ҺУРВН БААТРИН ТӨРСН ҺАЗРТ

Шидр Хальмг Таңһчин Толһач Хаска Бату Сарпан районд одв.
Хамгин түрүнд Бату Сергеевич Садовое селәнд «Бичкдүдин делгрүллһнә төвиг» йовҗ хәләв. Урднь тенд кинотеатр бәәсмн, эндр болхла өдгә цагин некврлә ирлцҗәдг спортивн төвд боксар болн бөк бәрлдәһәр бичкдүд дамшна. Түүнә хөөн Хаска Бату района дегтрин саңд одв. Тенд «Сойл» келн-улсин төсвин йовудт бат ясвр күцәгдҗәнә. Бату Сергеевич интернет яһҗ орулгдҗахар соньмсҗ, дегтрин саңгин көдләчнрт кесг селвг өгсн билә. Удл уга сойлын бүрдәц умшачнран тосхмн.
Онц темдглхд, таңһчин Толһач Салын Тугтн поселкд санлын бумблвд «Мөңк һал» шаталһна керг-үүлдврт орлцв. Һалыг Элст балһснас авч ирсн билә. Салын Тугтн поселкиг «Һурвн Баатрин Төрскн» гиҗ нерәднә, тер юңгад гихлә эннь Советин Союзин Баатрмуд Делгә Эрднин, Бадмин Эрнцнә болн Әрәсән Баатр Геннадий Лячинә төрсн һазр-уснь болна.
Салын Тугтнд ирсндән байрта бәәнәв, энд шатасн «Мөңк һал» дорас өсч йовх үйнрт өвкнрин туурмҗин тускар герчлҗәх темдг болхнь лавта, гиҗ Хаска Бату темдглв. Өдгә амр биш цагт нег һазра мана улс Төрскнәннь төлә церглҗ йовна. Энүнә тускар керг-үүлдврин йовудт бас келгдв.
Цергә туурмҗин поселкин өөдән чинртә нерн Салын Тугтнд зүүлһгдв. Энүг герчлҗәх Күндллһнә һашг Салын Тугтна СМО-н толһач Дорҗин Аркадийд бәрүлҗ өггдв. Аркадий Николаевичин келсәр, Салын Тугтн поселкд иим өөдән чинртә нер зүүлһхиг бәәрн улс кесгәс нааран күләҗәлә. Тегәд таңһчин Толһач Хаска Батун нилчәр эн җил Алдр Диилврин Өдрин өмн өргнд «Цергә туурмҗин бәәрн» гисн нер зүүснь омг болв, гиҗ Дорҗин Аркадий келв.
Терүнәс нань керг-үүлдврин йовудт цергә шишлң кергт орлцад, әмнәсн хаһцсн ах лейтенант Санҗин Санана экднь Бату Сергеевич Суворовин нертә медаль бәрүлҗ өгв. Санҗин Санана болн Саномпила Владимирин күцәсн кергнь өдгә цагин баһчудт үлгүр болҗ йовхмн. Төрскнч седклтә үрдиг өскснднь цергчнрин экнрт Хаска Бату ханлтан өргв.
Цааранднь Бату Сергеевич Салын Тугтнд 2012-ч җилд секгдсн Э.Бадмаевин нертә музейд одв. Тенд Сарпан района эргндк һазрт олҗ авгдсн дәәнә цагин хамг тоот хадһлгдҗана.
Салын Тугтнас һарад, таңһчин Толһач Уманцево селәнүр темцв. Тенд төрскн һазриг хортнас сулдхсн цергчнрт нерәдсн бумблвд цецгүд тәвҗ, СМО-н толһач Михаил Андреевд «Цергә туурмҗин бәәрн» гисн нер зүүлһгдснә Күндллһнә һашг бас бәрүлҗ өгв.
«Алдр Диилврин Өдр угтҗ, мана селән иим күндтә нер зүүснь темдгтә. Өвкнриннь туурмҗиг мартлго, дорас өсч йовх үйнрт энүнә тускар медүлҗ келҗ өгх зөвтәвидн», – гиҗ эн темдглсн болдг.
Х.А.Надеевин нертә Уманцево селәнә дунд сурһульд күцәгдҗәх бат ясврин йовудыг Хаска Бату бүрткҗ хәләв. Сурһулин бат ясвриг ноха сард төгсәхәр зуралҗана. Көдлмш гүргүдән орчкв, герин ора болн терзмүд сольгдв, зәңгллһнә хора болн спортивн шин зал тосхгдхмн. Тер мет Бату Сергеевич спортивн талвңгин тосхлтыг зуралхинь даалһв.
Садовое селәнд бәәдг усна бәәшңгиг Хаска Бату бас хәләв. Селәнд усар тетклһнә сурвлҗиг шинәс яслһна көдлмш цааранднь күцәгдҗәнә, гиҗ келх кергтә. Таңһчин Толһачин нилчәр нидн Садовое селәнд усн орв, өдгә цагт усна үнинь батлҗ, эн сард ус өгхәр зуралҗанавидн. 2018-ч җиләс авн эн көдлмшт 93 сай арслң һарһгдсн билә, гиҗ Садовое селәнә муниципальн бүрдәцин толһач Бокан Александр цәәлһв.
Сарпан района йиртмҗнь онц, энд селәнә эдл-ахун халхар чигн, зуульчллһна халхар чигн кесг керг күцәҗ болна. Шидр давсн Бамб цецгин наадмин йовудт мадн тал олн гиичнр ирсн билә. Хам-хоша регионмудт бәәдг улс мана таңһчд даңгин ирнә, теднд мана өвәрц йиртмҗ, сойл, авг-бәрц йир таасгдна. Би болхла «Һурвн Баатрин төрсн һазрт» үрдән авч ирхәр зуралҗанав, гиҗ Хаска Бату ашлҗ келв.
КАРСАНА Евгения