Байрта-бахта цаган сергәһәд

Сән авъяст тохрсар, хаврин сүл сард сурһулян төгсәҗәдг баһчудын төлә «Сүл хоңхин» байр болна. Эн цагт күн болһн эврәннь сурһулин цаган тодлҗ, хамдан олн җилдән сурч йовсн үүрмүдтәһән харһад, тер өлзәтә кемиг сергәнә. Көтчнрә (урднь Приозерн) района Чкаловский селәнә дунд сурһулиг 50 җил хооран төгсәсн улст эн җил ончта болҗана, тегәд эдн үүрмүдиннь харһлт давулхар шиидв.

- Мана түрүн багш Валентина Петровна Ровенская билә, эн мадниг умшдг, бичдг дасхв. Болв эн мадниг зуг җилдән сурһсн билә, цааранднь 3-ч класс күртл мана багш Нина Дорджиевна Аристаева бәәсмн. Эн цаһан седклтә, җөөлн хәләцтә, номһн, сәәхн авг-бәрцтә багш бәәсмн, тегәд маднд хойрдгч эк болад, чик сурһмҗ болн гүн медрл өгсмн. Бидн сурһуль сурч йовсн цаган бүләнәр тодлҗ, хамдан олн зүсн керг-үүлдврмүдт, марһаст орлцдган, селәнә эдл-ахун бәәдл-җирһлд шунмһаһар орлцҗ, төл авлһнд, темс хуралһнд дөң болдг бәәсиг саннавидн. Сурһульчнр бәәсн кем сәәхн цаг билә. Тиигхд Чкаловин нертә тохма мал асрдг совхоз билә, эдл-аху олзта-орутаһар үүлддг бәәсмн, тегәд мадниг мөрәләд, кесг һазрт зуульчлҗ йовх путевкар ачлдг билә. Бидн хоорндан ни-негн, нег-негән дөңнҗ үүрлдг биләвидн. Эндр күртл бидн бат залһлда бәрҗ, зәңгәрн хувалцҗ, дару-дарунь харһнавидн, – гиҗ хамдан сурһуль сурч йовсн Номһна Валентина болн Дорҗин Любовь тодлҗ келнә.
60-70-ч җилмүдт дунд сурһуль бичкн бәәрнд бәәршлдг билә. Хам-хоша бәәдг Заливной болн Тугтн селәдт, Өвдг фермд сурһульчнр 8-ч класс күртл сурдг бәәсмн, тегәд 9-ч класст эдн Чкаловский селәнә дунд сурһульд сурхар ирв. Сурһульчнр олн болад, һурвн класс тогтав. Күүкд-көвүд хоорндан дарунь сәәнәр таарад, хамдан үүрлдг болв. 9-ч классин хөөн кесгнь дунд шишлң сурһулин бүрдәцд орхар шиидв, тегәд дунд сурһулиг ут тоодан 56 күн төгсәв. Андрей Бурхаевич Бадмаев болн Елена Егоровна Медведева хойр классин һардачнр болв. Сергей Убушиевич Манджиев чадмг кевәр сурһулиг һардҗ, селәнә бүрдәцин делгрлтд ик тәвцән орулсмн. Тер цагт сурһульд Төрскән харсгч Алдр дәәнд орлцачнр Шорва Сюкеевич Нимеев, Замбо Демидович Хомутников көдлдг билә, эдн күүкд-көвүдт бахмҗ болдг билә. Багшнр Эльза Улюмджиевна Бакаева, Мария Нимгировна Батырева, Илья Лиджиевич Цеденов, Алексей Менкенович Аристаев, Иван Абаевич Борлыков, Бося Бамбышевна Чиряева болн нань чигн чаңһ неквртә болдг бийнь цаһан седклтә улс бәәсмн, эдн сурһульчнрт гүн медрл өгхәр зүткдмн.
Сурһулян төгсәһәд, цугтан тааста эрдм шүүҗ авад, олн халхд көдлв. Эдн дунд багшнр, сурһмҗлачнр, эрүл-менд харлһна көдләчнр, малчнр бәәнә. Очра Валерий Хальмг Таңһчин Улсин Хуралын (Парламентин) депутат болҗ үүлдв, Чапчаевин нертә эдл-аху һардҗана. Шалбура Андрей Чкаловин нертә эдл-ахун һардач болҗ көдлв, Егора Владимир төрскн совхозд ах экономист билә. Һәрән Петр болн Номһна Любовь эцкнриннь үлгүрәр малд көдләд, крестьянск-фермерск эдл-аху бүрдәв. Шунян Петр болн Манҗин Зинаида багшнр, Дорҗин Любовь сурһмҗлач болв. Номһна Валентина, Санҗин Любовь болн Овадан Наталья эрүл-менд харлһна көдләчнр болад, таңһчин эмнлһст олн җилдән үнн-чик седклтәһәр көдлҗ йовна. Валентина Анджаевна «Хальмг Таңһчин эрүл-менд харлһна ачта көдләч» гидг нер зүүнә. Хамдан сурһуль сурсн күүкд-көвүдәс Монхан Валерий болн Санҗин Любовь ханьцад, хойр көвүтә болв. Күн болһн җирһлин хаалһан олад, эрдмтә болад, өрк-бүлән өндәлһәд, күүкдән өскв. Эндр эдн аав-ээҗнр болад, ачнр-зеенрән өскчәнә. Болв дунд сурһулян болн күндтә багшнран тодлхларн, хамдан сурч йовсн үүрмүдтәһән харһхларн эдн өлзәтә баахн цагиг сергәҗ насарн баһрсн болҗ медгднә. Эндр эдн Элстд хамдан цуглрад, сурһулян төгсәсн 50 җилин өөниг байрта-шуугтаһар темдглхмн. Эн өдр эдн хәрү Валя, Люба, Петя, Вова болҗ хамдан сергмҗтәһәр амрхнь лавта.

ДООҖАН Наталья