Сиврин бичкндк цаг, үр күүкдм мартгдхш

06-09-2022, 12:47 | Общество, Таңһчин зәңгс

Күч-көлснә ветеран Лидия Нохаевна Манджиеван бичкндк цагнь Сиврт давсмн. Тенд сурһульд эклҗ орад, тууврин цагин күнд тоотыг дааҗ һарсмн. Умшачнрин оньгт эн күүкд күүнә тодлвриг тусхаҗанавидн.

Бичкндк цагм Сиврин киитн һазрт давла. 1943 җил бар сарин 28. Би нег сарта нилх бәәсмн. Цуг хальмгудиг киитн Сиврүр туусн цаг. Мана өрк-бүл Алтайск крайин Шипуновск района Березовка селәнд тусв. Киитн болн күнд тер җилмүдт даарсн зовсн деерән «әмтнә хортн» гиҗ мадниг му келҗ даҗрдг бәәснь нег үлү зовлңгта билә. Сурһульд йистәдән орҗ сурлав. Өмсдг хувцн уга болад цагларн сурһульд орҗ чадсн угав.

Бобровка селән күртл йовһар ө-шуһу модн дотраһар долан дуунад йовад, школдан күрдг бәәсән тодлнав. Теңгрин бәәдл му болхла, бидн Аня Мангидова үр күүктәһән маднла сурдг Зоя Музраеван өрк-бүлд үлдҗ бәәсән тодлнав. Аня Мангидова Верхняя Комарьевка селәнәс бас йовһар сурһульдан ирдг билә. Зоян эк-эцкнь йир сән улс билә. Цаһан седклтә, бәәсәрн хувалцад, мадниг хонулдг билә. Зәрмдән кичәлин хөөн мадниг хамдан сурчасн күүкд гертән дуудҗ авдг билә. Тиигәд Сиврин цагт сурһулин җилмүдм давла.

1956 җилин моһа сард хальмг улсин нерд цеврлгдәд, СССР-ин Деед Советин Президиумин Зәрлгәр хальмгуд хәрү таңһчурн ирх зөвтә болла.
Сиврт бәәсн цагт 12-та настадан би эк уга үлдләв. Тегәд ах эгч хойртаһан таңһчурн ирләв. Мини эк-эцкин төрсн һазрнь Ик Манлан селән бәәсмн. Бидн ахтаһан, эгчтәһән болхла Ик Царңд ирҗ бәәвидн. Тиигәд хамдан сурч йовсн, үүрлҗ йовсн күүкдәсн саллав.

Сурһулян Ик Царң селәнд цааранднь сурв. 1959 җилд бүүрән соляд, мана берин элг-садн мадниг Шарнут тал нүүлһҗ авв. Тер җилин хулһн сарас авн тиигәд тенд бәәвидн. Сиврт хамдан сурч йовсн үр күүкдин зургиг хәләх болһндан, тедниг санад, нег үзлцсн болхинь гисн ухан ордмн. Ода тедн альд йовдг болх, ямаран көдлмш кеҗәдг болх, өрк-бүлтә болхий гиҗ сандг биләв.

Шарнутд ирхлә һардач мадниг эн совхозин әңгнь болҗах Баһ Манлан селәнүр йовулв. Сурһулян би цааранднь Кануково селәнд сурад төгсәләв. Тернь Баһ Манланас хөрн тавн дуунад бәәсмн. 1962 җилд сурһулян төгсәһәд, экләд көдлүв. Тиигхд селәнә Советин ахлач көдлҗәсн Исай Манджиевич Оконов хург кеһәд, фельдшер сурх кү шүүҗ авсмн. Әңгин әмтн намаг өнчн күүкн гиһәд, тер сурһульд йовулхар шиидв. Элстин медицинск училищд фельдшерск әңгд орҗ сурув. 1968 җилд фельдшерин сурһулян төгсәһәд, Баһ Манланд ирәд фельдшерск пунктиг толһалҗ көдлүв.

Күч-көлснә җирһлм тиигҗ экллә. Энд би Петр Горяевич Манджиевла таньлдув. Гер-малан өндәлһәд, ни-негн бәәвидн. Һурвн үрән һарһад, асрад өсквидн. Хойр күүкн болн көвүн мана бүлд өсв. Ода һурвн ач-зееһән таалҗ бәәнәв.

Йирдгч җилмүдт хәәһәд бәәҗ хамдан Сиврт сурч йовсн үр күүкдән олҗ авув. Анна Мангидова Баһ Дөрвдә района «Красносельский» совхозд бәәсн бәәҗ. Почтальон болҗ көдлҗәҗ. Залуһиннь нер уснь Басангов. Ода Элстд бәәнә. Залутаһан Баатр Батанкаевичла тәв һар җил хамдан бәәсмн. 2010 җилд алтн хүрмән кев. Эдн һурвн үрән өскҗ босхҗ. Анна Оконовна Басангова 88-тә, 2018 җилд авальнь Баатр Батанкаевич гемин үүләр сәәһән хәәв.

Дәкәд нег үр күүкм – Гасанова-Музраева Зоя 1942 җилд төрҗ һарсмн. Эн ода Октябрьск района «Восход» совхозд бәәнә. Залунь Гасанов Манджи Манинович. Эдн хамдан хөрн нәәмн җилдән кен-негнәннь седклән медлцҗ бәәсмн. Дөрвн үрән кү кесмн. Хойр күүктә болн хойр көвүтә бәәсмн. 16 ач - зеетә, 37 зеенчртә кишгтә ээҗ эн болҗана. Тиигҗ үр күүкдиннь җирһл ямаран болсна тускар Лидия Нохаевна Манджиева келнә.

2010 җилд Лидия Нохаевна өрк-бүләрн Троицк селәнүр нүүҗ ирв. Авальтаһан эдн 51 җил бәәсмн. 81-тә насндан өвгнь сәәһән хәәв.

«Мана җирһлд күнд тоотнь чигн учрла, таңһчин цуг әмтнлә хамдан таңһчан босхҗ авлһнд, җирһлин цуг халхиг ясруллһнд орлцад, өрк-бүлән өндәлһәд, күүкдән өскәд байрлх болн зовх чигн кесг тоотыг үзвидн. Ода күүкд-көвүдиннь хөв-кишгт багтад, ачнр-зеенрән таалҗ бәәнәвидн.

Мини җирһлд орлцҗ дөң-тусан күргсн цуг әмтнд, нег үлү Исай Манджиевич Оконовд, Баһ Манлан селәнә ах үйин улст ханлтан медүлхәр бәәнәв. Өнчн күн өөрк улсин килмҗәр болн дөңгәр күн болсндан хөвтә бәәнәв», – гиҗ Лидия Нохаевна келврән төгсәв.

Барт белдснь ХӨӨЧИН Галина

Видео