О.Шунгаеван нертә перинатальн төвд эн җилин эклцәс авн зу һар нилх төрҗ һарв. Хальмг Таңһчин Толһачин зәрлгәс иштә эн җиләс авн мана таңһчд эклсн «Нилхин белг» гидг керг-үүлдврин медлд нилх болһнд белг бәрүлҗ өггдҗәнә. Шидр перинатальн төвд Мутля болн Валентина Ильдыковихнә өрк-бүлиг Җаңһр көвүнь төрҗ һарснла йөрәҗ, герүрнь хәрүлв. Көвүн эн җилин эклцәс авн төрҗ һарсн зуудгч нилх болв, өрк-бүлдән болхла эн тавдгч үрн болна.

Төрскн келн – өвкнрәс ирсн мана аһу ик зөөр. Эндр мана келн баһар соңсгддг болад ирв. Келән өргәд-өөдлүлх, сәәхрүлх кергтә, үгин хоорнд эврә келәрн неҗәд-хошад үгмүд орулад келәд бәәхлә, кен болв чигн медмҗән угаһар дасад авчкхмн болҗана, – гиҗ хальмг-өөрдин нертә шүлгч, төрскн келндән хару Осорин Утнасн келнә.

«Сурһуль-эрдм» нертә федеральн келн-улсин төсв мана орн-нутгт 2019-ч җиләс авн өргнәр күцәгдҗәнә. Нарт-делкән нүүрлгч орн-нутгудын тоод орхин төлә сән медрл өгч, шин технологин эв-арһиг олзлҗ, дорас өсч йовх баһчудт өдгә цагин таал тогталһн эн төсвин һол күслнь болна. Эн җилмүдин туршарт мана орн-нутгин сурһулин олн бүрдәцст бат ясвр кегдҗ, селән һазрт болхла шин сурһульмуд тосхгдв. Келхд, намрар Троицкое селәнд шин сурһуль тосхгдад, һаха сарин 1-д байрин бәәдлд секгдсн болдг.

Көдлмш уга улст эврә керг эс гиҗ онц эдл-аху бүрдәҗ, олзта-орутаһар үүлдҗ өрк-бүлән теҗәхин төлә социальн бооца батллһна көтлвр туслна. Хальмг Таңһчин социальн делгрлтин, күч-көлснә болн көдлмшәр тетклһнә министерствин зәңглсәр, давсн җилд мана таңһчд 660 өрк-бүл социальн бооца батлв. Эднәс 82 өрк-бүл ЛПХ бүрдәҗ мал асрад, бийән үсәр, махар, тосар теткдг деерән үлүһинь хулдад ору авчана. Социальн бооца батлсн улс дундас 251 күн эврә керг бүтәв, эдн парикмахерск, хувц уйдг, көлгн ясдг, өлг-эд кедг цехмүд секв, һаңначин туслмҗ күргҗ тааста кергән делгрүлҗәнә.

Шидр Хальмг Таңһчин социальн делгрлтин, күч-көлснә болн көдлмшәр тетклһнә министрин дарук Мамина Ольга болн министерствин әңгин һардач Цаһан-Манҗин Марина «Калмыкия» гидг таңһчин зәңгллһнә агентствд болсн брифингд әмтиг көдлмшәр тетклһнә туст әмтнд дөң күрглһнә туст күцәгдҗәх керг-үүлдврмүдин тускар келҗ өгв.

Әрүн Татьянан өдрлә мана орн-нутгт оютнрин сән өдр болна. Хальмг Таңһчин Толһач Хаска Бату эн өдр Т.Хахлынован нертә медицинск колледжд одад, тенд секгдсн урн-ясврин хорас хәләҗ, оютнрла харһҗ күүндв.

Хальмг улсин сойл ут тууҗта, байн болчкад, эврә соньн өвәрцтә, ончта. Бичг-тамһ – байльг сойлын герч мөн. Хальмг улсин өвкнр нүүдлин бәәдләр әмдрҗ йовсн бийнь, ик эрт үзг-бичгиг кергләд, өргнәр олзлҗ йовсмн. 1648 җилд өөрд-хальмгуд эврә үндсни бичгтә болсмн. Тер бичгиг «тодрха үзг» эс гиҗ «тод бичг» гиҗ нерәддг мөн. Тод үзгин Цаһан толһаг өөрд-хальмгин аһу ик билгтн Оһтрһун Дала Зая-Пандита тогтасмн. Тер цагас авн 375 җил давв.

Давсн зун җилин далдгч җилмүдт «Хальмг үнн» газетд ирҗ көдлсн баһчуд дунд Айтаев Виктор йовла. Келтә-амта, шулун-шудрмг эн көвүн редакцин коллективд дарунь иҗлдәд, барин көдлмшиг дасч авв. Хальмг келтә, әмтнлә тер дарунь таньлдҗ чаддг төләдән Виктор седкүлчин көдлмшиг тер дарунь дасв. Кен-негнләнь ээлтә төләдән әмтнә, теднә җирһлин тускар эн сән бичдг болв.

Сүл цагт орн-нутгт волонтермуд гиһәд эврә сән дурар әмтнд дөң болдг, олна кесг үүлдврт шунҗ орлцҗ нөкд болдг әмтнә то икдв. Тиим сән седклин җисән буйнч ик керг күцәҗәнә. Баһчуд терүнд оларн орлцснь сән темдг гих кергтә. Ода теднә орлцан уга ямаран чигн үүлдвр давхш.

Сүл цагт эмнлһнә бүрдәцст эрүл-менд харлһна көдләчнрәр тетклһнә төр нәрн болҗана. Нег үлү селән һазрт эмчнр уга болад, бәәрн улс района эмнлһнд одҗ бийән үзүлх зөвтә болна. Тогтсн бәәдлиг ясруллһнд «Земск эмч» болн «Земск фельдшер» гидг шаңһа көтлврмүд туслҗ, селән һазрт иим мергҗлтнр ирҗ көдлхд урмд өгх гиҗ күләгдҗәнә. Темдглхәс, давсн җилд мана таңһчд эн көтлвр 100 процентд күцәгдв гиҗ Хальмг Таңһчин эрүл-менд харлһна министерств зәңглв. Тиигәд, нидн 37 эрүл-менд харлһна көдләч селәнә һазрт көдлмшт һарв, эднд нег дәкҗ өгдг демин мөңг өглһнд 42 сай асрлң олзлгдв. Эн җил болхла дәкәд 35 көдләч эн көтлврт орлцхмн гиҗ зуралгдҗана.