Бурхн Багштан нерәдсн көгҗмин магтал

Намрин түрүн сарин һурвн өдр Хальмгин тууҗд мөңкинд орв. Бурхн Багшин номин евәлд давсн эн өдрмүдт мартгдшго олн йовдлмуд учрв.

Хальмгин хотлд 35 һар келәр әмтн күүндҗ, уульнцарнь йовҗ, теегин аһар киилҗ, кезәнә цагас авн делгрҗ йовх шаҗн эндр улсн җирһлд ямаран орм эзлҗәхин тускар һурвн хонгтан күүндвр кев. Шин һурвдгч миңһн җилд Бурхн Багшин ном ямаран делгрлт авхин тускар ухан-тоолврарн хувалцад, эвин бәәдлд кен-негндән тусан күргҗ бәәхлә цуг делкән әмдрл уралан девшәд йовх ашлвр кеҗ, ик цуглранд ирсн олн гиичнр герүрн темцҗ һарв. Кен-негнәннь седкл медлцҗ, ах-дүүһин бәәдлд бәәсн цаг дарунь төгссн болҗ цугтад медгдв.
Өңг-чирәһәрн әдл биш, эврә келтә, сойлта, тууҗта улсин элчнриг хамцулсн байр болсн һурвн өдрин ашлврт Хальмг Таңһчин көгҗмчнр, артистнр Бурхн Багштан, Алдр Багшин номд, тер номиг цәәлһҗ тархаҗах улст нерәдҗ, көгҗмин магталан өргв.
Гүн учр-утхта болн сәәхн эн авъяс арвн җил хооран үүдсмн. Тууҗин ут хаалһдан хальмгуд домбртан айс орулҗ, аав-ээҗнрин дууһан дуулҗ, учрсн цуг күнд тоотыг дааҗ һарсмн . Иҗлин көвәд төвкнсн әмтн буурл теегтән Бурхн Багшин Алтн сүмән босхҗ авв. Терүнә оюни герлд хальмгуд улм хамцад, төрскн келән өргәд, сойлан делгрүлсмн. Хальмг Таңһчин билг-эрдмин ачта үүлдәч Катан Саврин седвәрәр төрсн бурхн-шаҗна һурвн эрдньд көгҗмин белгән нерәдлһнә эн авъяс хальмгудын җирһлд батрв.
Бурхн-шаҗна һурвн эрдньд нерәдсн өөнин эн керг-үүлдвриг Хальмгин шаҗн лам гевш Тензин Чойдак йөрәлин үг келҗ эклв. Бурхн Багшин ном хальмг улсин җирһлин цуг халхст зөвтә орман эзлсинь, тууҗин цуг йовудт урмд болн чидл өгч уралан көтлҗ йовсинь гевш Тензин Чойдак темдглв.
«Оюни чинртә эн керг- үүлдврт буддийск сойл болн хальмг улсин сойл эвтә кевәр ниилснь үзгднә. Дәкәд болхла, кезәнк хальмг келәр ном умшгдхнь йир чинртә», - гиҗ Хальмгин шаҗн лам тоолвран медүлв.
Пали келәр умшгддг номиг олнд күргҗ медүлҗ А. Цебековин нертә Хальмгин дууна коллектив дууллһар көгҗмин магтал эклв. Бурхн Багшин ном эн моһлцг һазр деер хойр миңһнәс үлү цагт әмтиг хамцулҗ йовхинь эннь тодлулв.
Хальмгин һоллгч хурлын гелңгүд эн керг-үүлдврин хаалһинь сексн ном умшв.
Бурхн Багшин һурвн эрдньд нерәдсн көгҗмин бнлгиг нерәдлһнд миңһнәс үлү көгҗмчнр орлцв. Тедн дунд шишлң эрдмтә артистнр, эврә дурар үүлддг көгҗмчнр, бичкдүдин көгҗмин сурһулин багшнр болн сурһульчнр, тер тоод районас ирсн көгҗм татдг эрдмчнр орлцв. Әмтнә кесгнь домбр цокдгиг дасад, сойлын ик чинртә үүлдврт орлцснь нег үлү сән йовдл болҗана.
Хальмг Таңһчин улсин артистнр Очкан Анна, Мукөвүнә Кутлан, Хальмг Таңһчин ачта артистнр Гарян Лиҗ, Брюгидикә Айса, Босхмҗин Диана, Шавкан Байр болн нань чигн таңһчин артистнр дууна болн көгҗмин дөңгәр Бурхн Багшин номин кезәнә цагас авн зальврлһн болҗ йовсн хәәртә үгмүдиг цуглрсн улст күргҗ медүлв. Зунква гегәнә, сүмин магталмудыг, нань чигн хәәртә зальврлһиг әмтн һаран намчлҗ, хәәртә үгмүдиг чееҗдән орулҗ соңсв. Миңһн домбрчнрас тогтсн хамцу оркестр Хальмг Таңһчин билг-эрдмин ачта үүлдәч Катан Саврин һардврт хальмг көгҗмин айсмудыг болн нер туурсн көгҗмч Манҗин Аркадин «Үр сар» гидг көгҗмиг эн асхн сәәхн татв. Әрәсән улсин артист, билгтә көгҗмч Шовһра Арслана домбрин айсмуд цуглрсн әмтнд байрта сергмҗ үүдәв.
Бурятин, Туван нертә артистнр чигн көгҗмин магталд орлцҗ, шаҗна һурвн эрдньд билг-эрдмән нерәдв.
Хальмг Таңһчин Толһач Хаска Бату таңһчд болсн шаҗна үүлдәчнрин делкән ик хургин чинриг темдглхләрн, Бурхн Багшин гүн ном эндрк улсин җирһлд тусан күргҗәх шаҗна сурһаль болҗахинь заав. Эн ик хургт таңһчин әмтн хамдан негдҗ белдсмн. Амр болсн уга, болв хамцу үүлдвр цуг мадниг негдүлв, ямаран чигн кергиг хамцу күцәҗ чадх седклиг батлв. Эн ик чинртә керг-үүлдвр улс хоорндк залһлдаг болн эвин бәәдлиг батлх гисн ицлән Таңһчин Толһач Хаска Бату иткүлв.
Хальмгудтан хәәртә ик сүмин эвәлд болсн оюни герл асасн эн керг-үүлдвриг ашлсн кезәнә цагас авн зальврҗ йовсн «Баазр дәри» номиг гевш Йонтен олнд медүлх гиҗ Таңһчин Толһач зарлв.
Тууҗин хол цагт мана өвкнр төрскн келәрн зальврҗ йовсн номиг гевш Йонтен дуулн умшсинь соңсч әмтн дахҗ зальврв. Кезәнк ном цагиг, үйнриг, делкән цуг улсиг залһсн болв.
Эн җил Элстд делкән кесг орн-нутгас шаҗна ик хургт орлцхар ирсн гиичнр көгҗмин нәәрт орлцв. Бурхн Багшин номин күчн җил ирвәс өсәд йовхинь көгҗмин магтал медүлв.

ХӨӨЧИН Галина