ТЕҢГР-БУРХН ӨРШӘТХӘ!

Кезәнә малын идг хәәһәд һазрас һазрт нүүлһн хальмг улсиг невчк серлтә кедг бәәҗ. Хальмг улс теңгрт, нарнд, сард шүтдг улс мөн. Һазр деер юн болҗахинь теңгр хәләҗ меддг бәәҗ. Теңгрин одд күүнд эрүл-дорул өгдмн гиҗ кезәнә келдг бәәҗ. «Күүнә насн теңгрин одна тоод күртхә! – гиҗ йөрәдг йоста. Тиигәд чигн күн күчр юмнла, шалтгла харһхларн иигҗ зальврдг: «Теңгр-бурхн өршәтхә, теңгр-бурхн залтха! Теңгр-бурхн нөкд болтха! Теңгр-бурхнь хадһлтха!»
Теңгрт одн унхла, терүг үзсн күн һурв дәкҗ нульмдмн. Теңгрин одд тоолдмн биш. Хурһарн одн тал, нарн, cap тал заадмн биш. Кезәнә теңгрин одд хәләҗ төөрсн күн үзгән олдг бәәҗ. Оддыг хальмг улс әмд юмнд тоолна. Зәрм одд нертә: Алтн һасн – Полярная звезда, Цолмн – Утренняя звезда, Долан бурхн – Большая медведица, Теңгрин уйдл – Млечный путь, Һурвн Марл – Орион болн нань чигн. Кезәнә хальмг улс малар кеер йовдг цагтан келдг бәәҗ: «Долан бурхн малыг чонас хәләҗ харна» гиҗ, «Долан бурхн малын то икдүлдг» гиҗ келдг бәәҗ. Яһҗ медхв? Үнн чигн болх. Килнцән хәрүлх күн: Долан одн, долан бурхн гидг дөрвн үгиг дола дәкҗ давтҗ келдг бәәҗ. Тер цагт тер күүнә кесн дала килнцнь хәрдг – гиҗ медәтә улс келдмн.
Һал цәкллһнәс хальмг улс йир әәнә. Теңгр бүркг болад, хар үүлн цуглрад, һал цәклхлә, дун һархла, хальмг улс келдг бәәсмн: «Телә Веля хойр баатр ноолдҗана» гиҗ. Теңгрәс сән урһц, малын төл сурҗ мөргдг бәәҗ.
Һал цәклхлә, күүнд бичә тустха гиҗ зальврдмн. Кезәнә һал цәкллһн харһсн һазриг «һал хәәрлҗ» гиҗ келдг билә.
Тер һазрас цеерләд, оңдан бүүрт нүүҗ һардг бәәсмн. Һал хәәрлсн һазрт һал тәкдг бәәҗ. Тиим һазрт мөргәд-сөгдәд, цаһан идә цацад йоринь тәәлдг йоста. Урһа модыг һал хәәрлхлә, тер моднд мөргәд шүтх кергтә. Күүг һал хәәрләд, тер күн терүнәс учрта сәәһән хәәхлә, келдг: «Бурхн авчкв, тер күүнэ сүмсн теңгрт күрх» – гиҗ келдг йоста.
Теңгрин бәәдл хәләһәд, шинҗләд келсн учр-утхта цецн үгмүд хальмг келнд дала гиҗ келҗ болҗана. Үлгүрнь: Цаһан үүлн – зад болх. Теңгрт көвкр цаһан үүлн хурад нигтрхлә, эрк биш теңгрин бәәдл хүврдг: хур орх, эс гиҗ салькн көдлх – тәәлврнь тер болҗана. Үүлн бархлсхла, боран болдг. Нарн үүлнлә харһҗ сүүрлхлә, бас нег юмн болдг. «Үг сөрхлә, керүл, үүлн сөрхлә, боран», – гиҗ келдг. Ухань күрсн күн керүләс, ноолданас холд йовдг, дуту ухата күн керүлд, ноолданд дурта болдг. Теңгрт үүлн көвхлә, эрк биш хур ордг, үвлд цасн ордг. Теңгр-бурхн бийнь меддг. Кезәнә күүкд күн, баһ наста болвчн, медәтә болвчн, йилһлго, толһа нүцкн гертәс һазаран һардго бәәҗ. Теңгр-бурхнд таасгддго бәәҗ. Әмт түрәх ик чаңһ хур ордг гиҗ йоринь тәәлдг.
Кезәнә нарна һарлһиг, нарна сүүрлһиг шинҗлдг бәәсмн: нарн шарлҗ сүүрлхлә, боран болдг, шарлҗ һархла, чилгр өдр болх гиҗ тәәлдг бәәсмн. Чаңһ хур орҗатл, доһлң эмгн теңгрт һархла, хур зогсҗ оддг. Тер цагт келдг: «Теңгр-бурхн туслв», – гиҗ. Теңгр-бурхнд өөлдго, теңгр-бурхдан иткҗ мөргдмн.