Унһн Төөрәчд болсн санлын харһлт

Дән Хальмгин теегин һазрар чигн давсинь цугтан меднә. Немш-фашистнрлә бәәр бәрлдҗ, дәәлдәнә йовудт әмнәсн хаһцсн цергчнрин ах-дүүһин үкәрмүд тер цагиг тодлулна. Җил болһн хәәврин отрядмуд дәәлдәнә һазрт хәәврин көдлмш кенә. Терүнә ашт кесг салдсмудын нердинь илдкҗ, теднә элгн-саднд зәңг өггднә.

Баһ Дөрвдә района Унһн Төөрәч селәнд дәәнә цагт оршагдсн салдсмудын ах-дүүһин үкәр бәәнә. Тенд бумб босхгдсмн. Селәнә әмтнә килмҗтә хәләврт тернь бәәнә. Шидр Алдр Диилврин 80 җилин өөнин өмн нааран энд оршагдсн дәәчин элгн-садн ирв.
1942 җилин һаха сарин 29-д эн һазрт болсн дәәлдәнә йовудт әмнәсн хаһцсн Степан Васильевич Бузмаков энд оршагдсмн. Зөргтә дәәчин ачнь гергтәһән, күүкн күргтәһән, зеетәһән аавиннь санлыг тевчхәр Унһн Төөрәчд ирв. Владимир Бузмаковиг, Мария гергтәһинь, Екатерина күүктәһинь, Игорь күргтәһинь, Лева зе көвүтәһинь селәнә әмтн тосч авад, цергчнр оршагдсн һазрур одад, тенд санлын харһлт болв. Ирсн гиичнр аавнь оршагдсн бәәрнд мөргәд, үкәрин өөр зальврҗ зогсв. Аавнь болн нань чигн цергчнр оршагдсн үкәриг килмҗән өгч хәләҗәдг селәнә әмтнд тедн ханлтан медүлв. Дәәнд әмнәсн хаһцсн цергчнрин бумбин өөр Владимир Бузмаковин өрк-бүл зурган цокулв.
Дарунь бәәрн әмтн ирсн гиичнрән селәнә сойлын герт дахулҗ одад, тооһад, үнн седклин күр болв.
Дәәнд хорсн цергчнрин бумбин өөр санлын хургуд кеһәд, төрскән харсачнрин санлд нерәдсн нань чигн керг-үүлдвр күцәгддгин тускар гиичнрт келҗ өгв. Диилврин ончта өөнин җилд болсн митингин тускар тодлулад, терүнд селәнә әмтн цугтан ирсинь темдглв. Селәнә күндтә улс А. Гахаев, С. Лиджиев, селәнә сойлын герин һардач С. Отыкова, бәәрн сурһулин һардач С. Бадмаева цуглрсн улсиг Алдр Диилврин 80 җилин өөнлә йөрәһәд, дәәнд бәрсн Диилврт мана ик орн-нутгин цуг келн-улс тәвцән орулсна тускар келҗ өгсмн.
1942 җилд Унһн Төөрәч селәг немш-фашистнрәс сулдхлһна дәәлдәнд әмнәсн хаһцсн дәәчнрин тускар келәд, селәнә әмтн Степан Васильевич Бузмаковин нериг тодлв. Хортыг уга кех цергә даалһвран Степан Васильевич зөргтә кевәр күцәсинь эдн темдглв. Зөргтә дәәчин ачнь Владимир Бузмаков Алдр Диилврин 80 җилин өөнд нерәдсн керг-үүлдврт орлцҗ чадв. Өрк-бүләрн эдн Аһшин мүҗин Дубовск районас ирсмн. Гиичнриг тосч авлһнд дәәнә ветеранмудын Баһ Дөрвдә района хүүвин ахлач В. И. Глуходедов болн селәнә сойлын герин һардач С. Д. Отыкова орлцв. Төрскнәннь төлә әмән өгсн баатрмудын нерд мартгдшгог, өсч йовх үйнрт теднә зөргтә үүлдвр үлгүр болҗахиг Унһн Төөрәчд болсн харһлт медүлв.

ҖИРҺЛИН Кермн