Хойр нәәҗд меклгдсн тенг залу

14-10-2020, 15:53 | Был случай...

Давсн зун җилин 90-ч җилмүдт болсн йовдл. Тер цагт мөңгн үнән гееhәд, хот-хол, эд-тавр үнтәрәд, күүнә бәәдл-җирhл оңдарад, муурх талан хәләв. Мөңгн цааснд хүврәд, үүрмг мөңгн мөңгнә тоод ордган уурв. Тер цагт арhтань Москвад, Ленинградт көдлдг болв, икнкнь тенд үлдв. Хөөннь өрк-бүлән, күүкд-көвүдән авч ирв. Төрскн hазрасн холдад, авг-бәрцән, келән мартҗ йовх улс болв.
Нег дәкҗ би Элст-Москва hал тергәр (поездәр) йовсн цагт купед нанла таньлдсн залу мусг гиhәд инән бәәҗ келҗәнә: «Одахн газетд нег соньн келвр умшув. Йир соньн болҗ медгдв, соңснт? Ю кехв, хуучн газет, журнал бәәхәс биш көзр, шатр-дөөв гидг юмн уга.
- Соньн болхла, соңснав гиҗәнәв. Залу тууҗан эклв.
Эндәс хол биш бәәх бичкн балhснд нег өрк-бүлд герин эзн өңгрҗ. Ода кү оршана гиснтн йир дашката болчкад ик hарута. Дәкәд болхла мана авъясар долан, дөчн йисн хонгинь кех, hал тәәҗ хотын күңшү hарhх йоставидн. Герин эзн күүкд күн уха туңhаhад, күн кевәр оршахм бәәҗ гиhәд, зовлңдан даргдад, орман олхш. Элгн-садн уга, нег нилх үртә, бийнь өнчн. Гертнь бәәх 35 миңhн арслң зуг малтад бел кех hанцхн үкәртнь күрх. Ода яахмб гиҗәhәд, өөр бәәсн таньлдан одад, эврәннь зовлңган илднь келәд, усн-цасн болад бәәнә. Таньлнь милиционер болҗ көдлнә. Олн-әмтн дундан «һурвн үзгтә» эс гиҗ «одта улс», гиҗ нер зүүсмн.
Кесгтән күүндәд бәәҗ, күүкд күн келнә: «Мини залун хойр дүнь N-ск балhснд бәәнә. Тедниг дуудхмб яахмб, ирх угаһинь медҗәхшв. Цагнь дегд күчр-күнд. Эн саамд тагчг суусн милиционер: «Би нәәҗтәhән тер балhснур көдлмшәр hурвн хонгар йовҗанав», – гиhәд келнәснь алдрад одв. Генткн күүкд күн сана авсн мет, - тиигхлә мини залун цогцинь тиигәрән күргхмн болвзгот, хойр дүнь оршаг, нанд арh уга. Хаалhинтн hаруhинь даанав, – гив.
– Ю келҗәхмт? Цогц тәвх төмр яршг ода 60-70 миңhн арслң күрх. Самолетар йовулхар седҗәхлә, энтн 8-9 дам ик болх, - гиҗ милиционер келв.
– Уга, уга. Та намаг невчк хаҗhрар медсн бәәдлтәт. Эн керг-үүлиг оңданар күцәҗ болхмн. Ахрар, товчлад келхлә, тадн мини залуг шал согту күүнд тоолад, хойр хаҗуhаснь сүүвдәд, вагонд орултн. Таниг күн зогсашго, тадн милицин hурвн үзгтә хувцталмт, – гиhәд күүкд күн эврәннь тоолвран келв. Ухаһан туңһаҗаһад, милицин көдләчнр зовлң эдлҗәх күүкд күүнд дөң-тусан күргхәр шиидәд зөвшәрнә.
Маңhдуртнь хойр нәәҗ күүкд күүнә келсәр согту күүнд дөң-нөкд күргсн болад, одак залуг вагонд орулад, купед авч ирв. Терзин тус бәәх бичкн ширән ард толhаhинь хойр hар деернь дерлүләд суулhчкв.
– Нә, Гриша, тагчг су, бичә агсм. Вагонд йовнач, – гиҗ милицин негнь шоглсн бәәдлтәһәр келҗәнә. Дарукнь толhаhан өндәлhәд, энд-тендән хәләхлә, деерк таг деер нег залу дегтр умшад кевтнә. Эдн тал нам хәләҗәхш. Толhа дорнь зөвәр ик чемодан бәәнә. Терүг дерләд кевтҗ. Хойр нәәҗ кесгтән бәәҗәhәд, - нә, ресторанд оч, ундан һарhҗ пиив уй, - гиhәд hарцхав. Тер хоорнд поезд шиигәд йовна. Нег станц деер ирәд, hурвн-тавн минут зогсчаhад, генткн поезд угзрад, ормасн нааран-цааран көндрм гилтә деерк таг деерәс күнд чемодан шувтрад, дор суусн залун толhа деер унна. Деер кевтсн залу өсрҗ бун, одак залуг, - не, юн болв, - гиhәд энд-тендәснь көндәхлә, тернь тулмта арhсн мет нег талагшан унҗ одв. Хәләхнь, әмнь hарад, өңгрҗ оч.
– Ю, әәҗәнәв, мууха зеткрв, ода яахмб? – гиhәд энүг үзн залу кесгтән әм-шир уга сууна.
– Шулуhар энүнәс әмән авч hарх кергтә… Уга, түрүләд энүг бултулх арh хәәх кергтә, гиhәд үүмәд, экн авгтан ю кехән чигн медҗ бәәхш.
Дарунь адhмтаhар дорак таг дор бәәх авдрт залуг дүрәд хаачкна. Бийнь хувц-хунран өмсәд, зулад hархар белн болв…
Тиигҗәтл генткн купен үүдн секгдәд, одак «одта» хойр залу зөвәр халмhа орҗ ирв. Хәләхлә – үүрнь уга, ормнь хоосн. Кесгтән өврәд, алң болад, дор ормдан менрәд, энд-тендән хәләhәд, нам уусн әркнь чигн дав зуур hарв яhв. Нег-негн талан хәләҗәhәд, деер кевтсн залуг үзчкәд:
– Эй, мана үр яhла? – гиҗәнә. – Тана үр залу … - hарарн үүдн тал заана.
– Чи яhҗахмбч, наад бәрҗәхмч? Мана нәәҗ шал согту энүнд суусн биләлм. Көл деерән әрә зогсчасн күн альдаран одх билә. Яhвч терүг, келҗ ас, эс гихлә махичн иднәвидн. (Хойр-hурв дәкҗ залун hар – көлинь мошкад, шүрүтәhәр базhад авв). Залу цааранднь тесч ядад, юн болсинь ахрар цәәлhҗ өгв.
Үксн залуг бултулчксн авдрас хәрү hарhҗ авад, хуучн ормднь суулhв.
– Ода яахмб? Өңгрсн күүг көл деернь тәвҗ, шинәс әм өгсинь соңсад угав. Ухалтн, залус! – гиҗ «одта улсин» (милиционер) негнь келҗәнә.
– Чи бийчн альдасвч? – гиhәд наадкнь одак залуhас сурҗ соньмсв.
– Би болхла эн түрү цагт арсм көөҗ, өрк-бүлән асрҗанав. Долан хонгт нег дәкҗ эн поездәр Москва орад, кергтә тоотан хулдҗ авад, эврәннь селәндән хулддв. Ода бийән даах залус икнкнь иигҗ бәәцхәнә. Селәнд көдлмш уга.
– Өрк-бүлчн икий? – гиҗ сурхла...
– Уга, хойр бичкн күүктәв. Гергм ода деерән көдлмш уга, – гиҗ хәрү өгв.
– Тиигәд яhий? – гилдәд «одта улс» зөвәр үүмсн бәәдл һарна.
– Залус, арhлҗ үзтн. Бәәсән өгнәв. Тана үүртн зеткрлә харhв. Мини гем төрүц уга. Зеткр дер дор гидг биший. Нанла учрсн йовдлтн нам эн үлгүршң болв, – гиҗ залу чичрн бәәҗ келҗәнә.
– Миниhәр болхла, ода hал тергнә бригадириг дуудҗ авад, иигәд-тииигәд, иим йовдл болв, мана нәәж генткн өңгрҗ одв. Зүркнә гемтә билә гиhәд герчләд цәәлhхмн. Чемодан унв гиҗ келхмн биш.
– А, чи, залу, оньган өгч соңс. Энүгичн ода дарук станцд буулhҗ, больницд күргҗ, юунас көлтә өңгрсинь йилhх кергтә, хойр дүүднь, гергнднь зәңглҗ медүлх йоставидн. Дәкәд оршах кергтә. Һарунь медгдҗәнә, эсий? Зурhан-долан җилдән түүрмд суухар маднд 700-800 миңhн арслң өг. Чини тускар нам ә hаршговидн.
Залу сурсн мөңгинь өгәд, тамин амнас мөлтрсн мет, җирд гиhәд адhмтаhар купеhәс зулҗ һарна. Хойр нәәҗ болхла тенг залуг меклсндән байрлад, мөңгинь хуваһад авчкна.

МОНРАН Михаил

Видео