Хальмг Таңһчм тогтв, «Хальмг үнн» делгрв!

Хальмг улсиг хар гөрәр цааҗла харһулад, тууврт күчәр йовулсна дару төрскн келәр һардг «Хальмг үнн» газет чигн арвн һурвн җилдән барас һарсн уга. 19656-ч җилд Хальмг Таңһч шинәс бүрдәгдәд, әмтн төрскн һазрурн нүүҗ ирсндән маш ик байрта бәәсмн. Төрскн келәр һардг газет чигн дәкнәс барас һардг болсн цагас авн эндр дигтә 65 җил болҗана.

Дәәнә өмн мана газет «Улан хальмг» гиҗ нерәдгддг бәәсмн. 1957-ч җиләс авн шинәс һардг газет «Хальмг үнн» гидг нертә болв. Хальмг олн-әмтнә бичәч Балакан Алексей тер цагиг тодлад, «шинәс эклҗ һарх газетд тер неринь үлдәҗ болшго гиһәд, мана ахнр хоорндан өргн күүндвр һарһв, «Таңһчин зәңг», «Теегин герл», «Хальмгин үнн» болн талдан чигн нерд амлад, хоорндан зүткв», гиҗ бичсмн. Өргн күүндврин хөөн «Хальмг үнн» гиҗ нерәдх шиидвр авгдсмн. Газетин ах редакторар Дорҗ Мукебенов үүлдв. Советск Союзин Коммунистическ партин Хальмг Таңһчин комитет болн күч-көлсчнрин депутатнрин таңһчин Хүүв газетин бүрдәһәчнр болв.

1957-ч җилин мөрн сарин 14-д «Хальмг үнн» газетин түрүн тойг барас һарсмн. Газетд ямаран статьяс барлгдснь, тер цага бәәдл-җирһл ямаран бәәснь, әмтн уха-седклән медүлҗ ямаран бичгүд илгәдг бәәснь мана умшачнрт соньн болх гиҗ санад, 1957-ч җилд һарсн газетин түрүн тойгуд хәләҗ умшвидн.

Түрүн тойгин нүр халхд тер цага некврлә ирлцҗ «Ленина диилвртә туг мадниг омгшрулна» гисн статьяд Ленинә болн Коммунистическ партин ик чинрин тускар келгдҗәнә. Хальмг келәр газет дәкнәс барас һарчах байрта йовдл учрснд кесг күн йөрәлин бичгүдән илгәсн бәәҗ. Тиигәд, Алтайск крайин күч-көлсчнрин депутатнр, «Ставропольская правда» болн «Бурято-монгольск үнэн» газетмүдин көдләчнр цуг хальмг улсиг ончта йовдлла йөрәҗәнә. «Төрскн келәр «Хальмг үнн» газет шинәс һарлһн – Хальмг Таңһчин күч-көлсчнрин политическ болн сойлын бәәдл-җирһлд элдү ик чинртә йовдл мөн», гиҗ КПСС-ин Сарпулин крайкомин сегләтр И.Лебедев статьядан бичсмн. Түрүн тойгудын 2-3-ч халхст Коммунистическ партин болн комсомолын туск материалмуд, олн зүсн зәрлгүд барлгдла. Сүл 4-ч халхд болхла

«Мана таңһчар», «Һазадын ордудар» гидг рубрикст олн зүсн зәңгс умшачнрин оньгт тусхагдҗана.
Долан хонгт газет кедү дәкҗ һардг бәәснь гихлә, тойгудын диг-дара хәләхлә, өдр өнҗәд газет барлгддгнь медгдв. Тер цагт газетин тираж 4 миңһн экземпляр билә, нег тойг 20 деншг күрдг бәәҗ. «Хальмг үнн» газетд бичгдлһн эклҗәнә гисн зар түрүн тойгт барлгдсн бәәнә. Тиигәд, газетиг җилдән эс гиҗ һурвн сардан бичүлҗ авч болхмн гиҗ келгдҗәнә. Җилдән газетин үннь 52 арслң 20 деншг күрдг бәәҗ. 1957-ч җилин хойрдгч кварталас авн «Союзпечатин» эс гиҗ поштын әңгд бичүлҗ болхинь газетд барлгдсн зар медүлҗәнә.

Төрскн келәр һардг газет дәкнәс барлгддг болснь олн күн медәд, байрта зәңг тер дарунь хол һазрт күрв. Хөн сард барас һарсн 11-ч тойгт Бухаев Энән бичсн «Газетд менд» гидг шүлг барлгдҗ.
Хальмг Таңһчм тогтв,
«Хальмг үнн» делгрв
Көкрсн өргн теегәрн
Күңкнҗ дууһан дуулв! гиҗ эн седклнь байрар дүүрсиг медүлҗ шүлгтән бичсмн. Сиврәс хәрҗ ирәд уга хальмгуд түрүн тойг һарснд ик гидгәр байрлҗ, Элстүр суңһуг илгәҗ төрскн таңһчнь делгрҗ йовтха гисн йөрәлин үгән нерәдсмн. Тиигәд, Красноярск крайин Ачинск балһснас Лаг Ах-Манджиев, Новосибирск мүҗин Купино балһснас Басң Анджушкаев болн нань чигн улс газетин көдләчнрт күцәмҗ дурдв.

Таңһч шинәс бүрдәгдхлә мана газет чигн делгрәд, олн умшачнрин төлә барлгддг болснь күн болһнд ик байр-бахмҗ болсмн. Зун һар җилин туршарт «Хальмг үнн» газет барин хурц селм болҗ йовна.

ДООҖАН Наталья