КИЛНЦ ӘРЛҺХ АРҺ

06-08-2020, 10:09 | Общество

Сән-мууг меддг әмтн олн бәәнә, килнц буйн хойриг меддг әмтн эн мана орчлңд ик ховр. Сән-му хойр юуһарн йилһәтә болдг гихлә, бийд зовлң болхла – му, бийд җирһлң болхла – сән гиҗ бидн меднәвидн. Килнц буйн хойр иим кевәр шинҗләд авх арһ уга. Зәрм буйн зовлңгар хурад ирдг, зәрм килнц җирһлңгәс һарч бәәдг чигн. Тер төләд эн хойриг орс келәр биш, эврә келәр медәд йовх кергтә. Килнцин тоод юн ордв гихлә, әмтә юмна әм таслх, эс өгсиг авх, буру алҗас, худл келх, өлкн үг, шүрүн үг, цалһа үг, хомһлзх седкл, хорта седкл, буру үзл – эн арвн килнц болдг.
Бийән теткхин төлә мал алх, наадхин төлә хорха-мекләг алх, сән бишиг келх, му санх, буру үзлтә бәәх мет үүл килнц болад хурна. Күн болһн иим килнц нег насна турш биш, түрүн уга цагас авн хураҗ йовна. Тер килнцин күчәр му заятна орнд төрәд, адусна зовлңгар зовад, биридын зовлңгар зовад, тамин зовлңгар зовад эргәд бәәдг. Зуг килнц гидгнь хөөт насар биш, эн насар чигн зәрм цагт һарад ирнә. Олн зүүл седклин зовлң болад, күүг энлн зоваһад, генүләд чигн бәәдг юмн. Килнцин күчнь ик, күләһәд уга бәәтл генткн үүлин үрәр (ашар) ирҗ зовадг юмнҗ.
Бурхна номин йоснд иигәд бичәтә йовна: өдрәр нег һарһсн килнц дарук хонгт хойр болад, һурвдгч хонгт хойр немгдәд дөрвн болна. Дөрвдгч хонгт нәәмн, тавдгчднь арвн зурһан болад, улм-улм икдәд йовдг. Тер төлә килнц һарһм цацу терүгән бооһад авх кергтә. Бурхна номд болхла, хурасн килнцәсн зәәләд һарх арһ тодрха номлсн бәәнә. Тер номин йосар йовсн күн икәр зовах килнцән толһан зөвүр-өвчәр давҗ һардг чигн. Зуг, иигәд килнцәсн һархин төлә номин йос сәәнәр медх кергтә болна.
Кезәнә мана хальмгуд теегт сөөһәр йовхларн, «Долан бурхиг» үзәд, нег кииһәр долан дәкҗ иим үг давтдг бәәҗ:
Долан бурхн,
Долан дәкҗ
Давтад авхла,
Нег килнц уга.
Эн арһ сән болв чигн, үнн-худлынь тааһад медҗ келх арһ уга. Бурхна номин йоснд болхла, иим шившлһ (заговор) уга, умшх тәрнь бәәнә. Һарһсн килнцин немлтиг бооҗ уурулад авхин төлә сүзгтә хальмгуд Баазрсадын тәрнь умшна. Тер тәрнин хойр зүүл бәәнә. Негнь – зүркн тәрнь (сердечная мантра), ут биш, ахрхн. Умшхд амр болад цуг килнц боохд сән арһ. Хойрдгчнь – Баазрсадын зун үзг (стослоговая) тәрнь. Эн ут тәрнь умшхла, улм сән болдг. Ном умшдг, бурхна номд сүзгтә улс эн тәрнь ик умшхд дурта. Энд би эн хойр тәрниг бичҗ өгхшв, седкл бәәхлә, гелңгүдәс сурад эс гиҗ инернетас эврән олад автн.
Бас килнцән боох нег сән арһ болдгнь – намнчлл (покаяние). Түүнд һарһсн килнцән медәд, олн бурхдын өмн зальврад, «Унл намнчлх» гидг ном умшҗ мөргх, эс гиҗ «Там эвдгч алтн үсн утх», «Цогт зандн», «Тарба Ченбо» гих мет номиг умшад, намнчлад, «хөөннь иим юм һарһхшв», – гиҗ дотран бат седкл үүскәд, «олн бурхд мини келснә герч болтха», – гиҗ зальврх кергтә. Һучн тавн бурхдын нер келәд, бурхн болһнд мөргәд авх кергтә. Ухата, умшҗ чаддг хальмгуд кезәнә асхн болһн «Йирин намнчлл» гидг ахр номиг умшдг бәәҗ, мацг-дүүцң өдрт «Унл намнчлх» эс гиҗ «Цогт зандн», Үрс сарла «Тарба ченбо» гидг ик судр умшдг бәәҗ.
«Ноос ээрхлә, утцн һарна, ном умшхла, килнц әрлнә», – гиҗ мана өвкнр келдг бәәҗ. Үнн седкләсн бурхнд зальврхла, онц бийинь төлә биш, хамг әмтнә төлә зальврад, хамг әмтнә төлә буйнта керг-үүл үүлдҗ йовхла, һарһсн килнцән өдр болһн бооҗ, намнчлын ном умшҗ бәәхлә, буйна үндсн батрад, килнц-түүдкр нимгрәд, әмтнә седкл җөөлрәд, Таңһч мана үннч әмтәр дүүрч, аҗл-көдлмшт зүткҗ орад, хулха-була уга, җирһлң делгрҗ, сән-сәәхн болх.

Сетән Дорҗ

Видео