Олн үртә өрк-бүлмүдиг дөңнхин төлә

Хальмг Таңһчд эн җиләс авн дәкәд нег сән өдр темдглдг болхмн. Одахн Хальмг Таңһчин Улсин Хуралын (Парламентин) депутатнр таңһчин күүкд улсин олна бүрдәцин седвәриг дөңнәд, олн үртә өрк-бүлин Өдр зарлв. Терүг һаха сарин һурвдгч нарн өдрлә темдглдг болхмн. Сүл цагт мана таңһчд олн үртә өрк-бүлмүдин то өсчәнә гиҗ сүүрт келгдв.
Хальмг автономь бүрдәгдснә 105 җилин өөнд нерәдгдсн байрин хургт Хальмг Таңһчин Толһач Хаска Бату нилхд төрлһиг урмдуллһна, олн үртә өрк-бүлмүдиг дөңнлһнә кергт ирх җилд 1 җува арслң һарһгдхмн гиҗ темдглв. Ик кезәнәс авн хальмг улс өнр-өсклң бәәсиг Бату Сергеевич тодлулад, мана аавнр-ээҗнрин җирһлин хаалһ адрута болсн бийнь эдн олн үртә болхар шундг билә гив. Ода болхла Әрәсән болн таңһчин һардвр бичкдүдиг асрҗадг өрк-бүлмүдиг дөңнлһнә онц зөв батлҗ, дөңцл демин мөңгнә кемҗә икдүлв. Одахн Әрәсән Президент Владимир Путин социальн төрмүдәр өргн селвлцә давулҗ, демографин һол зөрүллтсин тускар келв. Тиигәд, мана орн-нутгт шишлң көтлвр батлгдснас авн 14,8 сай экин сертификат һарһҗ өггдв. 2025 җилин һаха сарин 1-әс авн саата болн цаһан төр болсн оютнрт демин мөңгн сара хонга теҗәлин мөңгнә кемҗәнлә ирлцдг болхмн. Ирх җилин эклцәс авн өрк-бүлмүд алвна мөңг авдг болхмн. Тиигәд, 2025 җилд эк-эцкнр оруһин алвна мөңгиг өгсн болхла, терүнә 6 процентнь даңцагдхмн. Мергҗлтнрин тааврар терүг 4 сай өрк-бүл авхмн гиҗ күләгдҗәнә.
Олн үртә экнрин пенсионн теткврин туст бас шинрлтс батлгдхмн. Әрәсән залвр олн үртә экнрин күч-көлснә җилмүдиг учртан авч, үрән асрлһнд бәәсн күсдундур җилиг бүклднь тоолхин туск орн-нутгин закана төсв белдв. Дәкәд арвн болн терүнәс даву үр һарһсн «Эк-Баатр» нер зүүдг күүкд улсин онц зөв күч-көлснә Баатрин зөвлә ирлцүлхин туск седвәр Әрәсән Орн-нутгин Хүүвд орулгдв. Депутатнр орн-нутгин залврин седвәриг дөңнхлә, олн үртә экнр сар болһн 72 миңһн арслңга дем авдг болхмн. Тер мет эдн ачта амрлһнд һарсн цагтан пенсьтән немр 32 миңһн арслң авхмн.
Хальмг Таңһчин залврин Ахлачин дарук–таңһчин социальн делгрлтин, күч-көлснә болн көдлмшәр тетклһнә министр Өлзәтин Маринан келсәр, ода мана таңһчд 8,5 миңһн олн үртә өрк-бүл бәәнә, терүнд 27 миңһн күүкн-көвүн өсчәнә. Эндр мана таңһчд дөрвдгч өрк-бүл болһнь олн үртә. 2024 җилд бичкдүдиг асрҗадг өрк-бүлмүдиг дөңнлһнә керг-үүлдврмүдт 5,9 җува арслң һарһгдв. Нидн олн үртә өрк-бүлмүдин төрмүдт 381,7 сай арслң йилһгдв. 2023 җиләс авн Әрәсән Президентин даалһврар эк-эцкнр үрндән сар болһн демин мөңг авна. Давсн җилд эн кергт 5,1 җува арслң һарһгдв, терүг 18,3 миңһн өрк-бүл авв.
Эн намрар мана таңһчд түрүн болҗ темдглгдх олн үртә өрк-бүлин Өдр зарлгдсиг бәәрн әмтн байртаһар тосв. Үстин района Цаһан Амн селәнд бәәдг Боктаевихнә өрк-бүл (зургт) одахн болсн зургудын марһанд диилвр бәрәд, олн үртә бүлмүд дунд болдг тиим керг-үүлдврмүдт цааранднь бас орлцхар зуралҗана. Баатыр Екатерина хойр зурһан үртә, цуһар эдн билг-эрдмин, спортын марһаст, олимпиадт орлцҗ, эк-эцкән күцәмҗәрн байрлулна. Төрскн селәндән бәәдг өнр-өсклң өрк-бүл района олна бәәдл-җирһлд бас шунмһаһар орлцҗахнь темдгтә, Боктан Екатерина күүкд улсин ниицәнә гешүн болна. Эдн өрк-бүлин керг делгрүлҗ, олзта-орутаһар үүлдҗәнә. «Мана таңһчин болн орн-нутгин һардвр олн үртә өрк-бүлмүдт һол оньг тусхаҗахнь ик урмд өгнә. Ода мадна төлә сән өдр зарлснь байрта. Мана таңһчд болн райодт олн үртә эк-эцкнр хамдан терүг байрта-шуугатаһар темдглҗ, күүкдтәһән цаган сергмҗтәһәр давулх гиҗ санҗанав. Сән өдр зарлгдснь мана таңһчд өнр-өсклң өрк-бүлмүдин то өсәд йовхд туслтха», - гиҗ Боктан Екатерина дурдв.
ДООҖАН Наталья