Санкт-Петербургин дацңгин 110 җилин өөн

Санкт-Петербургд бәәдг «Гунзэчойнэй Дацң» хулһн сарин 23-д 110-ч җилин өөнән темдглв.
Байрин ик бәәдлд 1915 җилд бурхн-шаҗна эн бәәрн эклҗ үүлдсмн. Шаҗна цуг йосрхл күцәгдҗ, түрүн мөргүл энд кегдсн болдг. Европд бурхн-шаҗна түрүн хурл болсн эн бәәрн одахн күртл делкәд хамгин ар үзгт босхгдсн бурхна бәәшң болҗасмн.
Өөнин җилд эн дацңд шаҗна, сойлын, оюни кесг керг-үүлдврмүд болсмн. Дацңгин үүлдврт ач-тусан күргсн кесг улс ачлгдв. Өөнд нерәдҗ спортивн байр бүрдәгдҗ, олн улст сергмҗ үүдәсмн. Олн орлцата өөнин байрин ик керг-үүлдврмүд 2025 җилин хулһн сарин 13-д болн 18-д, хулһн сарин 23-ас авн 26 күртл болсмн.
Байрин ик керг-үүлдврт Дрепунг Гоманг хурлын ах багш, гевш лхарамба Джигме Гьяцо, нарт-делкән шар шаҗна хургин элч доктор Ашиш Бхаве, Бурятин дид-хамбо лам Дагба Очиров, дид-хамбо Дашинма Содномдоржиев, Бурятин, Иркутск мүҗин болн Забайкальск крайин дацңгудын ах багшнр, тер мет Хакасин элчнр орлцв.

Хальмг делегац өөнин байрт орлцв.
Санкт-Петербургин «Гунзэчойнэй Дацң» гидг шаҗна хурлын 110-ч җилин өөнин байрт орлцхар олн гиичнр ирсмн. Энд байрин керг-үүлдврмүдт Әрәсән кесг регионас ирсн шаҗна үүлдәчнр болн гелңгүд, Санкт-Петербург балһсна һардврин көдләчнр, олна үүлдәчнр ирсмн.
Хальмг Таңһчин Толһачин селвгч Корнян Геннадий һардсн Хальмгин делегац байрт бас орлцв. Хальмгин элчнр байрин өдр дацңд ирәд, шаҗна хувргудыг ончта өөнләнь йөрәһәд, белгүдән бәрүлҗ өгв.
Корнян Геннадийин келсәр, Санкт-Петербургск дацңгин 110-ч җилин өөн мана орн-нутгт шар шаҗн делгрүллһнд ик чинр зүүсн өөн болҗана. Әрәсәд бәәх регионмудын Бурхн Багшт шүтдг әмтн, шаҗна үүлдәчнр болн сегәтнр хамцу үүлдәд, эн хурл босхҗ авсинь темдглхмн. Тер цага нертә улс негдҗ үүлдснь ик чинртә бәәсмн. Дацңгин өөн темдгллһн мана орн-нутгин сүзгтнриг хамцулгч ик керг-үүлдвр болҗана. Орн-нутгин улс хоорндк залһлдаг батлх, ах-дүүһин иньгллтд туслх, цуг келн-улс ни-негн бәәхд өөнин байр нилчән күргхнь маһд уга, гиҗ хальмг делегацин һардач үгән товчлв.
Өөнин байрин көтлврт мөргүл, шаҗна нань чигн йосрхл орв. Эрмитажд Цам гидг керг-үүлдврт олн күн орлцв. Коломяги гидг районд шин хурл тосхлһна бәәрн әрүсллһнә керг-үүлдвр күцәгдв. Дәәнә цагт әмнәсн хаһцсн дәәчнрин санлд нерәдҗ, Пискаревск үкәрт цецгүд залҗ тәвгдв.

Дацңгин тууҗас.
Санкт-Петербургин «Гунзэчойнэй Дацң» Әрәсәд Бурхн Багшин ном делгрҗ ирснә темдг болсмн. Әрәсән ик нутгт Бурхн Багшин ном дәкн нег шаҗн болҗ батрлһнла эн хурлын тууҗ залһлдата.
Әрәсән меҗә дорд үзг тал өргҗәд, XVII-XVIII зун җилмүдт Бурхн Багшин номд шүтдг әмтн бәәдг һазр эднә медлд орсн болдг. Тер цагас авн хальмгудла, бурятмудла, тувинцнрла орсмудын залһлдан тогтсмн. Эн һазриг чикәр болн тустаһар залхин төлә хаана йосн бәәрн улсин авъясмудыг тоод авад, шаҗна делгрлтд оньган өгсн болдг. Тиигәд бәәрн эн әмтн Бурхн Багшин номд шүтлһн эднә оюни болн сойлын авъяс-заңшал болҗ тоолгдад, йосн терүгинь тоод авдг болв.
1741 җилд хатн Елизавета Петровна орн-нутгин шаҗна негнь болҗ Бурхн Багшин ном батлгдсн зәрлгт һаран тәвсмн. Бурхн Багшин ном Әрәсән медлд делгрлһнд эннь ик чинртә эргц болв. Бурхн-шаҗндан итклһн иигәд йосна халхар батлгдв.
Хан Павел 1800 җилд Иҗл көвәһәр бәәх хальмгудын бурхн-шаҗн йосна халхар батлсн деерән хальмг ламнрин цолыг йосна халхар батлсн болдг. Әрәсәд Бурхн Багшин номиг делгрүллһнә һол авг-бәрцнь төвдин шар шаҗна гелуг халхин ул деер тогтсмн.
«Гунзэчойнэй Дацң» хурлын өөнин байрин нег керг-үүлдвр Эрмитажд болсна тускар деер келгдв. «Цам» гидг үүлдврәс нань энд Эрмитажд хулһн сарин 24-д «Бадм цецгт тохрсн эрднь: төвдин шар шаҗна билг-эрдм» нертә һәәхүл секгдҗ, олн улсин оньгт тусхагдв.
Санкт-Петербургин дацңгин өөн тиигҗ өргнәр темглгдв.

ХӨӨЧИН Галина