Йиртмҗиг харсхин төлә

Хальмг ик сурһулин номтнр таңһчин экологин карт белдҗәнә. Мана таңһчд һазр элсрлһнә, һаң халунас көлтә хагсу-хүүрә кем ирдг болн йиртмҗин таал муурлһна талдан чигн кесг йовдл учрна. Түүнәс көлтә экономикин кесг салврт баһ биш һару учрна. Тер йовдлас гетлхин төлә Хальмг ик сурһулин номтнр таңһчин экологин карт тогтав. Түүнә тускар вузин номтнрин сүүрт тодрха күүндвр болв.

- Тиим төсв 2022 җиләс авн күцәгдҗәнә. Ода деерән таңһчин 9 район экологин олн зүсн төрәр шинҗлгдв. Талдан 4 районд болн Элстд эргндк йиртмҗ шинҗллһнә көдлмш эн болн иргч җилд күцәгдх, түүнә ик зунь кегдсн бәәнә. 2025-26 җилмүдт лабораторин шинҗллт күцәгдх. Цуг көдлмш 2027 җил күртл дуусгдх зөвтә, – гиҗ региона номин төвин лабораторин һардач, химийин номин кандидат Һәрән Байр темдглв.
Аһарин, һазрин, усна, радиацин бузрдлһна кемҗән ямаран болҗахиг атласт бас үзүлгдх, тер то-диг җил болһн шинрүлгдәд бәәх. Тиим кевәр бәәрн йосна эс гиҗ олна бүрдәцсин элчнр ямаран бәәдл тогтҗахинь дарунь медәд бәәх. Райодын һазр ямаран ик урһц өгч чадхинь, ю урһаҗ болхинь бас атлас йилһҗ өгчәнә, – гиҗ номт темдглв.
Ут турштан долан әңгәр район болһна һазр шинҗлгдх. Тер көдлмшиг арһлачнр болн бәәрн йосна элчнр дөңнҗәнә. Тиим болв чигн талдан чигн бизнес кедг әмтиг хәәҗ көдлмшиг түргдүлҗ улм сән чинртәһәр күцәҗ болҗана. Йиртмҗиг шинҗллһнә көдлмш номтнрт болн Хальмг ик сурһульд ору чигн авч ирәд бәәх.
Тер мет олн зүсн бәәр тосхлһна кемд атлас эрк биш олзлгдад бәәхнь лавта. Экологин халхар әмтнә медрлиг гүүдүлхин, олна бүрдәцсин үүлдвриг шунмһадулхин төлә атлас ик чинр зүүһәд бәәх гиҗ сүүрин йовудт заагдв.
Таңһчин йосна халхас атлас тогталһна көдлмшиг йиртмҗин көрңгин болн эргндк һазриг харлһна министерств зүүцүлҗәнә. Ховр аң-аһрусиг харсхин төлә шин заказникүд бүрдәлһнд атлас дөңгән күргх гиҗ сүүрт орлцачнр темдглв. Талдан регионмудын үүлдврмүдиг мана таңһчд орулҗ авлһнд номтнрин шинҗллт бас дөң болхнь лавта.
- Эргндк йиртмҗ амр биш тогтацта, терүг биологуд, юристнр, экономистнр эврә салвран һол оньгт авад шинҗлхлә, тедн ик хамцу медрләс зуг нег хүвинь йилһҗ авна, теднә шинҗллтиг хамцулхла атласин, күцәсн номин көдлмшин чинрнь чигн өсх. Экологин атласиг чигн үүдәхин төлә кесг номин элчнр чидлән хамцулна. Бидн эврә халхас олн зүсн төриг шинҗлҗ нег атлас тогтаҗ терүг олзллһна дамшлтын төриг чигн хәләввидн. Бидн үнтә кесг тоот илдкләвидн, терүг әмтн олзта-тустаһар олзлтха гиҗ нәрн кесг төр хәләҗәнәвидн.
Бидн атласиг болн түүнд бәәх то-дигиг зөв-йосна халхас үнлх зөвтәвидн. Терүг бәәрн йосна элчнр, олна бүрдәцсин үүлдәчнр, ик сурһулин багшнр олзлҗ чадҗана, – гиҗ Теңгин шаңһа техникин ик сурһулин профессор, юридическ номин доктор Алексей Анисимов заав.
- Экологин атлас кесг төриг хаһлхд дөң болх, тер тоод элсрлһнә төр ода цуг таңһчин төлә ик чинр зүүҗәнә. Эн атласин ул деер йилһҗ авсн зәрм то-дигиг, номтнрин олвриг эд-тавр болһҗ рынкд һарһҗ үзүлҗ , дәкәд хулдҗ чигн болҗана, түүнә төлә Хальмг ик сурһульд эврә хулд-гүүлгәнә темдг үүдәх кергтә. Болв ода деерән атласин зөв-йосна статус йилһгдәд уга. Тер көдлмшиг бидн, юристнр, күцәх зөвтәвидн, – гиҗ Хальмг ик сурһулин профессор, юридическ номин доктор Анатолий Рыженков келв.
Эн сүүрт Анатолий Яковлевичиг ончта өөнләнь йөрәв. Сүүриг Хальмг ик сурһулин һардачин дарук Бадмин Кермн һардв. Тиим кевәр хальмг вузин номтнр таңһчин йиртмҗиг харслһнд ик тусан күргҗәх аһу ик шинҗллт күцәҗ көдлмшән заасн болзгт дуусхд белн бәәнә.
ТҮРВӘН Һуна