Мана сойл делгрәд йовтха!

22-09-2022, 10:35 | Общество, Таңһчин зәңгс

Одахн, Хальмг Келн-улсин бичмрин өдрин байрла залһлдулҗ, таңһчин Толһач Хаска Бату «Келни билг» мөрән лауреатнрт дипломинь бәрүлҗ өглә. Тер өөдән ачлвр авсн улсин тоод Лагань района Северн селәнд бәәдг Болдыревихнә өрк-бүл йовна. Айса Станиславовна – Северн дундын сурһулин хальмг келнә багш, төрскн келнә медрлиг сурһульчнртан өгнә. Владимир Викторович харулч болҗ бүрдәцд көдлнә, дөрвн үрнь – һурвн күүкн, нег көвүнь төрскн келән, келн-улсин авъясан сәәнәр медтхә гиҗ сурһмҗ өгнә.

- Күүкдтн төрскн келәр келснд хальмгаһар хәрү өгнү?
- Негнь ода чигн бичкн келнд йостаһар орад уга, ахлҗах көвүн күүкн хойр болхла марһанд орлцна, келән му бишәр меднә. Көвүн «Җаңһр» дасчана, мөрин хур зевсгиг җиңнүлҗ сәәнәр татна. Күүкн болхла ду дуулна, домбр цокна, хальмг келнә олимпиадт орлцҗ му биш күцәмҗ бәрнә.

-Тана герт ээҗ-аав бәәнү?
- Бәәнә. Гертән зәрмдән хальмгаһар күүнднәвидн.

- Тана күүкд эн байрин хургт ирҗ чадсн угай?
- Эдн сурһулян сурна, кичәләсн дутхар седхш.

- Хальмг бичмрин байрт нерәдсн өдрин тускар юн гиҗ санҗанта?
- Эн ик байрта, ончта өдр болҗана. Җил болһн мана районд хальмг келнд болн сойлд нерәдсн кесг керг-үүлдвр бүрдәнә. Бидн, хальмг келнә багшнр, эврәннь сурһульчнртаһан тер олна җисәнд орлцҗ бас тәвцән орулхар седнәвидн. Тиим җисәнә ашт мана келн болн сойл делгрлт авад бәәх.

- Тадн «Келни билг» лауреатнрин тоод орхт гиҗ санҗалта?
- Тиим ухан бәәлә, болв ик ицг уга билә. Зуг маднд района сурһуль-эрдмин заллтас җинңүләд: «Тадн лауреатнрин тоод орвт», –гиҗ келснә хөөн бидн йостаһар иткүвидн, ик байрта, урмдта юмн маднд тер зәңг болв.
Бидн олн зүсн керг-үүлдврт онц кевәр болн өрк-бүлтәһән орлцҗалавидн. Тер мет Лаганьд хальмг кел делгрүллһнә олна бүрдәц бәәнә, би хальмг келнә багш болсн деерән тер бүрдәцин сүүрт дамшлтарн хувалцнав, мана сурһулин бәәдл-җирһлин тускар келҗ өгнәв. Тер мет «Җилин өрк-бүл» гидг таңһчин марһанд Лаганя райог элчлҗәләвидн, «Олн үртә өрк-бүл» гидг номинацд орлцҗалавидн.
Цааранднь болхла бидн Хальмг Таңһчин күүкд улсин ниицән бүрдәҗәсн марһанд «Авъяс хадһлачнр» болҗ орлцад, дамшлтарн, күүкдт төрскн кел дасхлһна эв-арһарн хувалцҗалавидн. Тер дөрлдәнд хойрдгч ормд һарлавидн.

- Өрк-бүлд, йирин улс дунд хальмг кел яһҗ тархаҗ болҗана?
- Эндрк олн технологийтә, түргәр сольгддг бәәдл-җирһлин таалд тиим керг күцәхд амр биш. Яһад гихлә бичкдүд болн арвтнр хамгин түрүнд компьютерин нааднд дурта, тенд кесг цаган давулна. Тегәд бидн мана хальмг сойлар, авъясар дамҗулад төрскн кел дасххар зүткнәвидн. Мана күүкд келн-улсин зевсгт наадна, мана алдр дуулврин тускар улм ик тоот медхәр седнә, зәрм бөлгинь дасна, төрскн келнә кесг марһанд орлцна. Тиигҗ бидн өрк-бүлдән төрскн кел дасхнавидн.

- Тана күүкд төрскн келән меднү?
- Келсиг меднә, тер тоот мадниг байрлулҗана, зуг тасрхан угаһар хальмгаһар келхш, зәрмдән дурн күрхлә, келнә. Болв эднә медрлнь икдәд гүүдәд йовна. Яһад гихлә тедниг бичкнднь бидн зәрм юм нууһад хальмгаһар келҗәләвидн, ода болхла эдн келсн юмиг дарунь медәд авчкна.
Болв сурһульд одсна хөөн бичкдүд хальмг келән мартад бәәнә, яһад гихлә тенд цугтан орсаһар келнә, тегәд сурһульд чигн бичкдүд болн арвтнр хальмгаһар келтхә гиһәд улм ик таал тогтах кергтә, шүлгләнә марһа, драмин кружок, олна керг-үүлдвриг улм икәр хальмг келәр бүрдәхлә туста болх.

- Тадн эврән төрскн келән яһҗ дасч авлта?
- Мана өрк-бүлмүдт мана эк-эцкнр хальмгаһар келдг билә, ода чигн келнә. Тиигҗ бидн өдр-бүрин үгиг дарунь дасад авчклавидн, ах улсла хальмгаһар күүнддг биләвидн. Виктор наһц ээҗин хәләврт өслә, тегәд медрлнь бас сән.

- Ода бичкдүд Интернетәр соньмсна, тенд бас хальмг келәр келсн тоотыг элвҗүлх кергтә гиҗ сангдна.
- Тиим, зәрм наад, тууль, фильм хальмг келнд орчулад үзүлх кергтә, тиигхлә улм ик то бичкдүд төрскн келәр соньмсх гиҗ санҗанавидн. Тер мет «В контакте» болн нань чигн ниигмин сүлҗәнд (соцсети) хальмг тууль болн нань чигн тоот төрскн келәр медүлхлә туста болх.

- Тана Северн школд театрин кружок бәәнү?
- Би хальмг келнә багш болсн деерән тиим кружок бүрдәх седклтәв, нег үлү ода школ болһнд тиим неквр тәвгдҗәнә. Һурвн җил хооран Лаганя районд хальмг туулин ул деер тәвсн наадна марһан бүрдәгдлә. Мана Северн сурһулин бичкдүд болн арвтнр түрүн орм эзллә. «Төрскн келндән тусан күрг» гидг керг-үүлдврин кемҗәнд бидн тер туулин марһанд орлцлавидн. Тиим җисәг цааранднь кехлә бас туста болх гиҗ санҗанавидн.
Ода бас шин наад тәвхәр седҗәнәвидн, сценарий шүүҗ авч терүг бичкдүдин медрлә ирлцүлхәр бәәнәвидн. Ода болҗах таңһчин «Алтн халхц» марһанд орлцхар зуралҗанавидн. Мана таңһчин сурһуль-эрдмин министерствд тиим марһа бүрдәснь йир сән туста керг гиҗ тоолҗанавидн, олн зүсн наад тәвәд, сурһульчнр келән улм сәәнәр дасҗ авх, хальмгаһар келдг болх. Тиим эв-арһ йир ховр, болв олн күүг орлцулх арһ өгнә, тернь хамгин чинртә юмн болҗана.
Мана Северн сурһулин театрин нааднд 4-5-6 классмудын сурһульчнр орлцх гиҗ санҗанавидн. Тиим наста бичкдүд болн арвтнр хальмг туулин наад тәвлһнд бас орлцла. Манад тер цагт келн-улсин класс бәәлә, бидн теднәр түшг кеһәд наад тәвләвидн, сурһульчнр амрар үгән дасад нааднд орплцҗала.
Эн җил чигн тиигҗ амрар бидн наад тәвхвидн гиҗ бат ицгтә бәәнәв. Яһад гихлә шин керг бичкдүдт оньдин соньн болна, манад болхла шунлтта сурһульчнр баһ биш. Тер мет хальмг келнә олимпиадт орлцдг билгтә арвтнр болн бичкдүд эн кергт орлцна, бидн ода тедниг теднә ухан-седклд өөрхн наад олҗ авч урмдулх зөвтәвидн.

- Тер түрүн туулян бичкдүд яһҗ тәвлә?
- Цугтан икәр соньмсҗ шунлттаһар тууль тәвлһнд орлцв, йир сәәнәр наадв, тегәд чигн мана сурһуль нүүрлгч орм эзлсн болҗана. Ода тер кергиг цааранднь күцәһәд, бас күцәмҗ бәрхвидн гиҗ бат ицгтә бәәнәвидн.

ТҮРВӘН Һуна

Видео