Бурхн Багшин гүн номин күчн

18-05-2023, 10:05 | Общество


«Молодая гвардия» гидг дегтр һарһач 2018-ч җилд Бурхн Багшин туск дегтр барас һарһсн болдг. Дорд үзгин номин шинҗләч, түүкләч болн орчулач Александр Сенкевич Бурхн Багшин намтрла олн умшачнриг тиигҗ таньлдулсн билә. Цагтан эн түүрвәч Елена Блаватскаян тускар бичсн дегтр умшачнр дунд ик шууга татсмн. Хөөннь Сенкевич Венедикт Ерофеевин тускар бичсн болдг.

Будда, Елена Петровна, Венедикт... Түрүн хәләцд төрүң әдл биш эн әмтиг юн негдүлҗәнә? - гисн сурвр төрнә. Түүрвәч бийнь цәәлһсәр:
- «Энтн сансрин туск болн терүнд орс ухатлмуд ямаран орман олсинь үзүлҗәх һурвн үүдәвр болҗана». Мадниг хамгин түрүнд Бурхн Багшин тускар келгдснь соньмсулв. Болв түүрвәчин цәәлһвриг цааранднь соңсий. Будда болн Блаватскаян туск дегтрмүд Венедикт Ерофеевин туск үүдәвриг медҗ авхд цәәлһгч болн белдгч девсңгүд болҗана. Түүрвәчин тоолврар, В. Ерофеев алдр бичәч мөн. Гүн номин туск ухалврарн Венедикт Васильевич Сиддхартха Гаутамала (Бурхн Багшла) болн Елена Блаватскаян ухалврла йир өөрхн бәәсмн. Нег үлү тасрхан уга зовлңгин туск тоолвриг медлһәрн эдн йир әдл хәләцтә болҗ түүрвәчд медгднә. «Өдр болһн ямр нег учр угаһар чилшго олн зовлң учрна. Агчм болһн зөвүрәр дүүрң, цаг һашудлһар авлгдсн болна». Терүнәс даву иим үгмүд умштн: «Өрүн - түңшлһн, өдрәр - уульлһн, сөөһәр - шүдән хәврлһн».
Худл-хов деерлкҗәх делкәлә, күн эврә ухан-тоолвран һооднь иләр келҗ медүлхд харш болҗах делкәлә залһлдаһан таслҗахин тускар Венедикт Ерофеев келҗәнә. Зуг бийиннь сәәһин тускиг бурушаҗах тоолврнь буддийск номин зааврла ирлцҗәнә. «Орчлңд цугнь адһм угаһар болн чик бишәр болх зөвтә. Эс гиҗ күн көөрәд үрхмн болҗана. Күн уйдлһта болн үүмәтә бәәх зөвтә» - гисн шаҗна тоолврла бичәчин үгмүд ирлцәтә болҗ медгднә.
Цааранднь авад хәләхлә, Блаватскаян тоолврла эннь юуһарн ирлцҗәхмб?. Эн номтын үүдәлтиг кесгнь йир икәр таасна, наадкснь болхла, терүнлә зөвшәрхш, хаҗһр тоолвр гиҗ бурушана. Түүрвәчин тоолврар, Елена Блаватская кезәнк Энткгин гүн номла олн-әмтиг таньлдулсмн. Медхнь медх. Деедс олн чидлин ухан-тоолвриг медүлдг күн болҗ бийән тоолдг бәәсн бийнь Елена Петровна гүн номин дигтә цәәлһвр тогтасмн гиҗ келҗ болшго. Номин гүүнд күргҗ цәәлһсн юмн гиҗ терүнд уга.
Энүнә көдлмштнь олн-зүсн хәләц залһгдсн болҗ медгднә. Олн җилдән зуульчлад йовсн Блаватская Энткгин шаҗна болн Бурхн Багшин номин туск зәрм цәәлһвр өгч Деед үзгт үүлдҗ йовла. Нег кемд Тифлисд спиритическ кергүд күцәҗ, цаһан яста олн улсиг хураҗ йовла.
Кезәңк Энткгин, Дорд үзгин нань чигн шаҗна болн сойлын халхд олн улсин оньг тусхаһад, Елена Блаватская сойлын болн номин делгрлтд шин тоолвр орулҗ үүлдлһнд нилчән күргсмн. Эн күүкд күүнә дөңгәр Әрәсәһүр болн нань чигн һазрур «медитация», «йога», «вегетарианство» болн нань чигн тоот ирҗ темдгтә болснь мөн. «Карма» болн «реинкарнация» гидг чинртә терүнә ухан-тоолвриг кесгнь ода күртл олзлҗ йовна.
Будда эн моһлцг һазр деер түрүн болҗ оюни чидл йирин чидләс даву болдгин тускар келсмн. Бурхн Багшин тоолвр ямаран цецн бәәсинь эндрк бәәдләс медҗ болхмн. Оюни күчиг мартҗ, чидләрн әмтиг дорацулҗ, дә босхҗадг әмтн терүгинь медҗәхш.
Сиддхартха Гаутама әмд бәәсн цагт Энткгин һазр зөвәр нәрн бәәдлд бәәсмн. Келн-улс хоорнд әәмшгтә дән болҗасн цаг мөн. Дәәнд олн күн хорҗасмн, әмтн йир ик алв өгч, зөвәр түрҗәсмн. Хуучн брахманизм күчән гееһәд, әмтнд талдан шаҗн кергтә болҗасмн. Энткгин ар-дорд үзгүдин балһсдар болн селәдәр Будда номан цәәлһҗ йовла. Энүнә номд ухаһан өгч дахсн улс ик зуудан угатьнр, селән һазрас һарсн әмтн бәәсмн. Сансрин эргцәс һарлһн учр уга деерән тасрхан уга чилдго төрлһнәс мөлтрлһн нирванд - үкл уга делкәд кениг чигн авч ирх гисн ном тиигәд әмтнә җирһлд орв.
Сенкевичин тоолврар, алдр Буддан ухани гүн ном XIX зун җилин чилгчәр болн XX зун җилин эклцәр һазадын орна болн орс кесг бичәчнрин оньгиг авлҗасмн. Терүнәс даву, номтнриг чигн тернь соньмсулҗасмн. Келхд, ик номт В. Вернадскийин тодлврин нег бичмрт келгдсәр, эн номт Әрәсән шаҗна иргчнь Буддан гүн номла залһлдата болх гисн таавр бәәнә. Иван Бунинә «Освобождение Толстого» гидг эмиграцд һарсн, тер учрар әмтн баһар меддг үүдәврт Лев Толстойин тускар бичҗ: «Эн күн хөвтә бәәсмн. Җирһлдән эн зуг күчр зовлңта тоотыг үзсмн. Ямаран җирһлд гихлә? Орс җирһлд, олна җирһлд, эврә өрк-бүлин җирһлд чигн зовлң учрҗ йовснь ил. Болв цуг эн җирһл далад дусалла әдл болҗ түрүн авгтан сангдна. Хамгин әәмшгтә гиснь ямаранчн күүнә җирһл теслт уга зовлңта болдгинь медҗ авлһн мөн. Тиигәд җирһлин учр-утхинь медҗ автл тернь күчр зовлңта, үкләс гетллһн болдг. Терүнәс давхларн, эн зовлңгас альдаран чигн мөлтрҗ болшго, Ясная Полянас зулҗ һарвчн, Әрәсәһәс болну, Европас болну йосндан болхла йирини җирһләс сәәни орнд күртл тер хөвән эдлхмн болҗана». Йирин үгәр келхлә, җирһлин эс гиҗ сансрин цуг зовлңгас йосндан гетлгхнь үкл болҗана. Талдан чигн тоолвр бәәх. Кен медхв? Яһдг болвчн Бурхн Багшин номд эн туст тасрхан уга хәәвр кегдҗ, зовлңгас гетллһнә хаалһд цуг әмтә тоот йовна.
Тиигәд нер туурсн орс бичәч Иван Бунин эврәннь тоолвран медүлсн бичмрт тиим үгмүд орулснь нанд орта болҗ медгднә. Мадна медх хойр зун җилин туршарт кесг һазрин ухатлмуд Бурхн Багшин номин оюни күчнә тускар келәд бәәсинь тодлхла, ода амр биш эндрк бәәдлд иргчин тускар таавр кеҗәх медлһчнр Бурхн Багшин гүн номин оюни күчнә тускар төрүц ямаран чигн үг һарһҗахш. Күмн әмтнә хөв-кишгин төлә залгдсн Бурхн Багшин номин урмдулгч күчинь тоод авчахш. Кениг чигн сансрин зовлңгас гетллһнә хаалһд орулдг тусинь үзүлҗ, гүн номин цецн тоот әмтнә уханд орулгдҗахш. Тернь йир өвәрц болна. Делкәд бәәх шаҗн болһна ухани зөөр әдлдән күмн әмтнд медүлгдх зөвтә. Тер учрар эн темдгүд бичгдв.

УШКАНА Сувсн

Видео