Хальмг күүкд күн эндрк өдрин бәәдлд

Хальмг Таңһчд кедү залу күн, кедү күүкд күн бәәнә гиҗ санҗанат. 2024 җилин эклцәр таңһчд 137,1 миңһн күүкд үлс бәәх болҗ һарв. Хальмгт бәәх цуг улсин тооһас тернь 51,4 процент тогтаҗана. Шинҗлгдсн то-дигәр 1000 залу күүнә тоод 1058 күүкд күн ирлцҗәнә. Күүкд улс тооһарн олн болҗана.
Болв насна халхарнь авад хәләхлә бәәдл әдл биш гиҗ келх кергтә. Келхәс, көвүд йириндән олар төрнә. Хальмг Таңһчд төрдг зун нилхдин тоод 109 – 110 көвүд һарна. Әмтнә наснь 90-д күртл бәәдл иим кевәрн бәәнә.
Әмтн 31-әс авн 45 нас күртл залу улсин болн күүкд улсин то әдл болна.
Күүкд улсин 49,6 процентнь балһсдар бәәнә. Таңһчин хотл Элстд бәәх күүкд улсин то 56,6 миңһн болв.
Насарн әдл биш сәәхләс
Статистическ то-дигәр күүкд улсин дунд наснь 40,8 җил болҗана. Көдлмш кедг наста күүкд улсин то таңһчд 71,5 миңһн болҗана. Эс гиҗ таңһчд бәәх әмтнә тооһас 52,1 процент тогтаҗана. Көдлмш кех насндан күрәд уга күүкд улсин то 19,5% процент болҗана. Зөвәр ик наста күүкд улсин то 28,4% процент болҗ гиҗ заагдҗана.
Цаһан төр болх күүкд улсин тоог заахла, иим болҗана. 15-ас авн 49 күрсн наста күүкд улс 61,1 миңһн болв. Тернь тегәд таңһчд бәәх цуг күүкд улсин тооһас 44,6 процент тогтаҗана.
Герин кеермҗ болдг экнр
2023 җилд Хальмг Таңһчд 1191 күүкд күн хәрд һарв. Теднәс 779 күүкд күн түрүн болҗ өркән өндәлһсмн. Мордсн цуг күүкд улсин тооһас тернь 65,4 процент тогтаҗана. 20-24 наста баахн нойхд түрүн болҗ өркән өндәлһсинь темдглхмн. Келхәс тернь 47,1 процент болҗана.
Дунд наста күүкд улс чигн өркән өндәлһсинь мартхмн биш. 2023 җилд 55-59 наста күүкд улс хәрд һарсна туск 31 иткл цаасн кегдсмн. Тиигчкәд теднәс тавн күүкд күн түрүн болҗ хәрд һарсмн.
Сүл кесн то-дигәр, хәрд һарсн 15-ас авн ах наста баахн берәчүдин 89,4 процентнь үрән һарһад, экнр болсмн. Теднәс 20 процентнь неҗәд үрән өскчәнә. Хойр үртәнь 33 процент тогтаҗана. Һурвнас үлү үрд өскчәдг экнрин то 26,5 процент болҗана.
Хальмгин күүкд улс 2023 җилд 2408 үриг һарһсмн. Теднәс 1165 нилхнь күүкд болсмн. Тиигчкәд 45-ас үлү наста күүкд улс 7 нилхин экнр болснь соньн.

Сурһульдан һавшун эгчнр болн дү күүкд
То-дигиг цааранднь шинҗләд хәләхлә, өдгә цага күүкд улс ик сурһульта болн ухата. Балһснд бәәх күүкд улсин 56 процентнь ик сурһульта, 28,9 процентнь дунд шишлң сурһульта.
Селән һазрар бәәдг күүкд улсин 38 процентнь ик сурһульта. Дунд шишлң сурһуль төгсәсн күүкд улсин то 28,8 процент тогтана.

Ухата болдг учрар
Мана таңһчд күүкд улс көдлдго нег чигн әңг уга. Улсин эдл-ахун цуг халхсар күүкд улс көдлҗ йовна. Альд эс көдлвчн күүкд улс медрлән болн килмҗән һарһҗ, даалһвран сән медҗ көдлнә. Даалһсн кергиг арднь орҗ күцәдг төләдән күүкд улс ямаран чигн керг-үүлдвриг диглҗ, һардҗ чадна. Көдлмшән йилһән сәәнәр күцәдг төләднь ямаран чигн халхд эдниг зөвтә кевәр үнлнә.
Хальмг Таңһчд күүкд улс ик зуудан сойлын, спортын халхар, әмтнә амрлһна цагиг бүрдәлһнә әңгд көдлнә. Эн халхст көдлҗәх күүкд улсас 15-ас ах настань 79,9 процент тогтаҗана. Эрүл-мендин болн социальн теткмҗ өглһнә халхар көдлҗәх күүкд улс тенд көдлҗәх цуг улсас 82,7 процентинь тогтана. Сурһуль-эрдмин халхд көдлҗәх цуг улсас 79,9 процентнь күүкд улс болҗана. Нань чигн халхсар көдлҗәх улс дунд күүкд улс тооһарн 77 процентд күрнә.
Хальмгин күүкд улс ямаран чигн эрдмәр үүлдвчн әвр ик өөдмд күрх арһта. Мергҗлтин хамгин өөдән кемҗәнд күрсн көдләчнр дунд күүкд улс 52,5 процентинь тогтана.
Хөвтә җирһлин булг
Эрүл-менд җирһл хөв-кишгин булг болдгинь мана күүкд улс сән меднә. Күүкд улс эрүл-мендән яһҗ батлдгнь чигн шинҗлгдсмн. 2024 җилд кегдсн то-дигәр күүкд улсин 64,6 процентнь эрүл-дорул бәәдлд оньган өгәд, бийән чаңһаһад бәәсн төләдән серглң-дерглң йовхан медүлв.
Хальмгин күүкд улс ик зуудан эрүл-мендән батллһнд, цогц-махмудан батллһнд зөвтә килмҗән өгнә. Күүкд улсин 95,9 процентнь тәмк татхш. Гем-шалтгас саглад, 68,1 процентнь диспансеризациг цагларн давҗ һарв. Күүкд улсин 6,5 процентнь спортд цаган нерәднә. Дәкн 10,8 процентнь секцст болн клубмудт одад, эрүл-мендән батлна.

ҖИРҺЛИН Кермн