Хөвән хальмг теегт олв

25-06-2022, 14:34 | Общество

«Җилин сән гисн өрк-бүл» гидг Цугәрәсән марһана региональн девсңд «Өвкнриннь авъяс хадһлдг өрк-бүл» гидг номинацд Көтчнрә района Шемнр селәнд бәәдг Алексей болн Айса Лисицынихнә өрк-бүл диилвр бәрв. Эднә өрк-бүл орс-хальмг улсин авъяс, сойл әрүнәр хадһлҗ, күүкдтән чик сурһмҗ өгч, келн-улс хоорндк залһлда батрулҗах авг-бәрцәрн марһана жюрин гешүдин седкл авлв.

Алексей Айса хойр Москва балһснд көдлҗәсн цагтан таньлдад, арвн һар җил хооран ханьцад өрк-бүлән өндәлһсмн. Герин эзн бийнь Брянск мүҗин Жуковка балһснд өсәд-боссн күн болна. Баахн улс өрк-бүлән өндәлһснә хөөн хальмг һазрт ирҗ бәәхәр шиидв. Айса Көтчнрә района Шемнр селәнд өсәд-боссмн, энд эк-эцкнь бәәнә, тегәд эдн күүкн-күргнь хәрҗ ирснд байрлв. Айсан эцкнь Давина Николай олн җилин туршарт мал асрҗана, эн Сарпан района «Путь Ленина» болн Көтчнрә района «Сухотинский» эдл-ахуст көдлҗ йовсмн. Сүл җилмүдт Николай Очирович крестьянск-фермерск эдл-аху бәрҗ малан асрҗана. Насн-җирһлиннь туршарт малын ард йовдг төләдән эн хар көдлмшәс әәлго цугинь бийнь кенә, тегәд Алексей күргндән медсән-чадсан зааҗ цугинь дасхв. Балһснд өсәд-боссн күргн һартан өөтә, бәрсән кедг, эвтә, тегәд хадм эцкән дахад хөд кирһдг, өвс хаддг, мөр ундг, хө өвчдг болн нань чигн эрдм дасч авв.

- Түрүн авгтан авальдм цугнь өврмҗтә болҗ медгдв. Болв хадм эцкән дахад, эн дарунь олн зүсн көдлмш кедг дасв. Малд көдлсн улст амрдг цол уга болна. Малын үвлзлһн төгсхлә төл авлһн эклнә, дарунь хөд кирһх, өвс хадһҗ малдан хот белдх кергтә болна. Алексей һартан эвтә, көдлмшч, залхурҗ хара суухдан дурго, тегәд энүнд малын хошт йир таасгдна. Хальмг у өргн тег седклинь авлв. Бидн өрк-бүлдән хоорндан төрскн келәрн күүнднәвидн, тегәд авальм дарунь хальмг кел дасч авв. Эн хальмг келәр келсиг цугинь меднә, бийнь чигн хәрү өгч чадна, – гиҗ Айса келнә.

Алексей Лисицын района әмтнә социальн харслтын цергллтин дөңгәр социальн бооца батлад, эврә керг бүтәв. Эн ясврин көдлмш кенә, үүд-терз углҗ тәвнә, әмтнә герт ус орулна, нань чигн туслмҗ күргҗ үүлднә. Дәкәд Алексей Владимирович цөөкн җил хооран үүрмүдтәһән хөд кирһәчнрин бригад бүрдәв. Түрүләд эдн нег-негндән дөң болна, хөөннь таңһчин райодар болн Ростовск мүҗин эдл-ахусар болн малын хошмудар йовҗ хөд кирһнә. Тиим кевәр эдн көлсән олҗ өрк-бүлмүдән теҗәнә. Айса Николаевна болхла эк-эцкнь сексн «Хот-хол» гидг лавкд көдлнә. Баһчуд селән һазрт көдләд, эврә кергән делгрүлҗ, эк-эцкдән дөң болад бәәнә, эдн балһсн тал нүүҗ һарх санан уга. Алексей Владимирович цөөкн җил хооран герин һаза модд суулһсн билә, ода теднь зер-земшәрн байрлулҗана. Хол Брянск мүҗд өсәд-боссн залу хальмг теегт хөвән олҗ энд батрад үлдхәр санҗана.

Лисицынихнә өрк-бүлд орс болн хальмг улсин авъяс хадһлҗ, келн-улсин сән өдрмүдиг әдләр темдглнә. Зул, Цаһан Сар, Масленица, Пасха болн нань чигн сән өдрмүд болхла эдн цугинь авъясар күцәҗ, Алина болн Настя күүкдтән өвкнриннь авъяс дасхна. Хойр күүкнь сурһулян йилһән сәәнәр сурна, селәнә, района болн таңһчин марһаст шунмһаһар орлцна. Айса Николаевна хувц-хунр уйна, Алексей Владимирович болхла модар олн зүсн кегдл кенә. Күүкд эк-эцкән дураһад бас һартан өөтә болҗ өсчәнә, эдн олн зүсн кегдл кенә, хатхмр хатхна, эдн сәәнәр зурна. Алина «Альвн харадас» гидг марһанд орлцад, шүлг айслулҗ умшад диилвр бәрв, Настя болхла «Әрәсән олн-әмтнә төрскн келн» гидг Цугәрәсән марһанд орлцсмн. Эн хаврар Айса Николаевна ууһн Алина күүктәһән «Экин седкл үрнд» гидг района марһанд орлцад, дииләчнр болад ачлгдв. Айса Лисицына Очра Номтд нерәдгдсн марһанд шүлг чееҗәр умшад 1-ч орм эзлв. Шемнрә дундын сурһулин һардвр Айса Николаевнад болн Алексей Владимировичд күүкдтән чик сурһмҗ өгсн төләднь Ханлтын бичг бәрүлҗ, эднә седвәриг дөңннә.

Айса Николаевнан келсәр, эдн җил болһн өрк-бүләрн Алексейин төрскн һазрт одна. Һундл төрхд, цөөкн җил хооран эцк-эк хойрнь сәәһән хәәв, тегәд теднә санл тевчҗ одад үкәринь ясна, орс чонҗд йөрәл авхулна. Брянск мүҗин йиртмҗ ке-сәәхн, тенд ө-шуһу модд урһна, олн зүсн зер-земш, теңгрин ки бәәнә. Тегәд эдн сәәхн йиртмҗ һәәхәд, зер-земш цуглулҗ эд-бод кенә. Келхд, марһанд шүүҗ авсн 50 миңһн асрлңга мөрәг эдн эцкиннь төрскн һазрур одх зуульчллһнд олзлхар шиидв. Тенд олн элгн-садн бәәнә, тегәд теднәннь менд медҗ, зуни амрлһна кемиг хамдан давулхар зуралҗана.

- Бидн хамдан сул цаган давулхдан дуртавидн. Күүкд эцкиннь өсәд-боссн һазрт амрхдан таасна, хаалһдан һарч йовх хувцан белдчкв. Бидн эврә көлгәрн зуульчлнавидн, тегәд хаалһдан соньн һазр һәәхәд, сергмҗтәһәр амрнавидн. Хамдан давулсн цаг эднд кесгтән тодлгдна. Дәкәд эдн тенд бәәдг элгн-саднла таньлдҗ залһлдаһан батрулҗахнь сурһмҗта чинр зүүнә. Мана тоолврар, өрк-бүл бат болн ниитә болхин төлә цугинь хамдан кех кергтә, эк-эцк эврә авг-бәрцәрн күүкдтән үлгүр болх зөвтә. Авальм олн зүсн сенр хот-хол болһна, эн эрдмәрн замч мөн. Би болхла һуйрин зүүтә кегдлмүд кехдән дуртав. Күүкд бийснь бас хот белдҗ чадна. Тегәд көдлмшәсн хәрҗ ирхләм шимтә хот белн болна, бидн ширә эргҗ хамдан цәәһән ууҗ өдр-бүрин тускар күүнднәвидн, – гиҗ Айса Николаевна келв.

Тиигәд орс болн хальмг улсиг өөрдхүлсн Айса болн Алексей Лисицынихн ни-негн, өвкнриннь авъяс хадһлҗ, отг-әәмгтән күндтә улс болҗ бәәнә. Эднә хойр күүкнь эк-эцкәсн үлгүр авч төрскнч седклтә, өлзәтә сән үрд болҗ өсчәнә. Терүнәс даву хөв-кишг уга.

ДООҖАН Наталья

Видео