Сойлын үүлдвр улсин җирһллә залһлдата

02-09-2021, 09:56 | Общество

Күүнә җирһлд көдлмшәс нань амрлһна цаг, медрлән, билгән делгрүллһнә цаг бәәнә. Эн туст сойлын бүрдәцсин үүлдвр йир ик чинр зүүнә. Эннь улсин җирһлин некврмүдиг хаңһаҗ, цуг халхин таал тогтахла, тер цагт күүнә җирһл күцц дүүрң болна. Эн җил сойлын сән гисн бүрдәцсин тоод орсн Ик Буурла районд сойлын үүлдвр ямаран кевәр делгрҗәхин тускар сойлын болн билг-эрдмин олн халхта Ик Буурла төвин һардач, Хальмг Таңһчин сойлын ачта көдләч Нина Аджадыковала мана зәңгч күүндҗәнә.
Сойлын үүлдвр улсин җирһллә залһлдата
– Нина Николаевна, районд кегдҗәх сойлын көдлмш ямаран һол төрмүдт оньган өгнә?
– Мана районд олн дунд кегддг сойлын көдлмш диг-дараһар, зураһар кегднә. Муниципальн шишлң көтлвр районд үүлднә. «2020-2025-ч җилмүдт Ик-Буурла района муниципальн негдлтд сойлын делгрлт» гиҗ тер көтлвр нерәдгднә. Сойлын бүрдәцс ямаран төрмүдт оньган өгч үүлдхнь терүнд батлгдсн бәәнә. Сойлын халхар олн улст күрггдҗәх туслмҗ цугтад тааста болн соньн болдгар, күн болһн бийдән тааста эрдм делгрүллһнд туста болдгар, сойлын бүрдәцсин үүлдвриг бүрдәх зөвтәвидн. Сойлын үүлдврин учр-утхднь һол оньган өгсн деерән бүрдәцсин материальн-техническ көрңгинь батллһнд бидн баһ биш килмҗән һарһнавидн.
Ик Буурлд үүлдҗәдг сойлын болнбилг-эрдмин олн халхта төв өдгә цага тааларн әмтнд таасгдна. Төвин шин гер Каспийск трубопроводн консорциумин дөңгәр тосхгдсмн. Акционерн эн ниицәнә нилчәр тосхгдсн төв 1012,7 дөрвлҗн метр аһу эзлҗәнә. Хәләһәчнрин заалд 250 күн багтна. Сойлын керг-үүлдвриг сән кемҗәнд бүрдәхд туслдг өдгә цага көгҗмин, герлин болн нань чигн кергсл углҗ тәвгдсн бәәнә. Бииһин болн дууна эрдмиг дасхд эвтә хорас, методическ кабинетмүд, музейин хора күртл – цугнь улсин сән амрлһ тетклһнд церглҗәнә. Улсин үүдәлтин дурһгт 183 күн билг-эрдмән делгрүлҗәнә. Теднә тоод 61 күн – күүкд-көвүд, эдн баһ настаһасн авн дуунд, биид болн нань чигн эрдмд дуран өгәд, тәәз деер һарч әмтнд сергмҗ үүдәнә.
Шинрүлгдсн төвд клубин 13 ниицән үүлдҗәнә.
– Теднә тускар тодрхаһар келҗ өгхитн сурҗанав.
– Тер коллективсәс һурвнь күндтә нер зүүнә. «Торһа» гидг бииһин коллективиг районд бәәтхә, таңһчд болн цуг Әрәсәд сән меднә. Олн фестивальд орлцҗ нерән туурулсн Әрәсән Федерацин улсин үүдәлтин ачта коллектив гидг нер зүүнә. Эн коллективин ханьд өсч, билг-эрдмән делгрүлсн улсин тонь йир ик. Ода эн коллективиг Хальмг Таңһчин сойлын ачта көдләч Санал Торчеев һардҗана.
Дууна эрдмд дурта улс мана района хориг йир сән меднә. Эдн альд болвчн дууна эрдмән үзүлсн цагт олн улс өврҗ, таасҗ соңсна. Хальмг Таңһчин сойлын ачта көдләч Александр Егоринов улсин эн хориг һардна. Эстрадн дууна йилһән сән ансамблин эрдмиг районд әмтн йир икәр таасна. Эн коллективиг Санал Окняев һардна.
Улсин үүдәлтин эн коллективс Цугәрәсән, таңһчин, региональн марһаст, фестивальмудт орлцна. «Сойлын хоровод», «Улсин сойл – сурһульчнрт» гидг болн нань чигн олн хәләврт Ик Буурла билгтнр орлцна. Сойлын төвд мергҗлтнрин чадмг һардврт дассн тоотан иигәд олн улст эдн үзүлнә. Мана төвд сән белдвртә мергҗлтнр, таңһчин сойлын ачта көдләчнр, олн-зүсн мөрәсин лауреатнр, Күндллһнә һашгуд болн нань чигн мөрә авсн көдләчнр сойлын үүлдвриг күцәҗәнә.
Сойлын көдлмш әмтнә насна кемҗәнь тоод авгдҗ бүрдәгднә. Кен чигн күн бийдән тааста нег эрдмиг дасч авх таал бүрдәгдсн бәәнә. Келхәс, наста улс төвд дурлҗ ирнә. Олн-зүсн һәәхүлмүдт эдн орлцна. Амрлһна өдрин клуб гиһәд теднә төлә олн-зүсн наадд бүрдәнәвидн. Бильярд, теннис болн нань чигн нааднд эдн оларн орлцна.
Өрк-бүләрн ирҗ амрхд туста кесг тоот бас кегднә. Иигәд, «Билгтә өрк-бүл», «Мини бүл – мини байр» гидг төрмүдәр керг-үүлдврмүд олн улсиг хурана. Нань чигн марһанд әмтн өрк-бүләрн орлцҗ, видео белднә, дууна болн бииһин эрдмән үзүлнә. Эрүл-дорул бәәдлиг бәәцд батллһнд нерәдгдсн кесг керг-үүлдврт әмтн орлцна. Медәтә улсиг тевчдг, эрмдгтә улст оньган өгдг өдрмүдлә кегддг буйнч седклин керг-үүлдврмүдт чигн әмтн оларн орлцна. Җирһлд учрҗадг цуг тоотар соньмсҗ, эдн районд бәәдл ямаран болҗахинь меднә, һол үүлдврмүдт бийснь орлцна. Сойлын үүлдвр улсин җирһллә залһлдата
– Нина Николаевна, төрскнч седклин сурһмҗ өглһәр районд баһ биш көдлмш кегдҗәхинь меднәвидн.
– Әмтн мана төвд өрк-бүләрн ирдг йовдл нанд таасгдна. Тиигәд күүкд-көвүд бичкнәсн авн олна үүлдврт орлцҗ, бәәсн һазртнь юн болҗахинь меднә. Эннь тегәд хамгин сән сурһмҗ гиҗ тоолҗанав. Кен чигн күн, нег үлү баһчуд ах улсас үлгүр авч өснә. «Диилврин туг», «Үкл уга полк», «Санлын зул» болн нань чигн керг-үүлдврмүд районд сән авъяст тохрсн деерән цуг улсиг ик-бичкн угаг негдүлдг байр болна. «Хамдан бидн – Әрәсә» гидг келн-улсин сойлын фестиваль нег хотнд бәәх олн келн улсин элчнриг хамцулна. «Мини гер – Әрәсә» гидг нертәһәр кегддг бичкн зурачнрин һәәхүл билг-эрдмиг делгрүлсн деерән баһ наста билгтнриг хамцулна. Әрәсән ачта зурач Очр Кикеевин нер зүүҗәх эн марһан җил болһн кегдҗ, бичкн билгтнрин нердиг илдкнә. Марһана йовудт бичкдүд эврә һазр-усна билгтнрин үүлдврлә таньлдна. Әрәсән болн Хальмг Таңһчин сойлын ачта көдләч Г. Эрендженова района сойлын делгрлтд орулсн тәвцлә «Алтн булг» гидг фестивалин йовудт күүкд-көвүд таньлдна. Иигәд сойлын халхар кегдҗәдг керг-үүлдвр болһн сурһмҗин чинртә болна. «Төрскн альдас эклнә» гидг патриотическ дууна хәләвр, «Төрскн келн – улсин седкл» гидг амн үгин эрдмин хәләвр, нань чигн олн орлцата керг-үүлдврмүд районд тааслт олсн бәәнә. Сойлын көдләчнр болхла, авъяс болҗ батрсн керг-үүлдврмүдин шин учр-утхар дүүргҗ, өдгә цага янз орлцулҗ күцәхәр шунна.
– Тана районд олн келн улсин элчнр бәәнә. Сойлын үүлдврт тедн яһҗ орлцулгдна?
– Хамдан белдҗ кесн керг-үүлдврмүд йириндән әмтнә ниицлтиг батлна. Хамцу үүлдәд әмтн кен-негнәннь сойлла, авъясмудла таньлдна. Терүгинь тоод авч, района сойлын көдләчнр фестивальмуд, хәләврмүд, нань чигн керг-үүлдвр бүрдәлһнд цуг келн-улсин элчнриг орлцулна. Хальмг келн улсин Цаһан Сар, Зул, Рождество, Масленица, Ураза байрам нань чигн келн-улсин сән өдрмүдт, келн-улсин билг-эрдмин фестивальмудт района әмтн цугтан орлцна. Әрәсән өдр, славянск бичлтин өдр, Диилврин өдр, Әрәсән тугин өдр, Конституцин өдр – цуг улсиг хамцулдг эн байрин керг-үүлдврмүд цугтад темдгтә болн чинртә болхднь сойлын көдләчнр цуг медрлән болн чадмган нерәднә.
– Нина Николаевна, давсн җил тана район үүдсн цагас авн 55 җилин өөнән темдглв.
– Ончта эн йовдлд нерәдҗ, олн керг-үүлдвр бүрдәгдлә. «Ик Буурлын һазр – мини байр, мини бахмҗ» гиҗ нерәдгдсн улсин үүдәлтин ик хәләвр – марһан кегдсн билә. Терүнд района муниципальн цуг бүрдәцс орлцсмн. Күн болһн кеҗ-күцәсн тоотан үзүлхәр шунсмн. Урн һарин эрдмчнрин «Авъясмудын мартгдшго ул-сүүрнь» гиҗ нерәдгдсн һәәхүлд үзүлгдҗ, ямаран зүсн-зүүл эрдмәр районд әмтн билг-эрдмән делгрүлҗәхинь үзүлв. Билгтә улсарн район байн болҗахинь цуг эн керг-үүлдврмүд медүлв. Өөнин җилд «Ик Буурла района бумбс» гидг зургудын альбом белдҗ һарһвидн. Төрскнч седклин сурһмҗин чинр заасн деерән эннь үйнрин залһлдан болҗ әмтнә санлд батрҗана.
– Сойлын бүрдәцсин материальн-техническ көрңгинь батлхар сойлын халхар үүлдҗәдг көтлврмүдт орлцнавидн. «Әрәсән Федерацд сойлын делгрлт» гидг көтлврт орлцад, билг-эрдмин коллективсин сценическ хувцинь шинрүлвидн. 2021-ч җилд сойлын мана төв «2021-ч җилд сойлын халхд государственн дөң боллһн» гидг көтлврин ашар сойлын хамгин сән бүрдәц гиҗ тоолгдв. Хорин һардач Александр Егоринов сойлын халхд хамгин сән көдләчин нер зүүв. Кесн көдлмш тиигҗ үнлгдҗәнә. Седвәртә, медрлтә, кергән сәәнәр меддг мергҗлтнрин хамцу үүлдврин ашт иим күцәмҗ бәргдв. Мана кеҗәх көдлмш әмтн дунд тааслт олад, тернь тегәд көдлмшән улм ясрулх урмд өгнә. Сойлын үүлдвр улсин җирһллә залһлдата.

Күүндснь ҖИРҺЛИН Кермн

Видео