Ачта тосхачин нернь туурв

04-07-2023, 09:55 | Общество

Һурвн җил хооран Элстд Хальмг Таңһчин ачта иргн, таңһчин сойлын ачта үүлдәч, улсин зурач Петр Тазаевин 90 җилин өөнлә ирлцүлҗ энүнә үүдәврмүдин һәәхүл секгдлә. Петр Джиевичин нерн мана таңһчд ик темдгтә. Болв Сиврин тууврин хөөн Элст балһснд ирснә дару хөрн долата Петр зуг тосхач болҗ үүлдҗәсмн. Төрскән харсгч Алдр дәәнд зөргтә кевәр орлцҗ дәәлдҗ йовсн ахнь Тадҗикистана Ленинабад балһснд тусла, тенд күнд көдлмшт йовла. Нааран иртн, энд көдлдг күн уга гисн ахиннь дуудврар Петр эк-эцктәһән дәәнә хөөн, Сиврин тууврин күнд-күчр бәәдләс мөлтрәд һарад, Ленинабад тал йовв.

Энд баһ наста Петр 10 класс чиләһәд, цааранднь Дунд Азин уулын үүлдврин салврин политехникумд орв, яһад гихлә тиим шишлң дунд сурһулин бүрдәц тер кемд Ленинабадт бәәсмн. Энд арвт тосхачин, электромонтажникин, төмр эд-бод келһнә технологин ховр эрдмәр гүн медрл авв. Тегәд Хальмг Таңһч 1957-ч җиләс авн шинәс босхгдсна хөөн Элстүр ирв. Энд хотл балһсна капитальн тосхлтын әңгин һардач болад 3-ч, 4-ч, 5-ч микрорайод тосхлһнд шунмһаһар орлцҗала. «Җил болһн эн микрорайод тосхлһнд 10-12 сай арслң өггдҗәлә, ода цагин үнәр тернь кесг җува арслң болҗана.
Цуг тосхачнр цаглань җалв авчала, көдлмшән дигтә-даратаһар күцәҗәсмн, тегәд тосхлтын йовуд цаг ирвәс өсәд йовла, би тосхлтын әңгин ахлач болад, кесг керг күцәҗәләв. Тер тоод чолуһар, модар көлгәр тетклһнә болн нань чигн бачм төр-кергиг ахр болзгт күцәһәд, тегәд мана көдлмшин йовуд түргдәд йовдг билә»,- гиҗ тер цагин тускар Петр Джиевич келнә.
Көдлн бәәҗ Петр Джиевич Ростов балһсна политехникин ик сурһуль төгсәһәд, инженер-тосхачин эрдмтә болв. Көдлмшч улс болн тосхачнр баһ наста ахлачан күндлдг бәәсмн яһад гихлә эн төвшүн-тиньгр заңгта, дигтә-тагта, кергән сәәнәр меддг йоста эрдмч күн болҗ шунмһаһар үүлдҗәлә.
Би эврән чигн Петр Джиевичлә тосхлтын талвңд нег дәкҗ харһлав, «Хальмг үнн» газетин зәңгч болҗ көдлҗәләв. Тиигхд, 1980-ч җилмүдин эклцәр Хальмг ик сурһулин шин бәәшңгүд тосхгдҗала. Гүн медрлт-дамшлтта Петр Джиевичиг хальмг вузин бат тосхлтын әңгин ахлачд шиидв. Тер көдлмшиг энүнд һардач Анатолий Чапчаев селвглсмн, кесг җилин туршарт үрвр кеһәд энүг сурҗасмн, яһад гихлә сән мергҗлтнр тиигхд ховр бәәсмн.
Петр Тазаев болхла тер цагт Хальмг көлгн-күчнә заллтын һардачин тосхлтын салврин дарук болҗ көдлҗәлә. Болв Анатолий Арашаевич Москваһур хамдан йовсн кемд шинәс Хальмг ик сурһульд дуудв. «Би бас Москвад сән көдлмшт көдлҗәләв, болв Басан Бадьминович Городовиков намаг таңһчур дуудла. Та таңһчдан дөң болх зөвтәт гиҗ келлә, нанд хәрүцх үг олдсн уга. Ода, Петр Джиевич, тана кем ирв, мана ик сурһулин шин бәәшңгүд тосхлһнд дөң болх зөвтәт», – гиҗ келәд намаг тер дааврта керг күцәлһнд орлцулла гиҗ Петр Джиевич тодлна.
Ода хальмг ик сурһулин эмнлһнә шин факультет бәәршлҗәдг объектд бидн Петр Джеевичлә харһлавидн. Тер мет Элстүр ирсн түрүн авгтан 12-ч тойгта ЖБИ заводын механикч, дәкәд һардач болҗ дамшлтта тосхач көдлв, заводын көдлмшиг дигтә-даратаһар һардҗ йовла, түүнә һардврин хөөн заводын үзмҗнь зуг өөдләд йовла. Ачта амрлһнд һарсна хөөн Петр Джиевич зурач, көшә үүдәһәч болҗ ик үүлдвр күцәсмн. «Би бичкн цагтан юм зурхдан дурта биләв. Зуг тер билг-эрдмән делгрүлх цол уга билә. Дән эклхлә, Җииҗә эцкм фронтд йовла. Би эктәһән өркбүлән теҗәләв, ахм, эцкм дәәнд йовла. Дәкәд Сиврин тууврт мадниг йовулла. Зууран мини дү күүкн һарла, болв харһнад удан бәәлго әрлҗ одв. Дү көвүм бас күндәр гемтәд зурһатадан зууран өңгрҗ одла. Тиим түрү-зүдүһәс яһҗ әмд-менд һарсан би нам медҗәхшв. Күн җирһлиннь туршарт ю чигн үзҗ, ямаран чигн зовлңган дааҗ һарх зөвтә», – гиҗ Петр Джиевич келнә.
Ачта амрлһнд һарсна хөөн урн һарин билгнь улм делгрәд Петр Тазаев олн дунд темдгтә зурач болн скульптор болв. «Җаңһрин уйн наста баатрмуд» гидг бумбнь ода Хальмг келн-улсин гимназин гериг кеерүлҗәнә. Тер мет төрскн Ик Буурла районд кесг үүдәврмүднь дүңгәҗәнә, тер тоод Цаһан Аавин бумб мөн. Элстин төвд цутхлңд «Көвүн болн лу» гидг көшә бәәлә, әмтн түүнә эргнд амрчала. Петр Джиевич кесг суврһ чигн босхла.
Тиим кевәр арвад җилмүдин туршарт седклдән тееһәд йовсн билг-эрдмнь цецгәрәд, түүрвәч олна тоомср олв. Ода 93-та ачта аав Петр Джиевич ачнр-җичнрән эрклүлҗ, элгн-садндан түшг болҗ бәәнә. Эн насн деерән дәкәд чигн олн нас зүүҗ, ачнр-җичнртән, зеенртән үлгүр-тушг болҗ бәәтн гиҗ таңһчин ачта иргнд, зурачд дурдҗанавидн.

ТҮРВӘН Һуна

Видео