Екатерина Ченкураева: «Хамгин ўнті зґґр - мана бичкдўд»

А. Китчиковин нерті Келн-улсин гимназь 20 љилин ґґнін темдглљіні. Келн-улсин сурєулин системд эврі зґвті орман эзлљіх заведень тґрскнч седклті баєчул ґсклєнд ик кўцімљ бірљ йовхнь темдгті.

Эндр мана редакцин гиич Келн- улсин гимназин директор, Хальмг Тањєчин ачта багш, РФ-н улсин сурєуль-эрдмин йилєін сін кґдліч Екатерина Николаевна Ченкураева.

- Екатерина Николаевна, гимназин тууљас кўўндврін эклхмн.

- Гимназь эклід ўўлдсніс авн хґрн љил болљана. Санхнь цугнь мел одахн эклсн болљ медгдні. Болв цагин гўўдл тиим хурдн. Гимназь тўрўн авгтан прогимназь болљ кґдлмшін эклсмн. Нина Эдняшевна Басаева директор болљ ґґрін седвірті багшнр цуглулсмн. Тиигхд єурвн негдгч классин болн хойрдгч нег классин сурєульчнр йилєљ авгдла.

- Бичкдўдиг шўўљ авлєна кґдлмш ямаран болла? Хальмг келті бичкдўд авгдсн болхов?

- Хамгин тўрўнд тедні эк-эцк келін яєљ меддгинь бидн хілівидн. Келін сіінір меддго болвчн дасх седклті, эврі ўрндін тґрскн келинь медўлх седклті эк-эцкнрлі кўўндід шиидвр авгдла. Юњгад гихлі, сурєулин љилин туршарт бидн сурєульчнрт медрл ґгсн деерін тер медрлиг кўўкд-кґвўд гертін яєљ давтљ дасхнь маднд чинрті билі. Тиигід тўрўн 70 сурєульч йилєљ авлавидн.

Тґрскн келірн кўўндлєн йирини йовдл болдг таал прогимназьдан тогтах ик кўсл ґмнін тівлівидн. Дамшлт ирсн бийнь тернь йир ик болсн деерін дала цаг болн теслт некдг кґдлмш болљахинь меднівидн. Тер цагиг эргід хіліхлі, кўнд тоотас іілго, імтні кесгнь итклго біісн кергиг кўціљ болхинь медўлхір зўтксн багшнрин седвір ода ашан ґгчіхинь ўзніч.

Кезіні цагас авн хальмг бўлд єурвн ўйин улс бііљ йовсинь цугтан меднівидн. Тегід келн, авъясмуд, тууль-тўўк, сойл мана љирєлд бичкніс авн аав-ээљин сурємљар медмљін угаєар ордг біісмн. Ода аав-ээљнр салу бііні. Эк-эцк келін сіінір медхш, ґрк-бўлін асрхар эдн ґдрин дуусн кґдлні. Аштнь бичкдўд гертін тґрскн келір кўўндхш, эднд кўн тууль келљ ґгхш, кўн герт орљ ирхлі терўг яєљ тосљ авхинь чигн тедн бўтір медљіхш. Тегід бидн сурєулин-сурємљин кґдлмшт багшнр кичілд ґгсн медрлиг цааранднь батлхин тґлі сурємљлачнр болх ээљнриг орулвидн. Ўдин хґґн эдн бичкдўдлі кичілд ґгсн даалєвриг кўцісн деерін теднд ўлгўрмўд, тууль-тўўкс келљ ґгід, авъясмуд зааљ ґгід сурємљин ик кґдлмш кені. Кўўні љирєлд біідг цуг авъясмудыг ўнндін ямаран болдгинь бийснь ўзўлід сурємљлачин єардврт кўўкд-кґвўд дасна. Е. Л. Белькеева, Е. Б. Азакаева, Е. У. Ашилова, Н. Л. Бураева, Н. В. Молозаева, М. Д. Чимидова, Н. И. Абшульдинова болн нань чигн ээљнр сурємљин ик кґдлмш кељ, сурєулин программ диглрљ батрхд ик тівцін орулсмн. Хальмгин иргч интеллигенциг ґскљ босхлєна тўрўн улынь мана эклц классин багшнр болн ээљнр тівсмн, цааранднь чигн эн чинрті кергиг кўціљ йовна.

Этнопедагогикин цуг сін тоотынь біідл-љирєлд тохрахд номин халхар селвгч болљ педагогическ номин доктор Очир Джогаевна Мукаева ик ач-тусан кўргсмн. Эклц классин багшнр Л.Б. Долеева, В. Д. Ардаева, Н.Н. Хейчиева, Т. В. Дорджиева, Е.А. Бадма-Гаряева хальмг келні кичіл ґглєні байн дамшлт хоршав.

- Екатерина Николаевна, љилмўд давад, ґмнін тівсн тўрўн тґрмўд хаєлгдад, хальмг келір эклц медрл авсн бичкдўдиг цааранднь ямаран кевір сурєх тґр єарсн болхов?

- Тиим. Дґрвн љилин туршарт дасљ авсн тоот талдан школмудт орхлань цааранднь керглдлго біів. Эн кергиг уралан йовулљ дікн нег ишкдл кех кергті болв. Тиигід гимназь секгдв. Хальмг келні медрл ґглєні бає биш дамшлт хоршсн, ода болхла федеральн чинрті предметмўдір сін медрл ґгч чадх багшнриг цулулх тґр єарв. Цуг предметмўдір медрлті болн дамшлтта багшнр гимназьд ирљ кґдлсні ашт сурєулин чинрнь улм ґґдлв. Мана сурєульчнр цуг предметмўдір ідлднь сін белдвртієін олимпиадмудт, олн зўсн марєанд орлцљ медўлљів. Математикин багшнр О. Б. Мергульчиева, Л.Б. Бадаева, орс келні багш Л. С. Нимеева, биологин багш Н. Т. Чумашкаева, англь келні багшнр Б.С. Будыкова, В.М. Аджаева, физикин багш Г. П. Савгурова, нань чигн багшнр сурєулин йовудт цуг шин тоотыг олзлљ сурєульчнрт сін медрл ґгні. Медрлті болн седвірті бає наста багшнр чигн коллективд зґвті орман эзлні. Мана прогимназиг цагтан чилісн, хґґннь Хальмг госуниверситетд сурад ах сурєуль авсн А.Э. Аджиева, Э. С. Очуров гимназьд ода кґдлљіні.

Гимназь болљ 2001 љил ўўлдсніс авн медрті болн дамшлтта багшнрар коллективан батлсна ашт предмет болєниг ідл сіінір, цагин некврлі ирлцўлљ, шин тоотыг олзлљ дасхсна ашт кўцімљ ирв. Балєсна, тањєчин, Цугірісін олимпиадмудт мана сурєульчнр нўр орм эзлљіні. ЕГЭ сіінір ґгні. Шинљллтин кґдлмш келєірн бас ончрљ йовнавидн. Гимназьд Байрта Макаровна Коваеван єардврт «Медрл» гидг шинљлічнрин клуб ўўлдні. Терўнд сурємљ болн дасмљ авсн гимназистнр ода ах сурєулин заведеньстін сін тоод йовна. Б. Адучиев, А. Бевеликова, Д. Шураев, Б. Ченкураев гимназин нериг дуудулљ йовла. Давсн цагин дотр гимназиг дола дікљ сурєульчнр тґгсів. Ах сурєулин кесг заведеньд эдн сурч йовна. Гимназистнр олна ўўлдврт орлцдг, билг-эрдмин халхар єавшун, тґрскнч седклті баєчуд болљ гимназиг тґгсіні. Сурєулин ўўлдвр деер сурємљин немр ик кґдлмш кегддг тґлід эдн цуг халхин белдврті болна. Алла Антонова толєалљах «Цагда» ансамбль балєсна, тањєчин, Ірісін болн нарт-делкін фестивальд орлцсмн. Талдан єазр ўзід, тенд хальмг билг-эрдмиг ўзўлід бичкдўд мана сойл ямаран ґвірц болљахинь медљ авна.

Бидн - багшнр эднд эврі єазрин тууљиг, уњ-тохман, сойлын зґґриг меддгиг дасхлавидн. Альд йоввчн эдн йоста хальмг кўўні зањ-авцар біієід, келн-улсиннь сін тоотыг ґмнін ґргљ йовхднь бидн иткљінівидн.

- Екатерина Николаевна, гимназин ґмн ода ямаран тґрмўд бііні?

- Кўцсн деерін тґвкнлго ґмнін шин тґрмўд тівід ўўлддг тґлід кўцімљ ирв. Болв чигн цагин неквриг дахх кергті. Шин ґдр болєн хаєлх эс гиљ оньган ґгх тґр тівні. Хальмг келиг дасхлєна туст Хальмг госуниверситетлі нґкцљ ўўлднівидн. Хальмг келиг дасхлєна дамшлтарн балєсна школмцдын багшнрла хувалцнавидн. Китдин Ґвр Моњєлын Зўн Хошуна школа залєлда бірљ ўўлдљінівидн. Эн нґкцлт мана кґдлмшт ик урмд ґгчіні. Тегід эн туск нґкцлтиг цааранднь делгрўлљ, Шинљіні болн Кґк Нуурин сурєулин заведеньслі залєлда тогтах санан бііні. Эврі келін медсн альд чигн тустаєинь медўлсн деерін тер медрлін баєчуд олзлљ чаддгар, альд йоввчн Хальмг Тањєчин иргн болљахан, ик болн ончта тууљта келн-улсин элчнь болљахан медід ямаран чигн керг кўціљ чаддг медрлті баєчуд ґскхір гимназин багшнр, ээљнр болн цуг кґдлічнр шунљана.

- Екатерина Николаевна, «Хальмг ўнні» редакцин болн газетин умшачнрин нерн дееріс тана коллективиг ґґнлітн йґріљ, тањєчдан йир кергті эн ўўлдврт ик кўцімљ дурдљанавидн.

Галина Хейчиева