Дамшлтта сурһмҗлачин хәләврт

Мана таңһчд нег эрдмд насн-җирһлән нерәдсн улсин то цөн гиҗ келхлә буру болшго. Өдгә цагин баһчуд ик сурһулян төгсәһәд, хату цаасан авад, нурһлҗдан талдан балһсдт йовад көдлнә. Гертән үлдсн баһчуд болхла олн зүсн бүрдәцст көдләд, ахр цагин болзгт кесг көдлмш сольна.

Элст балһсна 31 тойгта «Алтн Булг» нертә бичкдүдин садт ик дамшлтта сурһмҗлач Азда Тамара (зургт) һучн һурвн җилдән көдлҗәнә. Тамара Эрдниевна Ик Буурла района Приманыч селәнд өсч босад, дунд сурһулин хөөн Хальмг ик сурһулин биологин дацңд орҗ сурв. Советин Союзин цагт хату цаасан авсн баахн мергҗлтнриг балһсдар болн селәдәр көдлмшт йовулдг билә. Тамара Эрдниевнаг Баһ Дөрвдә района Унһн Төөрәч селәнүр биологин багшар көдлхәр йовулв. Тенд һурвн җилдән көдләд, Элстд бәәдг Азда Валентинла ханьцад, хәрд һарад хәрү балһснд ирв.
Элстин дунд сурһульмудт биологин багш альд керглгдҗәхинь медхәр сурһуль-эрдмин министерствд эн одв. Тер цагт дунд сурһуль болһнд багшнрин то күцц бәәдг билә. Көдлмш уга, зуг бәәҗәһәд орм сулдхла, таниг авад чигн бәәхмн, хойр долан хонг болһн ирәд медтн, гиҗ энүнд келв. Кесгтән багшин орм сулдхгдсн уга, тегәд баахн багш махна зүүтә хот-хол кеҗ һарһдг Аршанск комбинатын ведомственн бичкдүдин садт экләд көдлв. Садын һардач Нелли Мяснянкина баахн мергҗлтиг бүләнәр тосв. Хамдан көдлҗәдг үүрмүднь Тамара Эрдниевнад цугинь зааҗ нөкд болдмн. Теднд ода күртл эн ханлтта бәәнә. Цаг зуур тер садт көдләд, дамшлт хоршаһад, бичкдүдлә яһҗ көдлдгнь олн зүсн эв-арһс медҗ авв. 1992 җиләс авн эндр күртл Азда Тамара 31 тойгта бичкдүдин садын көвүд-күүкдт хальмг кел зааҗ өгнә.
Лу сарин 19-д өрүн эрт хамдан көдлҗәдг үүрмүднь болн садт ордг бичкдүд Тамара Эрдниевнаг һарсн өдрләнь йөрәв. Көдлмштән орҗ ирсн кемд бичкдүд хальмг келн-улсин хувцта домбр дахч бииләд, йөрәлин үгән күндтә сурһмҗлачдан нерәдв. Садын һардач Мухлан Светлана бичкдүдин сурһмҗллһнд орулҗадг Тамара Эрдниевнан ач-тусинь темдглҗ, цецгүд болн белг бәрүләд олна йөрәлин үгд багтв.
– Бичкдүдин садт экләд көдлхдм Тамара Эрдниевна сурһмҗлгчар болад, олн зүсн эв-арһсин тускар медүләд, сүв-селвгән өгәд, дамшлтарн хувалцад, эндр күртл нанд үлгүр болад йовна. Садын көдләчнрин дунд эн күндтә, тоомсрта, ик дамшлтта сурһмҗлачд тоолгдна. Бичкдүд энүнд йир дурта, – гиҗ нәәмдгч багин сурһмҗлач Окаҗин Гилән темдглв.
Өдрин туршарт зүркән болн седклән бичкдүдт өгч, көдлмшин хөөн гертән энүг күүкн-күргн хойрнь болн зеенрнь күләнә. Һундл төрхд, арвн һурвн җил хооран энүнә авальнь сәәһән хәәсмн, тегәд эндр Тамара Эрдниевна күүкнәннь өрк-бүлд бәәнә. Азда Тамаран ууһн көвүнь Дольган бас һурвн үртә, тегәд эндр ээҗнь һурвн ачта болн һурвн зеетә.
Хойр үрндән чик сурһмҗ болн ик сурһуль эн өгсмн. Дольган көвүнь зәңгллһнә эв-арһсин мергҗлтәр көдлнә, Гилән күүкнь болхла санитарн эмч болна. Эндр Тамара Эрдниевна үрдиннь болн ачнр-зенриннь күцәмҗәр бахмҗ кеһәд бәәнә.
Олн җилдән дорас өсч йовдг бичкдүдт дуран, оньган, килмҗән тусхаҗадг ик дамшлтта сурһмҗлач Азда Тамара Әрәсән сурһуль-эрдмин күндтә көдләчин нер зүүнә. Тер мет талдан күндллһнә темдгүдәр эн ачлгдсн билә.
Онц темдглхд, Азда Тамара 2020-ч болн 2023 җилмүдт бичкдүдин төлә хальмг келәр барас һарсн «Дольган» нертә хрестоматин түүрвәчнрин ханьд орсмн. Терүнәс нань таңһчин бичкдүдин садмудын сурһмҗлачнрин дунд давулгддг марһаст даңгин эн бас орлцна. 2021 җилд Хальмг Таңһчин Толһачин «Келни билг» мөрән лауреат болсмн. Тер җил «Ээҗин келн – эңкр зөөр» Элст балһсна муниципальн марһанд хойрдгч орм эзләд бас ончрв.
Ачта насндан күрсн бийнь Тамара Эрдниевна эндр чигн көдләд бәәнә. Бичкдүд энүнд дуран өгәд, өдр болһн садт орҗ ирхләнь өмнәснь гүүһәд, күндтә сурһмҗлачан тосна. Эннь хамгин үнтәнь болна, гиҗ эн келнә. Садт ордг бичкдүдин эк-эцкнрин келсәр, тиим сурһмҗлачин һарт туссн көвүд-күүкд өдртән сән хәләврт бәәдгинь цуһар темдглнә.
КАРСАНА Евгения