Хальмг цә – хотын дееҗ

20-05-2023, 10:15 | Общество

Келн-улсин байр дунд хальмг цәәһин Өдр бәәнә. Эн җил эн өдр хөн сарин 20-д темдглгдҗәнә. Хальмг улсин авъясмудыг сергәх күслтәһәр байрин эн өдриг, хальмг цәәһин Өдр, гиҗ Хальмг Таңһчин Улсин Хурал (Парламент) 2011-ч җилд хөн сарин һурвдгч бембә өдрлә темдглх болҗ батлсмн. Хальмг цәәһин өдр түрүн болҗ 2012-ч җилин хөн сарин 19-д темдглгдсн билә.

«Цә шиңгн болвчн хотын дееҗ», – гиҗ хальмгуд келнә. Өрүни цәәһәрн дееҗ бәрдг. Өрүн цә уулго йовхларн хальмгуд геснд өлг эс авсн болҗ тоолна. Ик зуудан ах үйин улс цә уга бәәхш. Келхд, маднла хамдан олн җилд бәәсн орсмуд ода талдан һазрт йоввчн хальмг цә хәәнә, хальмгудын байрт ирҗ орлцна. Түрүн болҗ хальмг цә уусн әмтн энтн цә биш, энтн хотла әдл шимтә, кесгтән хот хәәлго бәәхд сән гиҗ келнә.
Цә чанлһна, цәәһәр гиичиг тоолһна авъясмудыг өрк-бүл болһнд меднә. Буслһад, үсләд, тослад чансн цәәһин дееҗ түрүләд бурхнд тәвгднә. Дарунь насарн ах күүнд ааһта цә бәрүлгднә. Тиигәд ширә эргәд суусн әмтн өрк-бүләрн цәәһән ууһад, кергәрн һарад йовна.
Хальмг цәәдән нерәдәд, бичәчнр, шүлгчнр, келнә билгтнр буульҗ магтҗ бичсн үүдәврмүд олн. Кезәнәс авн ундан хәрүлҗ йовх цә яһҗ хальмгудын җирһлд орсна туск олн домг бәәнә. Шаҗна үүлдәч Зунква гегән нег дәкҗ бийнь тас уга болад, эмчд одсн бәәҗ. Өрүн элкндән нег күчтә сән ундыг долан хонгтан ууһад, хәләтн гиҗ тернь заавр өгч.
Эмчин келсиг соңсад, өрүн болһн заасн ундынь уусн Зунква гегән эдгҗ. Энүн тал ирдг олн улст, тер дотр бурхнд шүтдг олн күүнд ном заасн цагтан Зунква гегән бурхндан зул өргхләрн өөрнь тер чансн ундыг ааһд кеҗ тәвҗәтн гиҗ зәрлг болдг бәәсмн. Тиигәд тер ундн эднә җирһлд орад, хөөннь хальмг цә гиҗ нерәдгддг болҗ. Яһдг болвчн өлсснд өлг болдг, чидлән гееснд чинә орулдг хальмг цә өдр болһн мана ширә деер зөвтә орман олсн бәәнә. Хальмг цәәһин туск талдан нег тууҗ келгднә. Махна зүүтә хотла таарч ирлцх урһмл зүстә хот хәәһәд, нег гелң бүкл сардан ном умшҗ. Номин күчн болн гелңгин шунлт сән ашта болҗ. Кергтә урһмлнь урһад, болвсрад, цә буслһҗ уухд ирлцәтә болснь соньн гих кергтә. Тиигәд цәәһәр дееҗ бәрлһнә авъяс төрсмн. Цә хотын дееҗ болҗ батрсмн. Хальмг өрк-бүл болһн цәәһәр өдрән эклнә. Хальмг цә угаһар ямаран чигн нәр болдмн биш. Өдгә цагт дотр-дундын зуульчллһн делгрлт авад, Хальмгт ирҗәх олн гиичнр хальмгудын цә амслго хәрҗ йовдмн биш. Әмтиг тевчҗ тоодг, седклин күр кехд туста эн ундн мана җирһлин тасршго нег әңгнь мөн.

ХӨӨЧИН Галина

Видео