ХАЛЬМГ УЛСИН НАС АВДГ ӨДР

28-11-2023, 09:40 | Общество

Зулын байр өөрд-моңһл келтнр дунд ик күндтә, шар шаҗна сойлын хамгин ик чинртә өдр болна. Зул җил болһн үкр сарин 25-д кегднә. Лит зурдг зурхач гелңгәр тер өдр медгднә. Зул – хальмг улсин нас авдг өдр. Эн өдрт хальмг улс цуһар дегц нас авцхана. Бәәсн насн деерән неҗәд нас немҗ авна. Тегәд хальмг улсин һарсн өдрнь – Зул өдр болҗ тоолгдна. «Эн өдр бурхд төрәд, деерәс бууҗ ирсн юмн», – гиҗ медәтнр келцхәнә. Бурхна төрсн өдр цуһар нас авх зөвтә болдг.

ЗУҢКВА ГЕГӘНЛӘ ЗАЛҺЛДАТА
Моңһл туурһтн (моңһд келтнр) XVI-ч зун җилин үйд шар шаҗнд шүтдг бәәсмн. Шар шаҗна үүдәгчин негнь болгч Зуңква бурхн зул өдрлә төрәд, 108 настадан бас Зул өдрлә бурхн болсн цагтнь шар шаҗнд шүтдг улс зул бәрҗ оршаснд сө чигн өдршң герлтҗ гисн домг олна дунд келгддг. Тегәд зул бәрхин утх-учрнь гүн, аһулһнь ончта, йосн йовдлнь нәрн, бурхн шүтәниг күндлсн чинртә болҗана. Зулын байр болсн цагт күн болһн нег нас зүүнә гиҗ көгшд келдгнь орта болҗ һарна. Зулын байриг җил болһн арвн негдгч сарин (хальмг литәр) хөрн тавнд кенә. Зулын байриг бас Зул гиҗ нерәднә. «Зул өргх байр» чигн гиҗ келнә. Зулын байр юңгад кех болсна тускар хальмгудт домг бәәнә. Һол утхнь иим: «Зуңква хуучта бәәҗ, олн җилдән деедсин идән гиҗ нерлгдҗ бәәсн улан зандн хальмг цә зооглад, шалтгнь эдгәд, зул сарин хөрн тавнд босад, һаза һарад, нарт делкә үзҗ. Тегәд зул сарин хөрн тавн өдрт ик, баһ уга күн болһн неҗәһәд нас зүүтхә гиҗ Зуңква зәрлг болҗ». Эн домгиг Муукан Саһа гидг күүнәс Саңһан Леонид бичҗ авсн бәәҗ.
(полную версию статьи можно посмотреть в бумажной версии выпуска № 129 (18968) 28 ноября 2023 года, ВТОРНИК)

МАНҖИН Намру

Видео