã÷-äàëäã÷ šèëì¢äò êåëš éîâñí á³³š. Îäà þí ó÷ðàð êåëñèíü îëš àâõ êåðãò³. ij³í³ õ´´í ìàíà õàëüìã êåëíä îðñ ¢ãì¢ä îðñìí. ¡ëã¢ðíü, ëàâê (ëàâêà), ëàâêèí á¢ðê³øê (ïðèêàç÷èê), ýðåñ³ (ðåññîðêà), õ³ì¢ä (õîìóò), áèèëê (âèëêà), áèèíã (âåíèê) áîëí íàíü ÷èãí. Ñîœñõä ç´â³ð àêàä áîëíà, èí³äí ÷èãí ê¢ðí³.
Òåã³ä õàëüìã àâöàð êåëñí ¢ã äîòð "í³ëèí" ãèäã ¢ã îëäíà. Ýíòí îðñàºàð "íà ëèíèè" ãèäã ¢ã áîëš ºàðâ. "Ëèíèÿ" ãèñí ¢ã - "ò´ìð õààëº". Ýí ¢ã êåëõë³, "Êèçëÿð-²³äðõí" ãèäã ò´ìð õààëº òîäëãäíà. Ò´ìð õààëºä ÿìàðàí õîòí á³³í³ ãèõë³, ýíòí ìàíà Ëàãàíÿ ðàéîíà Óëàí Õîë ñåë³í.

Ýëñòä ¢¢ëäš³õ "Õàëüìã êåëí³ àñõí" ãèäã êëóá ò´ðñêí êåëíä³í, ñîéëäàí äóðòà óëñèã íèèö¢ëí³. Íààðàí èðäã óëñ ò´ðñêí êåë³í 㢢í³ð äàñõ ê¢ñëò³. Ýäí êåëí-óëñèííü òóóš, àâúÿñ-çàœøàëìóä ìåäš àâíà, õàëüìã êåë³ðí ꢢíäí³, ñîíüí 糜ã³ð õóâàëöíà.
Ýí êëóáä îðäã óëñèí íåãíü òàœº÷ä íåðíü òåìäãò³ íîìò, áèëãò³ ø¢ëã÷, äðàìàòóðã áîëí îð÷óëà÷ Ïåòð Äàðâàåâèí àâàëüíü Ëþáîâü Äàðâàåâà. Õàðì ò´ðõä, àâàëüíü Ïåòð Àëåêñàíäðîâè÷ íèäí ñ³³º³í õ³³â. Ëþáîâü Ëèäæèåâíà Õàëüìã ãîñóäàðñòâåíí óíèâåðñèòåòèí ïåäàãîãè÷åñê ñóðºóëü-ýðäìèí áîëí áèîëîãèéèí ôàêóëüòåòèí õèìèéèí êàôåäðò àõ ëàáîðàíòàð ê´äëš³í³. Îëí äóíä õàëüìã êåë òàðõàäã Âèêòîð Ìàíäæèåâèí ¢ðâð³ð Ëþáîâü Ëèäæèåâíà ò¢ð¢í áîëš "Õàëüìã êåëí³ àñõí" ãèäã êëóáä èðâ. Ïåòð Äàðâàåâèí äåãòð³ñ äóðòà ø¢ëã¢ä³í óìøš, êëóáä îðëöà÷íðèí îíüãò òóñõàâ. Àâàëüíü îðñ áîëí õàëüìã êåë³ð áè÷ñí ¢¢ä³âðì¢äèã õàìãèí ò¢ð¢íä Ëþáîâü Ëèäæèåâíà óìøàä, ÷èêë³ä, êîìïüþòåðò áóó뺚 áàðëäã á³³ñìí. Îäà ÷èãí áàðàñ ºàðàä óãà õ´ðí ïüåñ á³³í³.
Ëþáîâü Ëèäæèåâíà äîëàí õîíã áîëºí àëäëãî õàëüìã êåëí³ êëóáä èðí³. Ýí¢í³ êåëñ³ð, êëóáä õàëüìã ñîéëä, êåëíä õàðó ñåäêëò³ ³ìòí õóðíà. Ýíä ýðê áèø ñîíüí óëñ õàðºíà. Êåëõä, îäàõí ø¢ëãë³íä äóðòà Ëþáîâü Òàðíîâêèíà êëóáä îðëöà÷íðëà õàðºš, ýäíä õàëüìã ø¢ëã÷íðèí ¢¢ä³âðì¢ä àéñëóëš óìøš, áàéð-áàõìš ¢¢ä³â.

http://halmgynn.ru/uploads/posts/2018-04/1524722852_12.jpg
"Šàœºðèí" áààòðìóäò áè÷êä¢ä éèð äóðòà. Ýäí áàãøíðòàºàí (çóðãò) ýí äóóëâðàð óë êåš, í³ð-íààä ò³âí³. Áààòðìóäûí ç´ðìã éîâäëìóä ꢢêä-ê´â¢äò èê îìã ´ãí³. Òàœº÷ä áîëäã "Šàœºðèí à÷íð" ãèäã ìàðºàíä Ýëñò áàëºñíà áîëí ðàéîäûí áè÷êä¢ä ñåäêë³í ò³âš îðëöíà. Ê¢¢êä-ê´â¢ä ýí ìàðºàíä ýðò³ñíü áåëäí³. Ýäí áààòðìóäûí ä¢ðì¢äèã ñ³³í³ð ¢ç¢ëõèí ò´ë³ øèøëœ õóâö-õóíð óéíà. Áàãøíð áîëí ñóðºóëü÷íðèí ýê-ýöêíð ýäíä ä´œ áîëíà.

http://halmgynn.ru/uploads/posts/2018-04/1524722844_img_4202.jpg
²ð³ñ³í ñóðºóëü-ýðäìèí éè뺳í ñ³í ê´äë³÷ Ñâåòëàíà Èâàíîâíà Øåâåíîâà ñóðºóëü÷íðòàºàí (çóðãò) îëí ç¢ñí ÷èíðò³ êåðã-¢¢ëäâðì¢äò îðëöíà. Ýëñòèí ëèöåéèí òóóšèí, îáùåñòâîçíàíÿ áàãø ꢢêä-ê´â¢äò ã¢í ìåäðë ´ãäã ó÷ðàð ýäí òàœº÷èí, ²ð³ñ³í îëèìïèàäìóäò äèèëâð á³ðí³. Ýí¢í³ ñóðºóëü÷íð Ì.Ëîìîíîñîâèí íåðò³ Ìîñêîâñê ãîñóäàðñòâåíí óíèâåðñèòåòä, ÌÃÈÌÎ-ä, ºàçàäûí îðí-íóòãòóäò ÷èãí ñóðàä ºàðëà.

http://halmgynn.ru/uploads/posts/2018-04/1524722891_img8842.jpg
Õàëüìã Òàœº÷èí ýë÷íð "Àëäð Òîðºí õààëºèí ì´ð³ð" ãèäã íàðò-äåëê³í ýêñïåäèöä îðëöëà. 2002 šèëä ýêñïåäèöèí ò¢ð¢í äåâñœ áîëëà, 2009 šèëä - õîéðäã÷íü. Ìàíà òàœº÷èí áîëí Ìëûí ïðàâèòåëüñòâ ýí¢ã á¢ðä³ë³. Ýêñïåäèöä îðëöà÷íð êå糜ê àâúÿñàð òåì³ä óíš (çóðãò) , àëäð òóóšëã÷ õààëºàð éîâñìí. 2009 šèëèí àïðåëü ñàðèí 29-ä Ýëñò áàëºñíà ºîë òàëâœãàñ õàëüìã ýêèïàæ áåäðš ºàðëà. Òèèãõä òàœº÷èí íîìòíðàñ ÈÊÈÀÒ-ûí äèðåêòîðèí äàðóê Àíäðåé Áîãóí éîâëà. Ýêñïåäèöèí õîéðäã÷ äåâñœ õàëüìã óëñ ýâð³ äóðàð ²ð³ñ³í õàíüä îðñíà 400 šèëèí ´´íä íåð³äãäë³.

Àïðåëü ñàðèí 24-ä Ýëñòä "Îäí fashion" ãèäã òàœº÷èí õàìãèí ñ³í äèçàéíåðèí, õóâöíà ëàâêèí, óð÷èí áîëí þâåëèðí êåãäëì¢ä ¢ç¢ëõìí. Ýí ãåðëò³ áîëí îí÷òà éîâäë. Ýí¢í³ á¢ð䳺³÷ - "Èíüãëÿí" - õàëüìã êåëí-óëñèí õóâöíà äèçàéí-ñòóäü. "Áàéðòà life" ãèäã æóðíàëûí íèë÷³ð ýí êåðã-¢¢ëäâð áîëâ. Öàãàíà Ëèäæèåâà - "Îäí fashion" ãèäã º³³õ¢ëèí îðëöà÷, ìàíà ãèè÷ áîëâ. "×àðîâíèöà" ãèäã ýí¢í³ õàâðèí øèí êååð¢ëèí êîëëåêö òèòì³ñ, äèàäåì³ñ íàíü ÷èãí ¢ñí³ êååð¢ë³ñ òîãòíà. Ýí ´â³ðö ê´äëìø êå ñ³³õí³ðí áîëí îëí ÿíçòàºàð éèëºðí³.
Öàãàíà óÿ÷ ýðäìèã äàñàä, õ´´ííü Á.Á.Ãîðîäîâèêîâèí íåðò³ óíèâåðñèòåòèí õàëüìã áîëí äîðä ¢çãèí íîì øèíšëëºí³ èíñòèòóò ÷èë³â. Ýí¢í³ êååð¢ëèí êîëëåêöñ Í.Í. Ïàëüìîâèí íåðò³ Êåëí-óëñèí ìóçåéä áîëí ýòíè÷åñê õóâöíà ôåñòèâàëüä ¢ç¢ëñìí. Óðäíü ýâð³ ñ³í ¢¢ä³âðì¢ä³í "Èíüãëÿí" àòåëüåä á¢ðä³â. Éîñíäàí ýí êåðãò ñåäêë³í ´ãñí ê¢í áîëšàíà. Ê´äëìøò³í ê¢ö³ìšò³, øóëóí-øóäðìã ꢢêí. Öàãàíà ºîëüøã, öàºàí ñàíàòà, ò´ðñêí÷ ñåäêëò³ ê¢í.

1986 šèëèí àïðåëü ñàðèí 26-ä ×åðíîáûëüñê ÀÝÑ-ò àâðëò óãà çåòêð ó÷ðñìí. Òåð¢í³ àøò ó÷ðñí ðàäèàöèîíí ³³ìøã Åâðîïèí àðâí äîëàí îðí-íóòãò ê¢ðñìí. Ýí àþëûã óãà êåëºíä ÑÑÑÐ-èí áóëœ áîëºíàñ çóðºàí çóí ì蜺í ê¢í îðëöàä, çàëó-ç´ðìã éîâäë ºàðºñìí. Òåäí³ òîîä Õàëüìã Òàœº÷àñ ê¢ñäóíäóð ì蜺í çàëó ê¢í áàñ îðëöñìí. ªóíäë ò´ðõä, êåñãíü àþëûí óðøãàñ ê´ëò³ ãåìí³ä, ñ³³º³í õ³³â. Òàœº÷èí ñîöèàëüí äåëãðëòèí, ê¢÷-ê´ëñí³ áîëí ê´äëìø³ð òåòêëºí³ ìèíèñòåðñòâèí òî-äèã³ð ýíäð ìàíà òàœº÷ä òåð àþëûí óðøãèã óãà êåëºíä îðëöñí 865 ê¢í á³³í³.

¥öêëä¢ð òàœº÷èí Òîëºà÷ Àëåêñåé Îðëîâ ²ð³ñ³í Ôåäåðàöèí Õóëä-㢢ëã³í³-ïðîìûøëåíí ïàëàòûí âèöå-ïðåçèäåíò Ìàêñèì Ôàòååâëà, ¥ìí ¢çãèí ôåäåðàëüí îêðóãèí Õóëä-㢢ëã³í³-ïðîìûøëåíí ïàëàòûí Àññîöèàöèí ïðåçèäåíò, Ðîñòîâñê îáëàñòèí Õóëä-㢢ëã³í³-ïðîìûøëåíí ïàëàòûí ïðåçèäåíò Íèêîëàé Ïðèñÿæíþêëà, "Òðàíñ-Êîìïîíåíò" ÎÎÎ-í äèðåêòîðìóäûí ñîâåòèí àõëà÷ Àëåêñàíäð Íîñêîâëà áîëí Õàëüìã Òàœº÷èí Õóëä-㢢ëã³í³-ïðîìûøëåíí ïàëàòûí ïðåçèäåíò Íàäåæäà Èëüÿíîâàëà õàðºâ.
Õàëüìãèí ºàçðò èðñíäòí áàéðëšàíàâ. Ìàíà òàœº÷ä èèì ÷èíðò³ êåðã-¢¢ëäâð áîëšàõíü áàñ áàéðòà. Òàœº÷ áîëí ²ð³ñ³í Õóëä-㢢ëã³í³-ïðîìûøëåíí ïàëàò õîîðíäàí êåñã šèëèí ýðãöä ¢ð-èíüã÷ çàëºëäà á³ðëöí³.Ìàäí îëí õàìöó êåðã-¢¢ëäâðì¢äò îðëöëàâèäí. Òàœº÷ä äàðàí-äàðàíäàí îëí ç¢ñí ôîðóìñ áîëšàíà. Ñàíêò-Ïåòåðáóðã áàëºñíä ýêîíîìè÷åñê ôîðóì áîëõèí ´ìí óðäàñíü áåëäâðèí êåðã-¢¢ëäâðì¢ä áîëšàíà. Áîëâ ºîëëã÷ êåðã-¢¢ëäâðì¢ä Ñàíêò-Ïåòåðáóðãò áîëõìí. Ìàíà ºàçðò õîéð ôåäåðàëüí îêðóãèí Õóëä-㢢ëã³í³-ïðîìûøëåíí ïàëàòìóäûí ýë÷íð öóãëðš, ò´ðì¢ä³í õàºëš, äàìøëòàðí õóâàëöõìí. Ýííü òàäíà èðã÷ ¢¢ëäâðò òóñàí õàëüäàõíü ìàºä óãà ãèâ.

Àëäð Äèèëâðèí ¥äðèí ´ìí ´ðãíä ²ð³ñ³ä "Ãåîðãèåâñê òàñì" ãèäã êåðã-¢¢ëäâð ýêëâ. "Äèèëâðèí âîëîíòåðìóä" ãèäã Öóã³ð³ñ³í îëíà šèñ³í³ Õàëüìã ðåãèîíàëüí ³œãèí áàº÷óä ýí¢íä áàñ øóíìºàºàð îðëöš, òàœº÷ä ãåîðãèåâñê òàñì ò¢ã³ëºí³ êåðã ýêëñí á³³í³. ¥öêëä¢ð Ýëñòä Àðáàòä ýí êåðã-¢¢ëäâð ¢äèí õ´´í ýêëâ. Ýí êåðãò îðëöšàõ áàº÷óä áîëí áè÷êä¢ä äóíä õàìãèí áຠãèñíü áàëºñíà 23-÷ òîéãòà äóíäûí øêîëûí ñóðºóëü÷ éèñò³ Âàëåðèé Ýðäíèåâ áîëâ. Ìàíà òàœº÷èí ñåäâ³ðò³ áàº÷óä ýí êåðã-¢¢ëäâðèí éîâóäò àðâí òàâí ì蜺í òàñì îëí ³ìòíä ò¢ã³š ´ãõ³ð çóðàëšàíà. Ýí òàñìèã ÷èê³ð îëçëëºíà òóñêàð áàº÷óä ³ìòíä ö³³ëºâð ´ã÷, ýí¢í³ ÷èíðèí òóñêàð áàñ êåëõìí.
Àïðåëü ñàðèí 23-ñ àâí ìàé ñàðèí 3 ê¢ðòë "Õàëüìã" ãèäã õ³³âðèí îòðÿäìóäûí Àññîöèàö Àðõàíãåëüñê îáëàñòèí "Áàäì öåöã" ãèäã õ³³âðèí îòðÿäûí áàº÷óäëà ßøêóëèí ðàéîíä ä³³í³ öàãò èê á³ðëä³í áîëñí ºàçðò õ³³âðèí ê´äëìø ê¢ö³š³í³. "²ð³ñ³í õ³³âðèí šèñ³í" ãèäã îëíà îðãàíèçàöèí ðåãèîíàëüí ³œã¢äèí ºàðäà÷íð È.Êðàâ÷óê áîëí Å.Íåäçâåöêàÿ ýí ê´äëìøèí éîâóäûã äèãëõìí. Šèë áîëºí õàâðèí êåìä ìàíà îðí-íóòãò "Ñàíëûí õàðóë" ãèäã êåðã-¢¢ëäâðèí éîâóäò á³ðëä³í áîëñí ºàçðò ³ìí³ñí õàºöñí ñàëäñìóäûí íåðäèã ì´œêð¢ëëºí³ ò´ë³ ýí õ³³âðèí ê´äëìø ê¢ö³ãäí³. Òåð¢í³ éîâóäò îëš àâñí ñàëäñìóäûí ÿñìóäûíü îðøàš, àðº á³³õë³ íåðèíü îëš àâ÷, îëíà ¢ê³ðò îðøàíà.

Øèäð "Šèëèí ´ðê-á¢ë" ãèäã Öóã³ð³ñ³í ìàðºàíà ðåãèîíàëüí á¢ðä³ìšèí êîìèòåòèí ñ¢¢ð áîëâ. Êîìèòåòèí ãåø¢ä ðåãèîíàëüí äåâñœä îðëöõ ´ðê-á¢ëì¢äèã éè뺚 àââ.

Øèäð "Áàëºñíä ñ³í êåö-òààëòà á³³äë òîãòàëºí" ãèäã ýðêí ò´ñâ ê¢ö³ëºèã òåòêëºí³ òàœº÷èí âåäîìñòâñèí õîîðíäê êîìèññèí ñ¢¢ð áîëâ. Ñ¢¢ðèã êîìèññèí àõëà÷èí äàðóê, òàœº÷èí ÆÊÕ-í áîëí ýíåðãåòèêèí ìèíèñòð Íåëëè Òêà÷åâà ºàðäš äàâóëâ.

Îäàõí Õàëüìã Òàœº÷èí ôèíàíñèí ìèíèñòåðñòâä êîëëåãèéèí ñ¢¢ð áîëâ. Òåð¢íä 2017 šèëä òàœº÷èí ìóíèöèïàëüí á¢ðä³öñèí áþäæåòèí ºàðóºèí ³œã ê¢ö³ëºí³ àø äèãëš, 2018 šèëä êåõ-ê¢ö³õ ê´äëìøèí çóðà áàòëãäâ. Êîëëåãèéèí ñ¢¢ðèã ìèíèñòð Î÷èð Øóðãó÷ååâ í¢ð ¢ã³ð ñåê³ä, òàœº÷èí ôèíàíñèí ìèíèñòåðñòâ ôåäåðàëüí êàçíà÷åéñòâä áóõãàëòåðñê òîîöàí ñ³í àøòàºàð ´ããäâ ãèš òåìäãëâ. Êîëëåãèéèí ´ðãí ñ¢¢ðò ìèíèñòåðñòâèí ìåäëä ¢¢ëääã Îëíà ñîâåòèí ãåø¢ä áàñ îðëöâ, ýí¢í³ õàíüä "Êàëìûêèÿ" ÐÈÀ-í äèðåêòîðèí äàðóê Âèêòîð Ìó÷åðÿåâ îðóëãäñèã ìèíèñòð 糜ãëâ.