Дала Ламин Гегән ут нас наслтха!

04-07-2023, 09:15 | Общество

Бурхн Багшин ном цуг делкәд кесг миңһн җил хооран түрүн болҗ үүдсн шаҗна ном болҗана. Өдгә цагт тер шаҗна оюни герлиг нартделкәд асаҗ йовхнь XIV-ч Дала Ламин Гегән болҗана. Эвин төлә Нобелевск мөрән лауреат, ик тоомсрта Оюни көтлврч XIV-ч Дала Ламин Гегән шаҗна эн номиг әрүнәр хадһлҗ, өргнәр тархаҗ йовх Ик Багш болҗана. Күмн әмтнә эвин болн хөвкишгин төлә дууһан өгчәх эн шаҗнд шүтдг әмтнә то җил ирвәс өсәд йовна. Дала Ламин Гегән хәәрлдг номд ордг әмтн терүгинь йир сәәнәр меднә.

XIV-ч Дала Ламин Гегән нарта орчлңла мендлсн така сарин 6 өдриг цуг делкәд бәәдг бурхншаҗнд шүтдг әмтн күндлҗ темдглнә. Цуг хурлмудт эн өдр байрин ик мөргүлмүд болна. Кесг сай улс тер мөргүлмүдт орлцна. Хальмг Таңһчд эн өдр әрүн седклтәһәр Ик Багшт күндллһән медүлҗ әмтн зальврҗ мөргнә. Оюни Көтлврч болн Ик Багш цуг мадна ухан-седклд, шаҗна медрл зааҗ, олн җил эрүл-менд йовтха, гиҗ цугтан зальврна.
Төвдин нег селәнд арвн зурһан үртә өрк-бүлд һарсн көвүн Лхамо Дхондуп нер зүүсн бәәҗ. Ахнр-дүүнрәрн өнр бүлин йисдгч үрн бәәсн Лхамо Дхондуп ик хөвтә бәәснь, көвүн һунтаднь илдкгдв.
Урдк Дала Ламин хүвлһиг хәәҗ ирсн шаҗна хувргуд Такцер хотнд ирәд, эднә өрк-бүлд хонхар зогсв. Хәәврин багиг һунтаднь толһалҗ йовсн лам медмҗән угаһар эн бүлин бичкн көвүг шинҗләд, терүнлә наадад, хәләһәд бәәв. Бичкн көвүн ирсн гелңгүд дундас тер ламиг йилһәд, «Сера хурлын лам», гиһәд – хәәкрәд бәәв. Зурхачнрин зүүднд орсн үнн болҗ һарсинь медәд, хәәврин баг цөн өдр болад хәрү тер хотнд, тер өрк-бүлд ирв. Эн кемд эдн Дала Ламин Гегәнә олзлҗ йовсн зәрм тоотыг авч ирв. Көвүн терүгинь авад, энтн мини гиҗ атхад бәәв.
Тензин Гъяцо бичкндк цаган тодлхларн гертән ширән деед бийд һарч суухдан дурта бәәснә тускар келнә. Дәкәд болхла, хувц-хунран хураҗ авад, «Би Зууһин Алтн Дееврүр йовҗанав», гиһәд нааддг бәәсән тодлна. Бичкдүд ноолдҗахиг хәләҗәһәд, диилгдҗәхднь дөң болхар көвүн шурһад ордг бәәснь бас соньн гих кергтә. Тиигәд җирһлднь учрх тоотыг бичкнәсн тааҗ медсн бәәдлтә.
XIII-ч Дала Ламин хүвлһн болҗана гиһәд, һунта көвүг шаҗна йосрхл кеһәд, Зууһин Алтн Дееврүр авч йовсмн. Тенд ик медрлтә болн дамшлтта сурһмҗлачнрин һарт эн көвүнд цуг халхин гүн медрл заагдсмн. Төвдин хотл балһсна хурлд шаҗна ул-сүүринь арднь орҗ дасад, гүн чинринь медҗ авсмн.
1940-ч җилд көвүг Потала бәәшңд авч ирәд, Төвдин оюни һардачин үүлд орулсмн. Дарунь Джоканг хурлд авч одад, гелңгүдин тоод орулсн йосрхл кеһәд, үсинь хәәчләд, Джампел Нгаванг Лобсанг Еше Тензин Гьяцо нер зүүдг болсмн.
Китдин церг Төвдиг дәәлҗ авхд XIV-ч Дала Лам орн-нутгин келн-улсин ассамблей әрә 15 насндан күрсн көвүнд политическ һардачин үүл даатха гиҗ сурсмн. Тиигәд насни дигт күрәд уга бәәтлнь оюни болн йосна һардачин үүлд орулсмн. Нәәмн җилдән баһ наста толһач орн-нутгтан төвкнүн бәәдл тогтахар шунҗ үүлдсмн. Цуг Китдин Хургин депутат болад зөвән харсҗ йовсмн. Төвдин автономь тогтахар Мао Цзедунла кесг харһҗ күүндсмн. Болв сансн кергнь күцлго, бәәдл улм муурад бәәв. Күчллтнь тус уга болад, Дала Ламин Гегән Энткгин һазрур һарх болв. Зууһин Алтн Деевриг үлдәһәд һархлань Тензин Гъяцог 80 миңһн күн дахч һарсмн. Эдн эндр өдр күртл энд Энткгин һазрт Гималай уулын ташуд бәәнә. Төвдт бәәсн ик хурлмудан шинәс энд босхҗ авад, бурхн-шаҗна номан делгрүләд, шаҗна хувргуд дасхчана.
Дала Ламин Гегән бийән эгл гелңгв гиҗ тоолна, йирини җирһләр бәәнә. Өрүн дөрвн часла босад, номан умшад, мөргәд, өдр болһни үүлдвртән орна. Өдрнь чаңһ диг-дараһар давна. Шаҗна халхар олн харһлт кех зөвтә. Өр-өвч седклин болн эвин үүлдврнь цуг делкәд ик тааслт олна. Күнкл Багшин тоолврар, эн җирһлдән һурвн ик даалһврта болҗана. Негдвәр, күмн-әмтни үнтә тоот цугтад әдл чинртә болдгинь цәәлһҗ медүлнә. Дәкәд болхла, делкәд бәәдг шаҗн болһна үүлдәчнрлә хамцу үүлднә. Дәкн нег төрнь әмтнә хөв-кишгин төлә номтнрла хамдан үүлдәд цугтад туста шинҗллт күцәнә. Эн даалһврмудан Оюни Көтлврч арднь орҗ күцәҗәхинь бидн үзҗәнәвидн. Буйнч тер үүлдврин эвәлд багтҗ бәәнәвидн. Дала Ламин Гегәниг Хальмг Таңһчдан үзсндән, талдан һазрт чигн терүнә номд орсндан бидн ик хөвтә болҗанавидн.
Така сарин 6-д Бурхн Багшин Алтн сүмд, таңһчин нань чигн хурлмудт цуглрҗ, Күңкл Багш ут наста болтха гиҗ зальврад, мөргүлд орлцхвидн.
Ом Мани Падме Хум!

ҖИРҺЛИН Кермн

Видео