Хар Һазра района зарһчнрин күцәмҗ

Эн җил мана орн-нутгт Төрскән харсгч Алдр дәәнд Диилвр бәрснә 80 җилин өөн өргмҗтәһәр темдглгдсн болдг. Дәәнд орлцачнрин,күндтә ветеранмудын, тылд көдлҗ йовсн мана аавнр-ээҗнрин,экнр-эцкнрин залу- зөрмг, туурмҗта йовдлмудыг дәкнәс сергәҗ, нег үлү дорас өсч йовдг мана баһчудт тодлулсн чинртә кергүд күцәгдв, гиҗ сангдна. Эн ончта өөн угтҗ,таңһчин бүрдәцст, күч-көлсч коллективст санлын, төрскнч сурһмҗин халхар аһу ик көдлмш давулгдсинь бас үнлх кергтә. Зуг Хар Һазра района зарһин көдләчнр эн туст басл ончрв,эдн цагин эргцд зуульчлад, Алдр Диилврин өөнлә ирлцүлҗ,дәәнә цагт бичкн нег хальмг хотнд бәәсн баһ наста улсин тускар ахр кемҗәтә соньн фильм цокч авснь ода өвәрц йовдл болҗ үнлгдҗәнә эсий?..

Һол дүрнь болҗадг медәтә күүкд күүнә тодлврар дамҗад, фильмд энүнә бәәдл-җирһлд учрсн урдк йовдлмуд «әмлҗәсн» болҗ медгдҗәнә. Медәт ач күүкндән эврә баһ насна цаган сергәхләрн, дәәнд йовулсн дуран өгсн көвүнә тускар тодрхаһар келҗ өгчәнә. Энүнәс нань фильмд хальмгудын дәәнә урдк,дәәнә болн дәәнә хөөтк җилмүдин авг-бәрц, заңшал- авъяс бас үзүлгдҗәнә. Эн кемд баһ наста залу улс отг-әәмгән хортнас харсхар дәәнд мордҗадг йовдлмудт һол оньг өггдҗәдг болна. Тегәд ода эн ахр фильмиг умшачнртаһан хамдан хәләсн болҗ үзий, хамг тоотын тускар цугинь даранднь келҗ үзсв…
…Хамгин түрүнд улан өңгтә цецгүд заагт у-өргн, эң-зах уга теегт бәәршлжәдг бичкн нег хальмг хотна йирин бәәдл-җирһл үзүлгдҗәнә. Залус кеер малан хәрүлҗ йовх кемд герин эзн күүкд улснь болхла ноос ээрәд, эдл-ахудан асрдг үкрмүдиннь үс цокад, өрм-тосар эврәксән теткдг бәәсмн. Тиигәд эн-тер уга бәәсн кемд хам-хоша хотнас Нүүдлә күүкнднь худнр әрк зөөҗ ирдг болна. Эднә Санҗ көвүн Нүүдлә хойр кезәнәс авн нег-негән меддг, нег-негндән дуран өгсн баһчуд болҗадгчн. Тегәд көвүн күүкн хойр зөв гихлә, хотн тана юн керг гидгәр, хойр хотна улс һар-һаран бәрлдҗ үгцәд, байрлад нәәрләд бәәв.
Тиигҗәтл немшнр генткн мана Төрскн тал дәврәд, дән эклснә туск һашута зәңг хотнд күрнә. Залус цугтан эврә һазр-усан харсхар дәәнд мордна. Эднлә хамдан Санҗ бас йовҗана.
Келсн күүкн Нүүдлә эңкр Санҗан тесвртәһәр күләҗәхинь фильмд олн зүсн өңгтә тоотар дамҗад үзүлгдсн болв. Залу-зөрмг кевәр Санҗ хортнла дәәлдҗ йовв,догшн нег дәәлдәнд эн күндәр шавтв, зуг төрскн хотнд энүг итклтә күүкнь күләҗәх седкл энүг дуладхад бәәв. Эн кемд фильмд «Нүүдлә» хальмг улсин дун соңсгдна.
Тиигәд бәәтл поштд көдлҗәсн күүкд күн хотна улст Диилврин тускар зәңгләд, цугтаһинь байрлулна. Бәәрн залус, эднлә хамдан Санҗ бас, гер талан хәрҗ ирнә. Фильмин ашлгч зургудт болхла, Санҗ Нүүдлә хойр байрлҗ-бахтсн бәәдлтәһәр бичкн көвүһән дахулҗ йовснь үзгднә…
Иигәд ахр кемҗәтә эн фильм төгсв. Ухаһан туңһаһад, дәәнә цага йовдлмудыг тодлвртан сергәсн деерән ирлцңгү сурһуль уга Хар Һазра района зарһин көдләчнр йоста артистнр мет кен-негнәннь седкл үүмүлсн тедү дүңгә лавта зургудыг үнн-чикәр үзүлҗ чадснь эн фильмин хәләһәчнриг яһҗ өврүлсн болх гинәт… Нүүдлән тууҗар дамҗад, эдн дәәнә болн тууврин күнд-күчр таалд эврә келн-улсин авциг хадһлсн хальмгудын залу-зөрмг бәәдлиг лавтаһар иткүлснь бахмҗта. Тегәд эн фильмд онц нег күүнә бәәдл-җирһллә таньлдсн деерән мана орн-нутгин тууҗин амр биш кемд хальмг улсин бәәдл-җирһл тедү мет тодрхаһар үзүлгдсинь бас өөдәнәр үнлнәч!
Йириндән болхла, зөв-йосна халхар үүлдҗәдг улсин дунд яһҗ иим өвәрц седвәр үүдв гихлә, шулун- шудрмг, үгтә-күүртә, үүдәгч авцта Хар Һазра района зарһин зөвшләч Саңһҗһәрән Галина эврә үүрмүдтәһән эн керг-үүлдвриг бүтәсн болҗ һарв. «Мана зарһин ахлач Саңһҗин Оксана эврә кергән сәәнәр медсн деерән соньн-өвәрц седвәриг даңгин дөңнҗ, мана көдлмшт шин эв- арһс олзлхар зүткнә. Тегәд хамгин түрүнд Оксана Анатольевнан дөңгәр,мана коллективин гешүдин шунмһа орлцлһтаһар эн керг бүтв», - гиҗ Галина Нарановна ханмҗтаһар келнә.
Эн фильмиг дәкн нег хәләҗәһәд, үүдәгч, билгтә улсиг хоорнднь хамцулад, зуг өмәрән зөрх күслтә ниитә коллектив бүрдәсн эн зарһин ахлач басл арһта күн мөн, гиҗ дотран саннач… Бийнь Саңһҗин Оксана хальмг келән, сойлан, келн-улсин авъясан медҗ күндлҗәдг төрскнч седклтә һардач болҗана гих кергтә. Тегәд Диилврин үйин улст ханлтан өргсн, седкл авлсн үүмәтә эн үүдәвр кен-негнднь сурһмҗта болҗахнь маһд уга.
- Эн фильм Адг поселкд, Бумбин орн-нутгт,цокч авгдв. Зарһчин нөкдәр көдлҗәдг Анчан Намҗл Нүүдлән баһ цагин дүр наадв, зарһин ах мергҗлт Хазга Ирина болхла, медәтә Нүүдләг лавтаһар үзүлҗ чадв. Зарһин керг-төр хаһлдг Эрднин Саңһҗ йоста артист мет Санҗин дүр наадснь басл һәәхмҗтә болв. Фильмиг ниицүлҗ цокч авсн мана зарһин зөвшләч Шагинә Илянаг бас онц темдглх кергтә.Тегәд олна дөң-нилчәр эн буйнч седклтә керг бүтв, эннь Алдр Диилврин санл мөңкрүллһнә кергт орулсн мана коллективин гешүдин болм тәвц мөн. Үнәртнь келхд, ирлцңгү сурһуль-медрл уга манахст фильм белдхд амр болсн уга, зуг яһдг-кегдг болв чигн күслдән күрәд, зуралсн кергән күцәсн хамдан көдлҗәдг үүрмүдтән ик ханлтан өргҗәнәв, - гиҗ Хар Һазра района зарһин ахлач Саңһҗин Оксана бахмҗта бәәдлтәһәр тоолврарн хувалцснь бас тодлгдв.
Тиигәд иим үлгүр-үзмҗ болгч йовдл нег үлү өдгә амр биш цагт кен-негнәннь төлә иткл-омг үүдәҗ, төрскнч сурһмҗта болхнь лавта гиҗ санхмн.
Шагҗин Любовь
Хар Һазра района зарһин архивәс авсн зургуд