Дурн – җирһлин чимг

27-06-2023, 09:20 | Общество

«Җилин сән гисн өрк-бүл» гидг Цугәрәсән марһана региональн девсңд Көтчнрә района Шемнр селәнд бәәдг Балдановихнә өрк-бүл диилвр бәрв. Дәкәд эдн «Селән һазрт бәәдг өрк-бүл» номинацд бас ончрв. Олег болн Деляш Болдановихн һучн җил хооран өрк-бүлән өндәлһәд, хойр үртә болн дөрвн ач-зеетә болв. Эдн герин эзн өсәд-боссн Шемнр селәнд бәәнә, өвкнриннь авъяс хадһлҗ, күүкдтән болн ачнр-зеенртән чик сурһмҗ өгч, үнн-чик-седклтәһәр көдлҗ йовх улс болна. Эдниг нег һазра улс тевчнә, өр-өвч седклтә, әмтнлә ниитә болн көдлмшч улс болдгтнь күндлнә. Эднә өркбүл региональн марһанд диилвр бәрәд, цааранднь Әрәсән марһанд таңһчиннь нер харсх зөв авснд байрлҗ, күцәмҗ бәрхиг дурдҗана.

ТӨРСКН ҺАЗР ОМГ ӨГНӘ

Герин эзн Олег Болданов Шемнр селәнд өсәд-боссмн, эн төрскн һазртан цань уга даву эңкр күн болна. Эк-эцкнь малын эмчнр бәәсмн, тегәд көвүнь сурһулян төгсәснә хөөн эднә үлгүрәр бас эн эрдм шүүҗ авад, Ф.Поповин нертә Башантинск техникумд сурв. Тенд сурчаһад эн авальтаһан таньлдад, өрк-бүлән өндәлһснь тер. Цергәс бууҗ ирснә хөөн эн «Сухотинский» эдл-ахуд күч-көлснә хаалһан экләд, тенд малын эмчәр көдлв. Арв һар җилдән эрдмәрн көдләд, Олег Николаевич малын хош авад, хальмг тохма мал асрдг болв. Һурвн җил хооран эдн эврә крестьянск-фермерск эдл-аху бүрдәһәд, таңһчин селәнә эдл-ахун министерствин «Агростартап» марһанд орлцад, шаңһас дем авв. Селән һазрт өссн улс бичкнәсн авн мал асрдг дассн төләд эднә өрк-бүлд үкр, хөд, һаха, така даңгин бәәнә, тегәд эдн эврә махта, үстә, тоста болна. Дәкәд Олег Николаевич герин һаза олн зүсн модд суулһв, ачнр-зеенрнь аавнь урһасн альм, кедм, хар өрг болн нань чигн зер-земш эдлхдән дурта. Деляш Сянциковна болхла олн зүсн цецгә урһана, герин һаза намрин серүн күртл теднь олна нүд байрлулна. Аавнь ачнр-зеенртән герин һаза нааддг орм тосхад, сән таал тогтав, эдн цаган тенд сергмҗтәһәр давулна.
Болдановихн өвкнрнь тосхсн герт бәәнә. Эдн эн герт бәәх дөрвдгч үй болна, тегәд өвкнриннь санл тевчҗ, терүгән цевр-цер бәрҗ, бат кевәр хадһлхар шунна. Олег Николаевич болн Деляш Сянциковна эднә ачнр-зеенр эн герт бас олн җилдән бәәх гиҗ ицҗәнә. Эднә герт олн элгн-садн гиичлҗ ирхдән дурта, эдн аав-ээҗнрән тодлҗ, баһ цагтнь болсн йовдлмудыг сергәҗ ачнр-зеенртән келҗ өгнә. Күн болһн өсәд-боссн төрсн һазртан эңкр болх зөвтә, эннь чидл-омг өгдг орм болна гиҗ эдн баһ үйд зааҗ сурһмҗ өгнә. Деляш Сянциковна күүкнбертәһән олн зүсн сенр болн шимтә хот-хол болһҗ, боорцг шарҗ гиичнрән тоона, эдн хамдан хальмг улсин Зул, Цаһан сар байр, һарсн өдрмүдиг темдглнә. Эднә герин үүдн хаагдхш гиҗ келҗ болҗана.
- Би эврән Хар Һазра Адг селәнд төрҗ һарлав, болв һучн җил хооран нааран мордҗ ирәд, Шемнрә бер болв. Эн селән нанд бас төрскн һазр болв, юңгад гихлә би энд хөвән олҗ, авальтаһан болн күүкдтәһән, ачнр-зеенртәһән энд бәәнәв. Энд би көдлнәв, энд мини үүрмүд бәәнә, бидн цугтан эн һазрин заян-сәкүснд мөргҗ олна хормад багтҗ йовнавидн. Шемнрә һазр байн тууҗта, энд кесг нертә күн өсәд ик холд туурв. Эн һазр әмтәхн уста, ке-сәәхн йиртмҗтә, цевр аһарта. Мана өрк-бүл эн марһанд диилвр бәрсн йовдл нег һазра улст ик байр-бахмҗ үүдәв, бидн маднд дөң болсн улст цугтаднь ханлтан өргҗәнәвидн, – гиҗ Деләш Сянциковна келв.

ЭК-ЭЦКИН БАХМҖ

Эн марһанд белдвр кехдән Болдановихн инәдтә видео цокҗ авв, терүнд ачнр-зеенрнь цуһар орлцв. Эдн өнр-өсклң өрк-бүлин нег өдр-бүр үзүлв, хамдан эдн яһҗ цаган давулдгин тускар хувалцв. Санан көвүнь цергә даалһвр күцәҗ йовна, тегәд эн бас менд илгәснь темдгтә болв. Санан цергә эрдмтә, дунд сурһулян төгсәснә хөөн эн Санкт-Петербург балһснд Михайловск цергә академьд сурв. Эн бичкнәсн авн спортар соньмсҗ, ГТО-н алтн медальта. Эцкнь бас баһ цагтан бөк бәрлдәнә халхар ик күцәмҗ бәрҗ, Городовиковск районд сурч йовсн цагтан кесг марһанд диилвр бәрҗ йовла, Олег Николаевич көвүндән чик авг-бәрц зааҗ, цогц-махмудан батруллһнд, чаңһ-чиирг болҗ өсхд ик тәвцән болн нилчән күргв. Офицерин цолта болад, Санан көвүн цергә хаалһар йовна, эн ода шишлң цергә керг-үүлдврт орлцҗана. Сурһуль сурч йовад эн гер-малта болв, Оюн авальтаһан Баина күүк болн Бату көвү асрҗана. Эднә өрк-бүл цергә гарнизонмудт бәәршлҗ, гертәсн хол йовна, тегәд эдн герин эзиг дахҗ хамдан өөрнь бәәхнь җирһлин күндиг даахд туслна. Ода эдн Санан Олегович цергә даалһвран даавртаһар күцәҗ, әмтд-менд хәрҗ ирхиг күләҗәнә.
Булһн күүкнь эрдмәрн эмч болна, эн Шемнрә дунд сурһулиг алтн медальтаһар төгсәһәд, Сарпуль балһснд медицинск институтд сурв. Хөөннь эн Москвад мергҗлтән өөдлүләд, тааста эрдмәрн көдлҗәнә. Сарпуль балһснд сурчаһад, Булһн тенд деед сурһульд малын эмчин эрдм дасчасн Батнасн Мураевла таньлдад, өрк-бүлән өндәлһв. Баахн эк-эцк хойр күүктә, ууһн Оюна Кичгә Төлән нертә Келн-улсин гимназьд сурчана, отхн Иджилина бичкдүдин садт орна. Эк-эцкиннь үлгүрәр Санан болн Булһн эврәннь күүкдтән бас чик сурһмҗ өгхәр, өвкнриннь авъяс, авг-бәрц заахар шунна. Эднә күүкд олн зүсн марһаст шунмһаһар орлцна. Үлгүрнь, Оюна дәәнә туск шүлгүд айслулҗ умшад, таңһчин марһанд ончрв. Баина ач күүкнь зурхдан дурта, эцкән болн ааван дураһад спортар соньсмна.
Олна нүүрт йовдг Олег Николаевич болн Деляш Сянциковна селәнә болн района бәәдл-җирһлд шунмһаһар орлцдг, тәвцән орулхар зүткдг седвәртә улс болна. Герин эзн селәнә эдл-ахун халхд олн җилдән күцәмҗтәһәр көдлсн төләдән Көтчнрә района болн «Сухотинский» эдл-ахун Күндллһнә һашгудар ачлгдсмн. Көтчнрә СМО-н депутатнрин Хургин һурвн хуралтын депутат болҗ үүлдәд, нег һазра улсин неквр күцәҗ, бәәрн залврин делгрлтд бас тәвцән орулв. Олег Николаевич районд болдг олн зүсн керг-үүлдврт демән күргҗ, буйнч седкләрн дөң болна.
Деляш Сянциковна авалясн бас дутхш селәнә сойлын Герт көдлнә, тегәд энүнә седвәрәр кесг марһан, керг-үүлдвр бүрдәгднә. Бийнь эн тоочин эрдмтә, хөөннь Элстин педагогическ училищ төгсәсмн. 2008-ч җиләс авн күүкд күн Шемнрә сойлын Герт методист болҗ көдлҗәнә. Эн олн зүсн керг-үүлдвр бүрдәсн деерән бийнь кесг марһаст орлцҗ, билг-эрдмән үзүлнә, күүкд күн дуулхдан, шүлг айслулҗ умшхдан дурта, дәкәд эн сәәнәр зурна. Деляш Болданова «Сән гисн эк», «Диилврин вальс», «Бичкдүдт дәәнә тускар умшнавидн» болн нань чигн нарт-делкән, Әрәсән, таңһчин болн района марһаст диилвр бәрсмн. Селәнә дегтрин саңгин көдләчнрлә хамдан «Хальмг келән хадһлый» болн «Төрскн һазр-усна тууҗан мед» гидг төсвс күцәв. Хальмг улсиг цааҗла харһулснд нерәдәд документальн фильм эн цокҗ авв. Хар гөрәр цааҗла харһсн аав-ээҗнрин тодлвр бичҗ авад, хуучн цага зургуд цуглулад белдсн фильм дорас өсч йовх баһ үйд кергтә гиҗ эн тоолна. 2017-ч җилд Деляш Сянциковна социальн-сойлын төсвин седвәр татсна ашт Шемнр селәнд бичкдүдин төлә спортивн-наадын талвң тосхгдв. Ода эн «Цевр селән» гидг төсв күцәҗ, эргндк йиртмҗиг әрүнәр хадһллһна, хог-богас ахулҗ, төрскн һазран цеврәр хадһллһна кергт ик оньг өгчәнә.

ДИИЛВР – ОЛНА КҮЦӘМҖ

Хальмг Таңһчин сән гисн өрк-бүлин нер зүүснь болн селән һазрт бәәдг өрк-бүлин номинацд диилвр бәрснь Болдановихн эднә элгн-садна, үүрмүдин, нег һазра улсин хамцу күцәмҗ гиҗ тоолна. Марһана ашар эдниг 50 болн 100 миңһн арслңга сертификатар ачлв. Эн мөңгәр эк-эцк хойр Әрәсән сәәхн һазр үзҗ, зуульчлҗ сергмҗтәһәр амрх гиҗ күүкднь шиидв. Һучн җилдән ээм-ээмән түшлдәд, байр-зовлңган әдл хувалцҗ ниитә йовх Олег Николаевич болн Деляш Сянциковна һазр үзәд, хамдан амрхар зуралҗана. Болв альд йовв чигн эдн төрскн Шемнр селәнүрн адһна. Цаһан булгин әмтәхн усн, өвкнриннь төрскн һазрин күчн, цевр аһар, эк-эцкиннь гер эднд хамгин үнтә зөөр болна. Бичкн Төрскән туурулҗ йовх хальмг өрк-бүл аав-ээҗиннь сурһмҗар күүкдтән болн ачнр-зеенртән үлгүр болҗ, теднь өлзәтә сән үрд болҗ өсхд дуран болн седклән нерәдв. Эднә тоолврар дурн болн тесвр бат өрк-бүлин ул болна. Иим өрк-бүлмүд олн болхла, мана орн-нутг делгрәд батрад йовх гиҗ Болдановихн ицҗәнә.

ДООҖАН Наталья
ЗУРГТ: Хальмг Таңһчин залврин Ахлачин дарук – таңһчин социальн делгрлтин, күч-көлснә болн көдлмшәр тетклһнә министр Өлзәтин Марина «Җилин сән гисн өрк-бүл» марһанд диилсн Болдановихниг ачлҗах кем

Видео