Һазадын нутгудас ирсн үүрмүдән тосв

Хальмг ик сурһулин өөнин эң-зах уга нәр-наадн цальград өргҗәд йовҗ, улм ик то әмтиг, оютнриг, багшнриг орлцулҗ цааранднь болад бәәнә. Тернь үкр сарин 10-д Элстд Ойрат- арена спортын төвд йилһән сәәнәр сурдг оютнрт нерәдсн байрин хургас эклв. «Хальмг ик сурһулин нүүрләчнр – Хальмг Таңһчин иргч» гиҗ эн нерәдгдв. Цуг дацңгудын йилһән сәәнәр сурдг оютнр, теднә эк-эцкнр, һазадын орнас - Моңһлас, Казахстанас, Узбекистанас, хам-хоша бәәдг Әәдрхнәс, Ростовас, Аһшас, Бурятяс, Омскас, Томскас, Москваһас болн Санкт-Петербургас болн Әрәсән Номин академәс ирсн номтнр, күндтә нань чигн гиичнр цуглрв.

Эдниг Хальмг ик сурһулин 55 җилин ончта өөнлә таңһчин залврин Ахлач Босхмҗин Гилән йөрәв. Хальмг ик сурһуль ода Әрәсәд болн нарт-делкәд ик сән нер авсн номин болн сурһулин төв болҗана. Вузин номтнр кесг төсвд орлцҗ, олн зүсн салврин ик чинртә төр хаһлҗана, таңһчин делгрлтиг йилһҗ дөң болҗана, экономикин кесг салвриг, тер тоод селәнә эдл-ахуг өргҗүллһнд ик тәвцән орулҗана. Энд сәәнәр сурдг оютнр цуглрв, иргчдән эдн тер тәвциг холванд икдүлҗ Хальмг Таңһчин герлтә иргч тосхх гиҗ Гилән Герасимовна темдглв.
Тер мет Хальмг Таңһчин Улсин Хуралын (Парламентин) Ахлачин дарук Нуура Николай йөрәҗ ик сурһульд сурчасн цаган тодлв. Йосна цуг бүрдәцслә Хальмг ик сурһулин нөкцлтҗ таңһчин кесг төсвд орлцҗ шин эв-арһсиг өргнәр олзлҗана. Таңһчин Хуралын болн залврин шиидврәр ик сурһулин делгрлтд сүл җилмүдт 200 сай арслң өггдлә, гиҗ Николай Эрдниевич заав.
Цааранднь оютнр байрин хургт ирсн эк-эцкнрән йөрәҗ, теднд цецгүд бәрүлҗ өгв. Сурһулян йилһән сәәнәр сурдг оютнр цугтан мөрәһәр ачлгдв. Эднд дуучнр билг-эрдмән нерәдв.
Бас эн өдр үдин хөөн залврин герин сүүрин залд Хальмг ик сурһулин багшнрт болн профессормудт, ветеранмудт нерәдсн байрин хург болв. Эдниг Таңһчин Толһачин һардврин ахлач Кирилл Попов, Хальмг Таңһчин Улсин Хуралын (Парламентин) Ахлач Артем Михайлов, таңһчин залврин Ахлачин дарук Җамбинә Очр йөрәҗ күцәмҗ дурдв.
Хург эклсн кемд Хальмг ик сурһулиг бүрдәсн Басан Городовиковин әмд дун, түүнә келсн үг олна оньг авлв. Тер мет Хальмг ик сурһулин түрүн ректор Николай Красавченко, түрүн профессор Бадмин Бата, тууҗин профессор Эрднин Үрүбҗр, академик Эрднин Пүрвә, профессор Мукан Очр бас әмд дууһарн келҗ теднә күцәсн ик кергиг тодлулв.
Цааранднь Хальмг ик сурһулин һардач Салан Бадм үг авч, ода ик сурһульд болҗах ик хүврлтсин тускар келҗ өгв. Хальмг ик сурһуль олн салврта вузд хүврв, номтнр экологин, элсрлһнә, һазр эд-бод келһнә төрмүдәр гүн шинҗллт кеҗ кесг төр хаһллһнд дөң болҗана. Вуз төгсәсн мергҗлтнрәс 80 процентнь Ик сурһуль үлднә, җил болһн энд 2 миңһн мергҗлтнр белдгднә.
Һурвн җил хооран Хальмг ик сурһульд эмнлһнә дацң секгдв. Селәнә эдл-ахуд генетикин болн нань чигн өдгә цагин технологий өргнәр олзлхин төлә шишлң төв үүлдҗәнә. Урднь Әрәсән ик сурһулин болн номин Министерствәс җилдән нег шаңһа даалһвр ирҗәсн болхла ода долан тиим даалһвр күцәгдҗәнә, түүнә ашт Хальмг ик сурһульд өггдҗәдг финансин дөң үзмҗтәһәр өсәд йовна, гиҗ Бадм Катинович темдглв.
Цааранднь «Хальмг ик сурһулин профессор» гидг ончта темдг ик цолта номтнрт бәрүлҗ өгв. Профессормудын нерн деерәс селәнә эдл-ахун номин доктор, Хальмг Таңһчин ачта иргн Натра Аркадий үг келв.
- Тиим ончта темдг авсндан бидн ик ханлтта бәәнәвидн. Иргчдән улм өргн төрәр шинҗллт келһнә зурасан батлҗ авхвидн. Мана вузин ач-туснь түүнә ашт холванд өсәд бәәтхә. Ода Хальмг ик сурһульд 39 номин доктор болн номин 177 кандидат кесг салврар гүн шинҗллт кеҗәнә, җил ирвәс теднә тонь өсәд йовна. «Иргч номин кандидат болн номин доктор» гидг көтлврмүд кесг җилин туршарт көдлҗәнә, номин көдлмш күцәлһнд онц сән таал тогтана.
Түүнә төлә диссертац харслһна һурвн хүүв филологин, селәнә эдл-ахун болн инженерин-технологин дацңгудт көдлҗәнә. Тиим ик то хүүвтә ик сурһульмуд ода ховр, тернь Хальмг ик сурһулин номтнр бәрсн күцәмҗин тускар бас нег иткүлҗәнә, – гиҗ Аркадий Канурович зааҗ үүрмүдин нерн деерәс вузин һардврт ханлтан өргв.
Хальмг ик сурһулин делгрлтд тәвцән орулсн ветеранмудт болн багшнрт байрин хургин йовудт мөрәс болн Күндллһнә һашгуд бәрүлҗ өггдв.
Үкр сарин 11-д, хальмг вузин 6-ч ясгдсн корпус байрин бәәдлд секгдв. Нарт-делкән шар шаҗна хургин өмн өргнд энд бат ясвр кегдлә.
Тер өдр үдин хөөн дорд үзгин шинҗллтин төрәр сүүр болв. Нааран Әрәсән болн талдан орн-нутгудын номтнр ирв. Эдн өөрхн иргчд кех номин шинҗллтин, кесг орн-нутгин болн РАН-а номтнрин цаг зуурин коллективсин нөкцлтиг цааранднь өргҗүллһнә тускар келв.
Тер мет АПК-н халхиг делгрүллһнә, Көк теңгсин көвән орн-нутгудын йиртмҗиг харслһна төрәр сүүр болв. Һазадын орна номтнр энүнд орлцҗ үг келв.
Бизнесин, технологийин болн сурһуль -эрдмин хамцу көдлмшин ашт ямаран күцәмҗд күрч болхин туск тоолврарн номтнр талдан сүүрт хувалцв. Әрәсән кесг регионас ирсн гиичнр энд бас дамшлтарн хувалцв.
Хальмг ик сурһульд Европин болн делкән чемпионмуд өсчәнә. Эднд болн вузин нертә спортсменмүдт нерәдсн нәр-наадн Ойрат- аренад бас болв.
Бас эн өдр багшнр болн оютнр Хальмг ик сурһулиг 20 җилдән чадмгар һардҗ йовсн нертә номт, профессор Борлга Германа бумбд цецгәс тәвҗ хальмг вузин өслтд ик тәвцән орулсн Герман Манджиевичин санлынь тевчв. Эн керг үүлдврт элгн-саднь орлцв.
ТҮРВӘН Һуна