Бурхн Багшин евәл – мөңкинд маднла!

Хальмг Таңһч долан хонгин туршарт оюни герл асч, цуг әмтиг болн әмд тоотыг евәлин өргмҗд орулсн амулң бәәдлд бәәв. Бурхн Багшин Гегәнә әрүн тоотыг Хальмгт хулһн сарин 11-д авч ирсмн. Тууҗд учрад уга йовдл Хальмгт учрснь цуг улсин седклин өргмҗ болҗ эң-зах уга теегин көк теңгртән хальмгуд дәкнәс халунар мөргх, Деедс олн бурхдтан зальврх таал учрав.
Энткгин һазрас авч иргдсн әрүн тоот Бурхн Багшин нер зүүҗәдг Алтн сүмд авч ирҗ, залҗ орулгдв. Бурхн-шаҗна цуг йосрхл күцәгдҗ, евәлтә эн үүлдвр күцәгдсиг үзсн, терүнд орлцсн улс төрүц мартшго. Бурхн Багшин Алтн сүмд Алдр Багшин әрүн тоот залҗ тәвгдсн цагас авн өдр болһн кесг миңһн күн нааран ирҗ, Бурхн Багшин номин евәлд багтв. Күүнә җирһлд зуг нег дәкҗ учрдг евәлтә йовдлын аһу ик чинриг көгшд чигн, дундын наста улс, баһчуд чигн темдглҗ, байрин ухан-тоолврарн хувалцснь чееҗәс һархш. Таңһчин улсин байриг хувалцхар өөр-шидрк һазрин әмтн оларн ирҗ, төрскн һазрин иргчин тускар зальврв.
«Бурхн Багшин әрүн тоот Хальмгт бәәсн цаг – цуг маднд йир хөвтә цаг болв. Иим тууҗлгч йовдл Әрәсән һазрт – Хальмг Таңһчд учрснь ик чинртә» – гиҗ Әрәсән шар шаҗнд шүтдг улсин оюни төв заллтын ахлач гевш Йонтен әрүн тоотыг үдшәҗ һарһлһнд келв.
Бурхн Багшин әрүн тоотыг Энткгүр йовуллһнд нерәдсн шаҗна йосрхл цуг авъясмуд күцәгдҗ давулгдв. Хальмгин Шаҗн Лам гевш Тензин Чойдак эн хөвтә үүлдврин чинринь темдгләд, Алдр Багшин әрүн тоотыг тосч авч, энд цуг керг-үүлдвриг дигтә-даратаһар күцәлһнд орлцҗ, дөң болсн цуг улст ханлтан медүлв. Ном умшгдҗ, бүрә-бүшкүрин, дуңгин көгҗмин айсмуд дахч Бурхн Багшин Алтн сүмәс әрүн шүтә авч һарһгдв. Әрүн шүтәг үдшәҗ һарһлһна керг-үүлдврт Хальмг Таңһчин Толһач Хаска Бату орлцв.
«Цуг делкән кемҗәнд ик чинртә әрүн тоот Хальмгт, евәлән олн-әмтнд нерәдәд, ода төрсн һазрурн һарч йовҗана, – гиҗ Бату Сергеевич келв. - Әрүн чинртә эн йовдл улсин хамцлтын болн оюни өргмҗин бәәдлд давв. Энткгәс ирсн делегац цуг тоот дигтә-даратаһар күцәлһнд зөвтә тәвцән орулв. Оюни иим үнтә белг маднд нерәдсн Энткгин үүрмүдт ханлтан медүлҗәнәв. Ода мадн цугтан Бурхн Багшин евәлд бәәнәвидн. Энткглә мадниг залһҗах тоотнь – тууҗлгч нег йовдл биш. Энтн цуг халхарн нөкцҗ үүлдлһнә бат улнь болҗана. Мана орн-нутгуд хоорндк залһлданд эврә зөвтә тәвцән орулхмн».
Делкән ик чинртә йовдл бүрдәлһнд ач-тусан күргсн гевш Йонтенд болн Хальмгин Шаҗн Лам гевш Тензин Чойдакд таңһчин Толһач ханлтан медүлв. МИД-ин, Әрәсән сойлын Министерствин, таможня болн меҗә харлһна цергллтсин күцәмҗтә көдлмш чигн үнлгдв.
Хальмг Залврин гешүд, Элст балһсна болн райодын толһачнр, волонтермуд, зөв-йос харлһна бүрдәцсин көдләчнр үүлдврән зүүцүлҗ, өөдән даавртаһар көдлснь бас темдглгдв.
«Ончта, тууҗлгч чинртә иим йовдлмуд мана таңһчд учрсн болад, һурвн ухан-селвгәрн таднла хувалцхар бәәнәв, – гиҗ аштнь Бату Сергеевич келв. - Негдвәр, бийдән иткәд, сән тоот күцх гиҗ, чидлән агсад бәәтн. Хойрдвар, эврә төрскн Хальмг Таңһчдан итктн. Энтн бурхна евәлтә болн байн һазр мөн. Энд әвртә сән улс бәәнә. Һурвдгчнь болхла, буйнта керг болн үнн-чик үүлдвр эрк биш диилвр бәрхнь итктн. Цуг әмтә тоотд тернь кергтә болдмн. Ом мани падме хум!».
Таңһчин Толһачин ашлгч үгин хөөн Бурхн Багшин Алтн сүмәс Алдр Багшин үнтә тоотыг күндлҗ үдшәҗ һарһв. Шаҗна хувргуд, Энткгин делегац, Хальмг Таңһчин Толһач Хаска Бату, таңһчин залврин элчнр, бурхнд шүтдг әмтн Алдр Бурхна әрүн тоотыг үдшәв.
* * *
Алдр Багшин әрүн тоот шишлң автобуст орулад Элстин уульнцсар һарч йовад, аэропорт тал темцв. Хаалһин хаҗуд хурсн олн-әмтн һартан Әрәсән, Хальмг Таңһчин болн Энткгин тугмуд бәрәд, ик ханмҗтаһар мөргәд, зәрмнь асхрулад чигн авв.
Хальмг Таңһчин Толһач Хаска Батун темдглсәр, давсн долан хонгин өдрмүд мана тууҗд орхмн. Хальмгт ниитәһәр бәәдг олн келн-улсас Энткгин делегацин гешүдт ик ханлтан өргҗәнәв. Әрәсән болн Энткгин хойр орн-нутгин хоорндк хәрлцән цаарандан улм батрад, делгрәд йовхд давсн керг-үүлдвр эрк биш туслхнь лавта.
Давсн долан хонгин бембә өдр таңһчин һардвр Энткгин делегацла харһсн билә. Терүнә йовудт таңһчин Толһач Хаска Бату нег һазра олн улсин нерн деерәс мана тал Бурхн Багшин әрүн тоот авч ирснднь ик ханлтан өргәд, хальмг авъясар күндтә гиичнрт белгүд бәрүлҗ өгсн болдг. Темдглхд, хавртан бамб цецгүд цецгәрсн кемлә ирлцңгү наадм давулсн цагт Энткгин сойлын өдрмүд давулхин тускар күүндсән Бату Сергеевич тодлулв.
Элстин аэропортд Бурхн Багшин әрүн тоотыг үдшәхәр таңһчин йосна элчнр, төв хурлын ламнр, олна болн баһчудын бүрдәцсин элчнр цуглрв.
Хулһн сарин 19-д Элст балһсна аэропортас Энткгин орн-нутг тал темцәд, Бурхн Багшин әрүн тоотыг авч йовсн самолет нисч һарв.
Бурхн Багшин әрүн тоот мана һазрт авч ирснә хөөн Хальмг Таңһч, энд бәәдг олн келн-улс цуһар эрүл-менд, гем-шалтг угаһар, амулң эдләд бәәх гиҗ цугтан итклтә бәәнә. Тиим ончта болн тууҗлгч йовдлд зуг хөвтә улс орлцв гиҗ ухалх кергтә.

ҖИРҺЛИН Кермн,
КАРСАНА Евгения