Ик сурһульмудын хоорндк нөкцлтиг өргҗүлхәр

Һаха сарин 27-д Хальмг ик сурһулин ул деер вузмудын негдлтин сүүр болв. Энүг хальмг вузин һардач Салан Бадм һардв.

«Бурхн Багшин шаҗна сурһуль-эрдм» гидг негдлт урднь Улан-Удэ балһснд негдгч ик хургин йовудт тогтагдла. Түүнә ханьд Бурятин, Туван болн Хальмг ик сурһульмудын болн Бурятин Бурхн багшин шаҗна Даши Чойкорлинг ик сурһулин коллективс орла, дарук 2024 җил теднә тоод Дорд-үзгин-Сиврин сойлын күрәлң, Забайкальск ик сурһуль немгдлә. Тер ханин болн нань чигн вузмуд хоорнд консорциумин седвәрәр ниигмин сурһуль-эрдм болн шахм нөкцлт бүрдәгдлә», - гиҗ Бадм Катинович нүр үгдән темдглв.
Шар шаҗна сурһуль-эрдмин өдгә цагин некврлә ирлцәтә болн тогтурта делгрлтин төлә консорциум цуг таал тогтаҗ, вузмудын хамцу күчиг негдүлҗ, батрулҗ, түүнә ханьд улм ик то вузмудыг орулхар седҗәнә. Баһ наста мергҗлтнриг болн номтнриг эн кергт улм өргнәр орлцулх күсл тәвҗәнә.
Элстд болсн ик хург цуг делкән ниигмин төлә ик чинр зүүҗәнә. Нүүрлгч номтнриг негдүлҗ бидн Бурхн багшин шаҗиг делгрүллһнә төлә шин таал тогтаҗ шин эв-арһ үүдәҗ терүг өргнәр олзлх зөвтәвидн. Тер керг күцәлһнд Бурятин, Хальмг Таңһчин болн Туван, нань чигн вузмудын консорциум ик тәвцән орулҗана. Терүг бүрдәлһнә седвәриг Бурятин ик сурһуль татсмн, гиҗ Бадм Катинович цааранднь цәәлһҗ өгв. Эндр вузмудын нөкцлтиг өргҗүлхин төлә консорциум болн Хальмг Таңһчд болсн ик хург тоолврарн хувалцлһна, шин төсвс үүдәлһнә талвң болҗ хүврҗәнә гиҗ хальмг вузин һардач заав.
Цааранднь сүүрт Әрәсән Президентин һардврин дотр-дундын политикин залврин шаҗна бүрдәцслә нөкцлтдг департаментин селвгч Павел Костылев орлцҗ үг келв. «Шар шаҗн Әрәсәд ик делгрлт авсн бәәнә, болв тер таалыг цааранднь өргҗүлх кергтә. Консорциум тогталһн ик чинр зүүҗ, шаҗна сурһуль-эрдмин делгрлтиг болн нөкцлтиг зүүцүлх зөвтә.
Түүнә ханьд шинҗләчнр, мергҗлтнр, йирин шүтдг улс номин, сурһуль-эрдмин кесг төриг хамцу кевәр хаһлҗ болн учрҗах йовдлын туст хәләциг негдүллһнә төлә харһҗ чадҗана. Тиигҗ нег талвңд эдн күүндврин йовудт тоолвран, хәләцән зүүцүлҗ чик хәрү кесг сурвртан олҗ чадх», – гиҗ департаментин селвгч темдглв.
Цааранднь Бурятин ик сурһулин һардач Дамдина Алдар үг авв. «Негдгч болн хойрдгч ик хургудыг бүрдәлһнд орлцлав. Тер хургудт цаг ирвәс орлцачнрин то икдәд бәәлә. Түрүн ик хургин өмн консорциум тогтах шиидвр авлавидн. Ода Салан Бадм консорциумин күцәгч һардач болв, түүнә темдгинь Бадм Катиновичд бәрүлҗ өгчәнәв.
Хальмг болн Туван ик сурһульмудла мана нөкцлт өргҗәд йовна. Экономикин, химийин, хууль-закана, багшнрин халхар хамцу көдлмш болн шинҗллт күцәлһнә бооца батллавидн, тер керг цааранднь күцәгдх», – гиҗ Бурятин ик сурһулин һардач заав.
- Ниигмин сурһуль-эрдмин көтлврәр бидн ода хамцу көдлмш күцәҗәнәвидн, шаҗна халхар бас Туван ик сурһульд эрдм өгчәнә, ода деерән 17 күн негдгч курст орв, - гиҗ вузин һардач, профессор Ольга Хомушку келв. – Нөкцлтән талдан ик вузмудла чигн өргҗүлҗәнәвидн. Баһ наста мергҗлтнрин сурһуль кенәвидн, түүнд бас кесг вузин элчнр орҗ, дамшлтарн хувалцна, – гиҗ Туван вузин һардач темдглв.
Тер мет Агинск академин һардач Чингиз Сультимов эврә вузин тускар цөөкн үг келв. 1993 җил вуз тогтагдла, хурлмудын төлә гелңгүдиг энд белднә, хамгин түрүнд дамшлтла залһлдата сурһуль энд өгнә. Номин бакалавр гидг эрдмәр залу улс энд сурна, талдан эрдмәр күүкд улс чигн сурх зөв авна. Забайкальск ик сурһульла эдн хәрлцә бәрнә.
Тер мет Бурятин Даши Чойкорлинг ик сурһулин һардач Дашибалдана Дымбрыл үг келҗ шаҗна сурһуль-эрдмиг цааранднь яһҗ делгрүлхин тускар ухалх кергтә гиҗ селвгән өгв. Ода сурчах арвтнриг сурһуляр соньсмулх кергтә гиҗ заав. Тер төрмүдиг консорциумин сүүрт чигн хәләҗ болҗана гиҗ һардач селвглв.
-Бидн негдлтин ханьд орчклавидн, ода түүнә ханьд улм шунлттаһар көдлх кергтә, талдан вузмудла нөкцлтән өргҗүлхәр белн бәәнәвидн. Эн кергт ик хург ик нилчән күргҗәнә. Тиим ик хургуд кех седвәриг татсн Бурятин ик сурһуль онц чинртә сән керг күцәв. Буддизмин шаҗна күчинь цааранднь чигн хадһлҗ терүг дорас өсч йовх үйнрт цәәлһх кергтә, – гиҗ Забайкальск ик сурһулин һардач Оксана Мартыненко келв. – Тер мет йирин болн шаҗна сурһулин сән тоотынь йилһҗ тедниг хоорнднь өөрдүлхлә туста болх, тернь бас консорциумин күцәх керг. Номин ул сүүриг чигн чаңһах кергтә гиҗ һардач темдглв.
Деер заасн вузмуд цугтан консорциумин ханьд цааранднь үүлдҗәнә, батлсн бооцаһан күцәҗәнә, шин җил тер көдлмшиг цааранднь күцәхин төлә эднлә ниигмин көдлмшин туск шин бооцан батлгдв.
Талдан чигн вузмудын һардачнр болн элчнр сүүрт үг келв. Аштнь консорциумин ханьд нөкцлтән күцәлһнә туск бооцанд орлһна болн һаран тәвлһнә керг үүлдвр эклв. Тиим кевәр шар шаҗна мергҗлин салврар Әрәсән болн һазадын ордын номин-сурһуль-эрдмин күчиг негдүллһн учрв, тернь хамцлтын шин девсңгнь болв.
Нарт-делкән кемҗәнд һарлһн чигн күцәгдв, тиим күслиг негдлт урдаснь тәвҗәлә. Иим кевәр Хальмг ик сурһуль Белоруссин Мефодийин болн Кириллын нертә шаңһа ик сурһульла, Моңһлын Номин академин нарт-делкән шинҗллтсин күрәлңлә, Өвр Моңһлын ик сурһульла (Китд), Ладакхин шинҗллтсин төвлә (Энткг), Шарда ик сурһульла (Энткг) нег-негән медлһнә туск зөвшәл батлв.

ҖААХАН Бадм