Арһлачнриг дөңнх кергтә

04-05-2023, 11:30 | Общество

Эндр өдр экономикин делгрлт бүклдән орн-нутгт болн регион болһнд ик чинр зүүнә, нег үлү өдгә цагт деед үзгин орн-нутгуд Әрәсән өмнәс кесг саалтг кеснә хөөн импортар ирҗәсн кесг кергслиг, сольдг зииг Әрәсәд заводмуд эврән һарһх зөвтә болҗана. Тер мет шин технологиг чигн эврән үүдәҗ кесг салврин үүлдврмүдиг делгрүлх таал тогтаҗана.

Тиим кевәр ода шин көдлмшин орм тогталһн ик чинр бас зүүҗәнә, тер кергт арһлачнр ик тәвцән орулх зөвтә. Эн салвр мана таңһчд ямаран делгрлт авчахин, түүнә девшлтд юн харш болҗахин тускар элснд даргдсн һазриг цуг халхар шинҗллһнә күрәлңгин (ИКИАТ) экономикин әңгин һардач, экономикин номин кандидат Айса Анатольевна Манцаева тоолвран келв.
– Экономикин шинҗллтин әңг мана ИКИАТ күрәлң бүрдәгдснәс нааран үүлдҗәнә. Урднь бидн олн зүсн төрәр шинҗллт кеҗәләвидн, эдн Хальмг Таңһчин төлә чинрта бәәсмн. 2017-ч җиләс авн бидн «Арһлачнрин җисәг делгрүллһна өдгә цагин төрмүд» гисн төр судлҗ көдлҗәнәвидн. Эн салврар үүлдҗәдг әмтнлә бидн күүндвр кенәвидн, түүнә ул деер бизнес тогталһна туст Хальмг Таһчд мейәрклһнә ямаран янз делрглт авчахин тускар ашлвр кенәвидн.
Эн илдклиг бидн экономикин делгрлтин таңһчин министерствд йовулнавидн, тедн болхла терүг федеральн кемҗәнд багтана. Федеральн сайтд чигн терүг хәләҗ болҗана, регион болһн тиим шинҗллт җил болһн кенә.
Давсн 2022-ч җилин эргцд бидн эн салврин кемҗәнд социологин хойр сурлһ давулвидн. Мана таңһчд мейәрклһнә таал ямаран бәәдлд бәәхин тускар бидн арһлачнрас болн талдан мергҗлтнрәс сурлавидн. Тер мет хулд кеһәчнрт, эгл әмтнд эд-таврин болн туслмҗин чинрнь таасгдҗану угай гиҗ соньмславидн, тер мет кесг кегдлин болн эдл-уушин үнин туст ямаран сольвр учрҗахин тускар бидн күүндләвидн.
Баһ эс гиҗ талдан бизнесән күцәхин төлә мана таңһчд мейәрклһнә таал сән гиҗ арһлачнрла кесн күүндвр медүлв. Арһлачин үүлдвриг йилһдг Әрәсән зака тогталһна тогтурта биш бәәдл болн өөдән алв авлһн урдк кевәр баһ болн дунд бизнесин делгрлтд харшлтан күргнә.
Бүрдәцсин ик зууһин орунь ода һоллгчдан 100 миңһн арслңд күрнә, тиим кевәр бидн зуг микробизнесин тускар келҗәнәвидн, баһ бизнес делгрүлхин төлә ода чигн таалынь ясрулх кергтә. Дунд бизнес болхла манад төрүц уга гиҗ келҗ болҗана, ода тиим янзта зуг цөөкн бүрдәц үүлдҗәнә.
Икнкдән мана арһлачнр талдан улсиг көдлмшт орулҗ авхш. Сурлһнд орлцсн арһлачнрас зуг 10 процентнь бизнесән өргҗүлх мөңгтә, эднә ик зунь цааранднь кергән делгрүлҗ чадхш. Эднәс өрәлнь ик түрү-зүдү бәәдллә харһна. Давсн җиллә дүңцүлхлә нәәмәдлҗ авсн көдләчнрин то зөвәр өсв. Болв тиим йовдл пандемийин таалд өгчәсн финансин демин учрар һарсмн. МРОТ-ын кемҗәнлә ирлцүлҗ көдләч болһнд дем өгчәлә. Тегәд арһлачнр көдләчнрән тоод орулад мөңг авчасмн.
Алвна цергллтин то-дигәр пандемийин җилин эргцд арһлачнрин то 5 һар процентд баһрв. 2020-ч җилин хулһн сарас авн арһлачнрин то өсчәлә. Тегәд пандемийин өмн бәәсн кемҗәнәс арһлачнрин то 20 процентд өсв.
Тиим йовдл яһад учрсмб гихлә Хальмг Таңһчин залврин шиидврәр 2020-ч җилд алвна то баһрулгдв. Тиим йовдл олзлад, талдан регионмудын арһлачнр мана таңһчд ирәд энд эврәннь бизнесән тоод орулдг болв, зуг көдлмшән Хальмг Таңһчд күцәхш. Тернь бюджетин төлә сән таал тогтаҗана, болв производствин кемҗәг болн эд-таврин эргциг икдүлхш, әмтнә төлә көдлмшч ормс бүрдәхш.
Тер мет эд-таврин чинрин болн үнин тускар бидн күүндләвидн. Эн туст хамцу болн дошкольн сурһуль-эрдмин рынкин туслмҗ сән чинртә болҗ үнлгдв. Тер мет гүртм хулд-гүүлгәнә, эм хулдлһна рынксин үүлдвр бас му биш гиҗ үнлгдв.
Өдгә цагин рынкин экономикиг цааранднь делгрүлхин төлә арһлачнрин, баһ болн дунд бизнесин кергт сән таал тогтах кергтә гиҗ күрәлңгин мергҗлт ашлвр кев. Эврә кергән эклх, терүг цааранднь делгрүлх седклтә цуг улст шаң дөңгән күргх зөвтә.

ТҮРВӘН Һуна

Видео