Һаха сарин 30-ас авн хулһн сарин 9 күртл Москва балһснд «Алтн намр – 2022» келн-улсин гастрономическ наадм давв.

Эн җил А. Цебековин нертә государственн хор 30 җилин өөнән темдглҗәнә. Одахн эн өөнд нерәдсн байрин концерт болв. Концерт ут дуунас авн экләд, хальмг олн дун орсн программан олна оньгт тусхав. Таңһчин билг-эрдмин ачта үүлдәч Ольга Сердюкова һардҗах коллективиг өөнләнь йөрәхәр таңһчин правительствин ахлач Гиляна Босхомджиева ирв. Йөрәлин үгдән дууна коллективин күцәмҗинь темдгләд, Залврин ахлач артистнрт ачлврмуд бәрүлҗ өгв.

П.Жемчуевин нертә таңһчин эмнлһнә 120 җилин өөнд нерәдҗ бидн эн бүрдәцин әңгүдин үүлдврин, энд олн җилдән көдлҗәдг эмчнрин болн дунд медицинск көдләчнрин тускар җилин эргцд бичҗәнәвидн. Эндр офтальмологическ әңгин тускар цөөкн үг келх санан бәәнә.

Сән күүнә нерн үкдго, зүркни залмҗар цаһан седкләсн кесн кергнь энүг таньҗ-медҗ йовсн улсин тодлврт мөңкинд үлддгнь лавта юмн гиҗ сангдна.Оньдин олна төлә седкләрн зовад, арһта болхла кен- негнднь нөкд болхар зүткдг иим улсин негнь мана һазра күн, эмч Владимир Шовунов бәәсн мөн. Энүнә тускар давсн цагин кемҗәнлә ирлцҗ келхд нам эвго. Эндр, өдгә цагт болсн йовдл гиҗ ода күртл сангдна. Владимир Алексеевичлә бидн элгн-садн улс биләвидн, энүнә аав (эцкиннь эцк) мини ээҗин (эцкин эк) наһцхнь бәәсмн. Тегәд энүг бичкнәсн авн меддг, нег-негнәннь герт орад һардг улс биләвидн.

Бичәч, шүлгч, орчулач Канкан Эрднин шин дегтр барас һарснд нерәдсн байрта йовдл шидр болв. А. Амур-Санана нертә Келн-улсин дегтрин саңд болсн эн керг-үүлдврт олн улс ирҗ орлцв. Бичәчнр, олна болн сурһуль-эрдмин үүлдәчнр, хальмг келнә багшнр, хамдан көдлҗ йовдг нег селәнд төрсн, нег сурһуль төгсәсн деед сурһульд хамдан сурч йовсн үүрмүднь, олн умшачнр цуглрҗ дегтрнь барас һарсн байрта йовдлынь хувалцв.

Төрскән харсгч Алдр дән эклсн мөчн сарин 22 өдрлә Менкеновихнә өрк-бүл, элгн-садн хамдан цуглрҗ, дәәнд әмнәсн хаһцсн ах, авһ, наһцх Мөңкнә Лиҗин санлыг күндлнә. Эн җилә Санлын өдр эднд нег үлү темдгтә болв. Мөңкнә Лиҗин дү күүкн Бося Бамбышевна Чиряева (Менкенова) хойр ачан, ач берән дахулад Пензенск мүҗин Кузнецк балһснд, ахнь оршагдсн һазрт күрәд, мөргәд ирв.

Өөрд-хальмгин амн үгин зөөр байн болсн деерән йир соньн болдмн. Теднә дунд ик орм эзлҗәхинь – ахр болн ут туульс. Өөрд туульс олна седклин сергмҗ болҗ, күүнә ухан-тоолвран гүүдүлнә. Ик кезәнәс нааран келгдә бәәҗ ирсн туульс олн-әмтнә бәәдл-җирһллә залһлдата. Кезәнә цагт нилх, бальчр күүкд эк-ээҗнрин келсн туульс соңсад, тодлад, өссн цагтан цааранднь үйнрәс-үйнрт медүләд йовсмн. Эгл улс туульдан мууг муурулад, сәәг өргәд, иргч сәәхн җирһл дуудад йовдг бәәсмн. Тер учрас туульс бичкдүдин оньгт соньн болн өөрхн. Эндрк тана оньгт тусхагдҗах «Цецг хатн» («Һурвн зун хөөтә өвгн») гидг тууль Шинҗәнә Аршан сумна (селәнә) Бүрнҗавас бичүлҗ авгдсн билә. Эн тууль «Хан Теңгр» цуврл седкүлин 1990 җилд барлгдла.

Малчнрин төлә 2022-2023-ч җилмүдин дааврта амр биш кем эклҗәнә. Үвлзлһнә кемиг сән аштаһар давулхар таңһчин фермермүд малын теҗәлән эртәснь белдҗәнә. Эдн малын хаша-хаацан ясад үвлд дааврта кевәр белдврин көдлмшән күцәҗ йовна. Таңһчин селәнә эдл-ахуст цуһар белдврин көдлмшән эклсн бәәнә. Хальмгин селәнә эдл-ахун министерствин зәңглсәр, таңһчин эдл-ахуст 420,4 миңһн тонн малын хот керглгдҗәнә. Эндр болхла 424,8 миңһн тонн белдсн теҗәләс 380,4 миңһн тонн өвсн болн 44,4 миңһн тонн салм болв. Тиим кевәр фермермүд 101 процентд үвлин теҗәлән белдв. Келхәс, урдк җилмүдт һаң халун болсн ашт таңһчин дорд үзгин райодын эдл-ахус һарута болв, эн җил болхла эдн үвлин теҗәлән 100 процентд белдв, эннь 2021-ч җиллә дүңцүлхлә 24 процентд икдв, гиҗ темдглх кергтә. Келхәс, үвлзлһнд сәәнәр белдсн эдл-ахус дунд Октябрьск района «50 лет Октября» АО, Хар Һазра района Б.Б.Городовиковин нертә болн С.М.Буденна нертә хойр МУП нүүрләчнрин тоод йовна.
Немхәс, шидр Әрәсән селәнә эдл-ахун министерствд болсн селвлцәнд Әрәсәд хамгин элвг урһц хурагдсна тускар министр Дмитрий Патрушев онц темдглсн билә. Эн җил урһц хуралһна ашар мана таңһчин селәнә эдл-ахун көдләчнр бас ончрсн билә.

Хальмгин нертә домбрч Манджуракова Булһн Бюрчиевнан нерн болн үүдәгч үүлдвр таңһчин сойлын, көгҗмин җирһлд эврә зөвтә орман эзлҗәнә. Эн җил Булһн Бюрчиевна 95 җилин өөнән темдглх бәәсмн. Давсн җил сәәһән хәәсн домбрчин нериг күндлҗ, эн җил домбрчнрин марһан кегдв.
Таңһчдан нер һарсн, домбрин сәәхн болн.

Багшин эрдм даңгин олна оньгт бәәнә. Мана күүкд-көвүдт медрл өгч, җирһлин хаалһд орулҗах улсин эрдм нег үлү икәр күндлгддг бәәсмн. Селәнд багш, эмч, совхозин һардач, селәнә Советин ахлач – хамгин күндтә улс бәәсн цагиг мадн мартад угавидн. Сүл цагт багшин тоомсриг өөдлүллһәр баһ биш көдлмш кегдҗәнә. Федеральн йосна халхар багшнриг урмдуллһар, теднә сурһмҗин халх көдлмшиг дөңллһәр кесг керг-үүлдвр батлҗ авв. Орҗах җил багшин җил гиҗ зарлгдхмн.