Хальмг айсмуд Балтийск теңгст күңкнв

25-05-2023, 09:55 | Общество

«Балтийск бриз» гидг ХIХ наадмд орлцад, Хальмгин бичкн көгҗмчнр лауреатнрин нер зүүҗ ирснә тускар эндр умшачнртан келҗ өгхәр бәәнәвидн. Хальмг көгҗмиг Балтийск теңгсин көвәд соңсхсн деерән таңһчин билгтә бичкдүд нарт-делкәд нер һарсн классическ үүдәврмүдиг хальмг келн-улсин зевсгүдт: домбрт, мөрн-хуурт наадҗ хәләһәчнрин оньг авлв. Мөрн-хур үзҗ соңссн калининградцнр җе гитлән өврв. Хальмг домбрин шог айст биилҗәх хөн болхла теднә зүүднд кесгтән орсн болх, гиҗ бичкн артистнр инәҗ тодлна.

Хальмг Таңһчин билгтә бичкдүд олн зүсн марһанд орлцад, билгән сән кевәр үзүлдгнь ода йоста сән авъяс болв. Альд одв чигн хальмг күүкдкөвүд эрк биш мөрә шүүҗ авч ирнә. Эннь багшнрин күчн, бичкн билгтнрин шунлт болн эк-эцкин ик дөң гиҗ келх кергтә. Шидр бичкн көгҗмчнрин дарани нег баг «Балтийский бриз» нерәдлһтә нарт-делкән ХIХ наадм-марһанд орлцад ирв. П. Чонкушовин нертә билг-эрдмин колледжин сурһулин «Байр» ансамбльд орлцачнр болн Элст балһсна бичкдүдин билг-эрдмин 2-ч тойгта сурһулин көвүд-күүкд Калининград балһснд болсн марһанд нүр орм эзләд, лауреатын нер зүүһәд, гертән ик байрта ирв.
Түрүләд «Балтийский бриз» наадмин тускар келх кергтә. Бичкдүдин болн баһчудын билг-эрдмиг делгрүллһнә халхар үүлддг, наадм болн марһас бүрдәдг «Салют талантов» гидг ниицән эн наадмд орлцх үрвр хальмг көгҗмчнрт илгәсмн. Эн марһан 19-ч кемдән давҗана. Хальмг бичкдүдлә хамдан тер наадмд орлцсн көгҗмч, олна үүлдәч, «Зултрһн» улсин коллективин һардач Борис Уджаевин келсәр, наадмд Әрәсән Федерацин арвн регионас, Белоруссин хойр регионас бичкн билгтнр орлцв. Дууна, көгҗмин, хореографин халхар билг-эрдмән үзүлхәр ирсн күүкд-көвүдин эрдмиг дамшлтта мергҗлтнрәс тогтсн жюри үнлв.
Хальмг Таңһчин сойлын ачта көдләч Любовь Дохаева һардҗадг «Байр» ансамблиг Элстд, таңһчд бәәтхә, талдан кесг һазрт сән меднә. Эн ансамблин көгҗмчнр эврә цагтан Моңһлд болн һазадын нань чигн орн-нутгудт күрч билгән үзүлсмн. Дамшлтта багшин һардврт сән белдвр авсн баһчуд ода ик сурһульд сурч йовна, кесгнь үүдәгч багмудт көдлҗәнә. Любовь Дохаеван һардврт төлҗсн кесг эрдмчнр райодын сурһульд болн улсин ансамбльмудт үүлдҗәнә. Кесг наадмд орлцад, хальмг көгҗмиг һазадын орн-нутгудт соңсулҗ йовх «Байр» баг сойлын мергҗлтнрт болн наадмин бүрдәһәчнрт темдгтә болв. Ода күүкд-көвүдин шин селгән Любовь Тюрбеевнан һардврт хальмг көгҗм дасад, зевсгүдәр дамҗулад олнд күргҗ медүлдг эрдмиг дасч авчана. Нер һарсн коллективд үүлдҗәхән эдн сән медҗ, билг-эрдмән улм делгрүлхәр зүткҗ йовна.
- Үрвр авснь байрта йовдл. Әәмшгтә гемәс көлтә зөвәр удан цагт юмнд йовх арһ уга билә. Ода невчк сергәд, һазр үзәд, шин әмтнлә таньлдх таал бәәнә. Белдвр, хаалһд һарч йовлһн йирин амр биш керг, - гиҗ ухан-тоолврарн Любовь Тюрбеевна хувалцна. - Тегәд эк-эцкнр, колледжин зурлһна болн урн һарин эрдмин әңгин багшнрин дөң ик туста болв. Көгҗмин зевсгүдән ут хаалһд килмҗтәһәр, дигтә-даратаһар авч йовснь бас эднә нилч мөн. Тер мет билет авхд Савр Сергеевич Кашиев нилчән күргв, наадм болх һазрт цаглань күрвидн. Тиим килмҗ болн дөң үзсн бичкн көгҗмчнр ик даавртаһар марһанд белдв. Билг-эрдмән жюрид болн ирсн олн хәләһәчнрт сәәнәр үзүлҗ чадв. Тиигәд йовлһн болһнд эк-эцкнр, багшнр, бичкдүдин элгн-саднь ик дөң болна. Тегәд бичкн билгтнрин күцәмҗд тер олн улсин тәвц бас орсн болҗана.
Калининград балһснд бәәдг хальмгуд эн наадмд ирәд, күүкд-көвүдиг дөңнв. «Хальмг көгҗмчнр марһана чилгчәр билгән үзүлв. Наадмин бәәдлд онц кеермҗтә таал тогтахар бүрдәһәчнр тиигсн болҗана, - гиҗ көгҗмчнриг дөңнхәр ирсн Анастасия Наранова шоглҗ келв. – Тиигәд сүл күртл бидн цугтан үүмәтә бәәввидн. Хальмг айсмуд әмтнд таасгдв. Көгҗмин зевсгүдәр эдн йир икәр соньмсв. Мөрн-хур эднд йир өврмҗтә болв. Кесгнь өөрдҗ ирәд бәрҗ үзәд соньмсв. Хальмг шог айс домбрт орулҗ цокад, модн кегдл- хө биилүлсиг үзсн әмтнд бас йир өвәрцтә болв. Жюрин гешүд чигн хальмг багин зург цокч авв».
Наадмин өмн Борис Уджаев Калининградт бәәдг хальмгудт зәңгләд, хальмг бичкдүд ирҗ, марһанд орлцҗана гиҗ келсмн. Тегәд балһсна болн мүҗин бәәрн хальмгудас арвн һар күн ирҗ, күүкд-көвүдин эрдмиг хәләһәд, байрлад, күцәсн көгҗм болһниг альх ташҗ өргмҗтәһәр тосв. Бичкн көгҗмчнрт тернь ик урмдта болв. Калининградск мүҗин залврин ахлачин дарук болҗ Сергей Елисеев көдлҗәнә. Эн Хальмг Таңһчд һарсмн. Хальмг һазрас ирсн көвүд-күүкдт Сергей Владимирович онц килмҗән тусхаҗ, хөн сарин 1-д шишлң көлг йилһҗ өгәд, балһсар соньн зуульчллһ кеһәд, Курская коса гидг һазрт одад, теңгсин өөр амрх таал бүрдәв. Анастасия Наранован келсәр, теңгс үзсн баһчуд байрлад, серүн аһар кииләд наадв. Тенд бәәдг хальмгуд мана бичкн көгҗмчнриг бәәрн чонҗд дахулҗ одад, өвәрц көгҗм соңсулв.
Бичкн көгҗмчнр болхла, тиим кергт орлцҗ, Калининград балһсна ке-сәәхн тоотла таньлдсндан цань уга байрта, үүмәтә бәәнә. Ямаран көгҗм татсан тодлад, марһана ашар тедниг яһҗ ачлсинь, талдан орлцачнр ямаран кевәр билг-эрдмән үзүлсинь сергәһәд күүнднә. Балһсна ке-сәәхн тоот, архитектурин халхар соньн гермүд, йиртмҗин өвәрц бәәдл күүкд-көвүдиг икәр өврүлв. Мана ик орн-нутгин хамгин деед үзгт бәәдг балһснд одсн йовдл эднд кесгтән мартгдшгонь лавта.
Чинртә эн марһана нүүрт һарсн көгҗмчнрин байрнь йир ик. Хойрдгч мөрән лауреатнр болад, дарук марһаст эрк биш диилх седкл зүүсн бәәнә.
Түрүн орм эзлсн күүкд болн «Байр» баг Санкт-Петербургд болх ашлгч марһанд орлцхмн. Тегәд бичкн билгтнрин көгҗмин хаалһнь цаһан болтха гиҗ йөрәжәнәвидн.

ХӨӨЧИН Галина

Видео