«Миңһн байр» – цуг моңһл келтнрт евәлтә үг

Элст балһснд һаха сарин хөрн дөрвнәс авн хөрн зурһан күртл байрин ик нәр болхмн. Олн миңһн улст байр үүдәх ик нәәрт Хальмг Таңһчд Моңһлын, Бурятин, Туван, КНР-н Шинҗән-Уйһур автономн районас билгтнр ирҗәнә. Моңһл келтнрин билгтнр цуглрҗ ирх байр «Миңһн байр» гидг нертәһәр болхмн. Ах-дү келн-улсин иньгллтин нәәрин өмн «Калмыкия» таңһчин зәңгллһнә агентствд харһлт болв. Терүнд Хальмг Таңһчин билг-эрдмин ачта үүлдәч, «Бамб цецг» ансамблин һардач Катан Савр, «Җаңһр» наадһасин шаңһа театрин ах режиссер Сарңга Алексей, Хальмг Таңһчин ачта артистк Босхмҗин Диана, «Бамб цецг» ансамблин балетмейстер Бамбрга Владимир, «Миңһн байр» наадмин күцәгч һардач Манҗин Вячеслав орлцв.

Билг-эрдмин наадм келһнә туск төсв белдәд, «Бамб цецг» ансамбль Әрәсән залврин зарлсн марһанд орлцад, мөрә шүүҗ авсмн. Нертә олн коллективс дунд Хальмг академическ ансамбль орулҗ өгсн төсв, шүүврин комиссин оньг авлад, аштнь эднә төсв соньн болад, эдн мөрә шүүҗ авв. Эн мөрән дөңгәр моңһл келтнрин билгтнрин нарт-делкән чинртә нәр-наадн бүрдәгдҗәнә. «Бамб цецг» ансамблин мөрәг дөңнәд, Хальмг Таңһчин сойлын болн зуульчллһна министерств немр мөңг һарһҗ өгсмн. Тиигәд «Миңһн байр» наадмд белдвр эклв.
Билг-эрдмин наадмин йовудт болх керг-үүлдврмүдин тускар Савр Вячеславович тодрхаһар келҗ өгв. Нер туурсн коллективсин артистнр – Моңһлын келн-улсин билг-эрдмин ик театрин, Бурятяс «Байкал» дууна болн бииһин келн-улсин театрин, Туваһас «Саяны» гидг көгҗмин болн бииһин келн-улсин театрин, Китдин Шинҗән -Уйһр автономн района коллективин болн Хальмгин академическ ду-бииһин «Бамб цецг» ансамблин артистнр нарт-делкән чинртә эн нәр-нааднд орлцҗана. «Ахнр-дүүнр болҗадг келн -улсин артистнр Хальмгт ирҗәхнь ик темдгтә. Мадн теднә һазрт одсн цагтан, теднә билг-эрдмиг хәләхләрн эн артистнриг мана таңһчин әмтн үзсн болхнь гиҗ сандг биләвидн. Ода эдн Хальмгт ирҗ билг-эрдмән үзүлхлә таңһчин әмтнд йосндан миңһн байрин сергмҗ болхмн, – гиҗ Катан Савр келв. – Нертә артистнрин мастер-классмудт орлцх таал әмтнд учрҗана. Дууна, бииһин болн көгҗмин зевсгүдин мастер-классмуд бүрдәгдхмн. Өдгә цага билг-эрдмин делгрлтин туск күүндврмүд «төгрг ширән» сүүрмүдт болхмн. Тер сүүрмүд А. Амр-Санана нертә Келн-улсин дегтрин саңд давулгдхмн.
Моңһл келтнриг хамцулҗадг эн ик нәр-наадна режиссер Сарңга Алексейин келсәр, ахнр-дүүнр ирх байриг сәәнәр бүрдәхәр, гиичнрән тевчҗ, таңһчин ке-сәәхн тоотыг, сойлын зөөриг, билг-эрдмин өвәрцинь үзүлхәр белдвр кегдҗәнә гив. Нәр-наадна эклцәр хальмгудын гиичлүлгч седклиг медүлх, төрскнч седклтә баатрмудын зөргтә авц-бәрцинь, теегин сәәхләсин һольшг заң-авциг үзүлх седкл бәәнә. «Бамб цецг» ансамбль, таңһчин нань чигн коллективс, тер дотр эврә сән дурар үүлддг билгтнр чигн тер байрин нүр болгҗ нааднд орлцхмн.
Хальмг Таңһчин ачта артист Бамбрга Владимирин темдглсәр, нәр-наадна йовудт хол һазрас ирсн нертә биичнрин мастер-классмуд бас болхмн. Хальмг бииһән биилсн деерән моңһл, бурят, тувинск би биилдгиг дасх таал учрхмн. Нәр-наадыг товчлҗ, эн байрт орлцачнр, ирсн олн артистнр, хальмг коллективст орлцачнр, нань чигн улс эврә сән дурар ирҗ, «Чичрдг» би биилҗ, аһу ик флешмобд негдҗ, иньгллтин седклән медүлхмн.
Энүн деернь Катан Савр немҗ келв: «Һаха сарин 24-әс авн «Бамб цецг» ансамблин ул деер хальмг би дасхлһн эклхмн. «Чичрдг» би дасх саната әмтн кен чигн ирҗ, би дасад, моңһл келтнрин билг-эрдмин ик нәәрт орлцҗ чадхмн. Нертә артистнрла хамдан нег зергләнд хальмгудын кеерүл болдг би биилнә гисн чилшго ик байр болҗана».
Дуунд дурта улс ирҗ орлцх мастер-классмуд бүрдәлһнд Хальмг Таңһчин ачта артистк Босхмҗин Диана орлцхмн. Моңһлын, Бурятин, Туван дуучнрла болн артистнрла үүрлдгиннь тускар келәд, моңһл келтнрин дууллһнд эврә онц бәәхинь темдглв. «Тегәд билгтә тер дуучнрла харһҗ, дууллһна янзлань таньлдҗ, дасч авна гисн хөвтә йовдл болҗана» – гиҗ Диана үгән товчлв.
Билг-эрдмин нәр-наад бүрдәх седвәр ансамблин һардачнрт ик эртәр төрсн билә. Терүг бүрдәлһнд туслх төсв белдәд, терүгән Әрәсән залвр зарлсн марһанд орлцад, мөрә шүүҗ авсн коллективсин тоод орад, эдн белдврән эклсмн. Нәр-нааднд орлцх нертә коллективсин тоод найн күн орна. Тедниг тосч бәәршлүллһнә керг-үүлдврмүдт орлцуллһна дигтә зура кегдснә тускар нәр-наадна күцәгч һардач Манҗин Вячеслав Манджиев келҗ өгв. Нәр-наадна темдг белдгдв. «Бамб цецг» ансамблин артистнрин дүртә футболкс кеҗ һарххар белдгдҗәнә. Ахнр-дүүнрин харһлт цугтад таасгдҗ, мартгдшгоһар тодлгдхин төлә цугнь кегдҗәнә.
«Моңһл келтнрин билгтнриг цуглулсн иим нәр-наадн Хальмгт түрүн болҗ кегдҗәнә, – гиҗ «Миңһн байр» нәр-наадна һардач Катаев Савр келнә, – Мана артистнр неҗәд-хошадар тииглән йовдг билә. Моңһл артистнр нааран олн җил хооран ирсн болдг. Ода цуг эдниг – Моңһлын, Бурятин, Туван коллективсиг үзх таал таңһчин улст учрҗана. Нертә дуучнриг соңсна гисн, билгтә биичнрин би һәәхнә гисн, олн зүсн көгҗм соңсна гисн – энтн даву ик байр болҗана. Тегәд нәр-наадыг «Миңһн байр» гиҗ нерәдсн онц чинртә болҗана. Иим нәр-наадыг цуглулх седкл зүүхләрн эннь шаҗна үүлдәчнрин нарт-делкән чуулһнла ирлцх гиҗ санҗасн угавидн. Теңгрин евәләр мана нәр-наадн оюни ик чинртә кергт цуг мадна тәвц болҗана».
«Миңһн байрин» дүүрәнд багтҗ, ахнр-дүүнр келн-улсин билгтнрлә седкл-ухаһарн негдҗ, иньгллтән улм батрулый, гиҗ моңһл келтнрин билгтнрин нарт-делкән нәр-нааднд орлцтн гисн дуудвр «Бамб цецг» ансамбль кеҗәнә.

ХӨӨЧИН Галина