Бурхна һурвн эрдньд өргсн көгҗмин йөрәл

23-05-2023, 09:00 | Общество

Хальмг келн-улс кезәңк цагас авн темдглгдҗ йовх хәәртә нег байр - Үрс Сар ирсн бәәнә. Өвкнрин оюни зөөр болҗ, цагин холыг һатлҗ ирсн байриг эндрк хальмгуд ик өргмҗтәһәр темдглҗәнә. Хөн сарин 21-д Бурхн Багшин Алтн сүмин өөр әмтнә седклиг байрар дүүргсн сәәхн керг-үүлдвр болв. Сүмин эргнд олн улс, теднә ик зунь хальмг хувцта һартан домбран бәрсн ирв.

Бурхна һурвн эрдньд нерәдсн көгҗмин белгән нерәдлһнә байр эн җил тавдгч кемдән болҗана. 2015-ч җилд түрүн болҗ Бурхн Багшт болн Бурхна һурвн эрдньд көгҗин белг нерәдгдлә. Тиигхд һурвн зун домбрч болн көгҗмч тер байрт орлцҗ, шаҗна сәәхн үүлдврт эклцинь тәвсн болдг.
Эн җил Савр Катаевин көгҗмин наадыг хамцу оркестр татҗ, көгҗмин әәһәр хурлын эргндкиг дүүргв. Хальмг ке-сәәхн хувцта олн баһчуд, артистнр, сурһульчнр – миңһн шаху күн һартан олн-зүсн көгҗмин зевсгүд авч, диг-дара бәрҗ суусинь үзхд чигн байрта болв. Цугтан хамдан ниитәһәр көгҗм татсинь соңссн әмтнә чееҗнь нег үлү байрар дүүрв. Тедү дүңгә нүд байрлулсн, чикнә хуҗр хаңһасн бәәдл хурлын өөрк талвңд тогтв.
Бурхн Багшин Алтн сүмин гелңгүд эн үүлдврт нерәдсн шишлң ном умшв. Хальмгин Шаҗн Лам гевш Тендзин Чойдак цуглрсн улсиг Үрс Сарла үнн седкләсн йөрәв. «Эндр ик чинртә өдр. Үрс Сарин евәлд багтхар ирсн цуг тадн буйн-кишг хурахар иргчдән иткҗ ирвт, - гиҗ йөрәлин үгдән Шаҗн Лам келв. - Үрс Сар евәлтә сән сар болсн деерән Бурхн Багш нарта орчлңла мендлсн, гегәрлтин хаалһд орсн, буйнта һазрт күрсн шаҗна ик байр ирлцҗ, өргәр темдглгднә. Үрс Сарла кесг күн самнр авна. Хамгин түрүнд тедн цугтан күүнд му кешго седкл зүүнә. Керг-үүлдвртән, келсн үгдән, ухандан бас кенд чигн му кешгоһар бәәтн. Тер цагт тана буйн-кишг икдх. Эндр байрта өдр. Бидн Бурхн Багштан болн һурвн эрдньд көгҗмин белгән нерәдҗәнәвидн. Сәәхн эн йовдлын эклцинь Тэло Тулку Ринпоче үүдәсмн. Ода сәәхн эн авъяс батрад, көгҗмчнрин то өсәд, чинрнь икдв. Таңһчин әмтн ик-бичкн уга байрт орлцхар ирснь нег үлү байрта йовдл мөн. Бурхн Багштан мөргҗ, Бурхн Багшин номиг дасч, цугтан амулң-менд йовхмн».
Хальмг Таңһчин Толһач Хаска Бату шаҗна үүлдврт даңгин орлцна. Бату Сергеевич цуглрсн улсиг Үрс Сарин байрла йөрәһәд, кишгтә эн сарин евәлд багтлһн ямаран чинртә болҗахинь заав. Баһдан сурһуль сурчахдан му юм кешго самнр авдг бәәснә тускар тодлад, шаҗна сән авъясмуд бәәдл-җирһлд батрҗахинь ончлҗ темдгләд, Хаска Бату йөрәлин үгдән иигҗ келв: «Бурхн Багшт көгҗмин белгән нерәдлһнә байр эндр мадниг негдүлв. Хамцу үүлдврин күчнь йир ик. Иигҗ үүлдәд, бидн хальмг сойлан болн улсин тууҗан, зөөрән олнд медүлҗәнәвидн. Хальмг келнулс ямаран билгтәһинь ил кевәр медүлҗәнәвидн».
Цааранднь цуглрсн улст Ноһан Дәркин ном тусхагдв. Хальмг Таңһчин улсин артистнр Елена Каджиева болн Эдуард Бурлаков терүгинь дуулҗ, олн дуучнриг болн цуглрсн улсиг маанин евәлд орулв.
Хальмг Таңһчин улсин бичәч Нуура Владимирин йөрәлин үгд өвкнрин темдглҗ йовсн байрт орлцхар көгшн-баһ уга цугтан ирсн йовдл ачнр-зеенрт үлгүр болҗ, улсин болн шаҗна авъясмуд хөөннь чигн бәәдл-җирһлд батрхнь медүлгдв. Эн байрт нерәдсн шүлгән Владимир Дорджиевич умшҗ өгв.
А. Цебековин нертә Шаңһа хор эн байрт «Сүмин магтал» дуулснь әмтнә оньг авлв. Хальмг Таңһчин ачта артистнр Анна Очкаева болн Диана Босхомджиева магталын үгмүдиг өргҗ дуулв.
Дала Ламин Гегәнд нерәдсн йөрәлин дун эн өдр түрүн болҗ олнд соңсхгдв. Үгнь Нуура Владимирин, көгҗмнь Савр Катаевин болв. Хальмгин көгҗмчнрин болн домбрчнрин хамцу ик оркестр Хальмгин баатр Манҗин Аркадин «Үрс Сар» гидг көгҗмиг өргмҗтә кевәр татҗ, әмтнә седклд байр урһав.
Эн үүлдврин йовудт бас нег евәлтә йовдл болв. Зая-Пандитын орчулсн ном дундас мартгдсн кезәнк ном хальмг келнд буулһгдҗ, түрүн болҗ көгҗмәр дахулгдҗ соңсхгдв. Йонтен гелң тер номиг олнд умшҗ медүлв. Тер номта дегтрмүд барлгдсн, әмтнд түгәҗ өгсн номиг цугтан умшв. Элстин бичкдүдин көгҗмин сурһульмудын сурһульчнрас тогтсн дууна ик баг Хальмг Таңһчин сойлын ачта көдләч Наталья Дукманован һардврт Бурхн Багшт нерәдсн номин йөрәлтә ду дуулснь цуглрсн улст тааста болв. Басңга Баатрин нертә Келн-улсин театрин артистк Элина Леляева номин айсиг өргҗ дуулв.
Бурхн Багштан нерәдсн көгҗмин белгин байр цуг улсин оюни ик байрт хүврҗ, таңһчин цуг улст ик урмд өгв. Байр - зовлңган хамдан хувалцад бәәхлә, кенә чигн буйн –кишг өсәд йовхнь лавтс.

ҖИРҺЛИН Кермн

Видео