Хулһн сарин 24-д «Номин шинҗллт мана эргнд» гидг Цугәрәсән гегән-герлин керг-үүлдвр эклв. Номин болн технологин делгрлтин җисәнә арвн җилин өөнд тернь нерәдгдҗәнә. Номин шинҗллтин болн ухалврин салврт орн-нутгин йосн яһҗ делгрҗәхин тускар тодрхаһар үзүлҗәнә. Орн-нутгин цуг регионмуд түүнд орлцҗана, тер мет маднла өөрхн бәәдг орн-нутгудын – Абхазин, Белоруссин, Узбекистана, Таджикистана, Өмн үзгин Осетин олн улс терүгәр бас соньмсчана. Иим ик кемҗәтә керг-үүлдвр ик сурһулин багшин өдрлә – үкр сарин 19-д төгсх. Хамгин түрүнд эн кергин йовудт номин өдгә цагин күцәмҗиг үзүлҗ хоршасн медрләрн номтнр хувалцх.

Олн улсин ниицлтин Өдрлә ирлцҗ таңһчар болн райодар кесг керг-үүлдвр болв. Тер тоод Элстин 21-ч тойгта сурһульд һардачин сурһмҗин халхар бәәдг селвгч Маргарита Пантюхован седвәрәр залһлдана эв-арһар талдан регионмудын сурһульчнрла соньн төрәр күүндвр болв. Терүнд багшнр чигн орлцҗ селвгән өгв.
Хальмг хувцта мана сурһульчнр келн-улсин тууҗин болн авъясин тускар келв. Әрәсән Федерацин кесг республикүдин болн мүҗсин элчнр бас эврә улсин тууҗин болн сойлын тускар келҗ өгв. Цааранднь чигн Хальмг Таңһчла болн талдан мүҗслә эврәннь иньгллтән өргҗүлх седклән медүлв.

Хальмг кел делгрүллһнә төвд Әрәсән олн улсин ниицлтин Өдрт нерәдсн нарт-делкән номин-дамшлт хувалцлһна төрәр «төгрг ширән» сүүр болв.

Эн җил Б.Б.Городовиковин нертә Хальмг ик сурһуль ончта өөнән темдглҗәнә. Тәвн тавн җилин туршарт энүг кесг миңһәд күн төгсәһәд, эндр таңһчин болн орн-нутгин олн бүрдәцд көдлнә. Ончта өөнлә ирлцҗ, дацң болһна ул деер соньн харһлтс бүрдәгдв. Одахн хальмг кел-бичгин болн дорд үзгин шинҗллтин дацңд байрин керг-үүлдвр болв.

Урҗ өдр Элстд олн улсин ниицлтин Өдр өргнәр темдглв. Әрәсән шин тууҗд эн сән өдр 2005 җилд батлгдад, эн җилд дигтә хөрдгч кемдән темдглгдсн болдг. Тер өдр өрүн «Әрәсән улсин Ассамблей» олна бүрдәцин седвәрәр мана таңһчд үүлддг сойлын болн келн-улсин әңгүдин элчнр ирлцңгү ке-сәәхн хувцан өмсәд, «Мөңк һал» бумблвд цецгүд тәвәд, өдгә цагт бидн цуһар эвин таалд ниитәһәр бәәлһнә төлә әмән өгсн улсин ач-тусинь хәрүлв.

Хальмг Таңһчин Улсин Хуралын (Парламентин) сүл сессьт хәләгдсн төрмүд дунд эрүл-менд харлһна, чик авг-бәрц батруллһна тускар бас күүндвр болв. Таңһчин Улсин Хуралын Ахлач Артем Михайлов эрүл-мендин бәәдлән шинҗлҗ, эмчнрт дару-дарунь одх кергтә гиҗ депутатнрт дуудвр кев. «Күн болһн эрүл-мендин туст ик дааврта болх зөвтә. Нег үлү олна нүүрт бәәдг улс талдан әмтнд үлгүр болҗ, җил болһн давулгддг керг-үүлдврмүдт орлцҗ, эрүл-мендин бәәдлән шинҗх зөвтә. Ямр нег гемиг эртәр илдкҗ авхла цаглань эмнлһ кеҗ эдгәҗ болхмн. Тегәд чигн шаңһа үүл даадг улсин төлә эрүл-мендин тускар ухалад, шинҗллт кех таал тогтах кергтә. Эн көдлмшиг ахр цагин болзгт күцәхмн», – гиҗ Артем Васильевич темдглв.

Таңһчин Толһач Хаска Бату Әрәсән залврин Ахлачин дарук Марат Хуснуллинә һардврт болсн регионмуд делгрүллһнә төрәр селвлцәнд орлцв. Терүнә йовудт шаңһа көтлврмүд күцәлһнә тускар күүндвр болв.

Үкр сарин 4-д мана орн-нутгт олн улсин ниицлтин Өдр темдглнә. Әрәсән тууҗд эн сән өдр 2005 җиләс авн экләд, эн җил дигтә хөрдгч кемдән темдглгдхмн. Эн байр XVII зун җиләс тууҗан эклнә, тер цагт Кузьма Мининә болн Дмитрий Пожарскийин һардврт Москва балһсн Польшин цергүдәс сулдхгдсн билә. 2004 җилд Әрәсән Хүүвин депутатнр эн тууҗиг сергәһәд, заканд сольвр орулад, орн-нутгин Президент Владимир Путин эн байриг батлсн болдг.

«Баахн өрк-бүл» гидг шаңһа көтлвриг Хальмг Таңһчд күцәлһнә аш дигллһнд нерәдгдсн селвлцәнд баһчудыг гер-бүүрәр тетклһнә тускар күүндвр болв. Селвлцәг Хальмг Таңһчин залврин Ахлачин дарук Этән Алексей һардҗ давулв. Чинртә төрәр болсн харһлтд таңһчин баһчудын керг-төрин агентствин һардач Камиль Маркеев, райодын муниципальн бүрдәцсин болн хотл Элст балһсна һардврин элчнр орлцв.

Сән күүнә нерн үкдго, зүркни залмҗар цаһан седкләсн кесн кергнь энүг таньҗ-медҗ йовсн улсин тодлврт мөңкинд үлддгнь лавта юмн гиҗ сангдна.Оньдин олна төлә седкләрн зовад, арһта болхла кен-негнднь нөкд болхар зүткдг иим улсин негнь Догзмакна хәәртә үрн, эмч Владимир Шовунов бәәсн мөн. Энүнә тускар давсн цагин кемҗәнлә ирлцҗ келхд нам эвго. Эндр, өдгә цагт болсн йовдл гиҗ ода күртл саннач. Владимир Алексеевичлә хоорндан элгн-садн улс биләвидн, мини ээҗ (эцкин эк) энүнә аавин (эцкиннь эцк) һарлдсн эгчнь бәәсмн. Тегәд энүг бичкнәсн авн меддг, нег-негнәннь герт орад һардг улс биләвидн.