Ачлвр авсн баатрмудын нерд

Алдр Диилврин 80 җилин өөнд нерәдәд, таңһчд олн керг-үүлдврмүд бүрдәгдв. Теднә ик зууднь баһчуд болн сурһульчнр шунмһа кевәр орлцв. Иигәд Н. Пальмовин нертә Келн-улсин музей Элст балһсна 18-ч тойгта дунд сурһулин сурһульчнрла хамдан «Баатрмудыг хәәлһн» төсвд орлцад, ачлврмуд авсн баатрмудын нерд илдклһнә болн олҗ авлһна төсвиг хамдан күцәв.

«Баатрмудыг хәәлһн» өвәрц соньн төсв болҗана. Хәәврин ик көдлмшин аш музейин заалд диглгдв. Эн төсвин һол күслнь – Келн-улсин музейин көрңд хадһлгдҗадг дәәч ачлврмудын эздиг олҗ, кен, кезә эн ачлврар ачлгдсинь медҗ авхар сурһульчнр хәәвр кесмн.
Түрүләд эн сурһулин сурһульчнр музейин экспонатмудла арднь орҗ таньлдсмн. Тиигҗ оньгтаһар, кинән кевәр хәәвр кеснә ашт зәрм тоотнь илдәд бәәв. Кен өөдән ачлвр авлһнд зааҗ бичгдсинь сурһульчнр медҗ авв. Төрскән харсгч дәәнә негдгч болн хойрдгч девсңгин орденәр ачлгдсн әмтнә нерд илдкгдв. Дәкәд болхла баһ наста хәәһәчнр «Дәәч ач-тусин төлә» медаляр ачлгдсн улсин нердиг чигн хәәҗ, медҗ авв. Музейд хадһлгдҗасн дәәч ачлврмудын эздиг - дәәч баатрмудыг тиигҗ хәәвр кеһәд олҗ авсмн. Баатрмудыг олна гисн тиим йовдл болҗана.
Хәәврин йовудт баһчуд мана өвкнр, аавнр ямаран кевәр дәәлдҗ йовсинь, Диилвр ямаран күнд кевәр, цуг улсин күчн-чидләр күцгдснь медҗ авв. Дегтрмүд умшна, фильмс хәләнә гисн негн, болв чигн үнндән баатр йовдл һарһсн дәәчиг хәәҗ, олҗ авна гисн, терүнә дәәч үүлдврлә таньлдна гисн тас талдан йовдл болҗана. Иим керг-үүлдврмүд төрскнч седклин сурһмҗ авлһнд йир сәәнәр туслна.
Дәәч ачлврмудын эзднь - баатрмудын элгн-саднд харһлт кеһәд, теднә дәәч үүлдврин тускар, сурһульчнр хәәвр кеһәд, цуг терүгинь медҗ авсна тускар күүндвр болв.
Ямр нег учрар тер ачлвран авч эс чадсн баатрмудын тускар чигн үг һарв.
Хәәврин көдлмшин ашт кен дәәч ачлврмудар ачлгдсинь сурһульчнр медҗ авв. Нерднь илдсн баатрмудын өрк-бүлмүдт тер ачлврмудыг дуралһҗ кевлҗ кесн темдгүд бәрүлҗ өггдв. Дәәнә цагт зөргтә кевәр дәәлдәд ачлгдсн баатрмудын ачлврмудынь үзҗ, ямаран зөргтә үүлдвр һарһсинь медҗ авхд элгн-саднднь седклнь уйдлһта болв. Хәәврин көдлмш кесн сурһульчнрт, эн көдлмшиг һардсн музейин көдләчнрт болн багшнрт эдн үнн седклин ханлтан өргв.
Сурһульчнрт болхла, эннь мартгдшго сурһмҗ болв. Дән ямаран аврлт уга йовдл болҗахиг, кедү олн күн төрскән харсад әмнәсн хаһцсмн, теднә кесгиннь нерд илдәд угаг медсн баһчуд төрскнч седклин сән сурһмҗ авв. Эдн цаарандан җирһлин хаалһар йовад, тууҗин халхар чигн үүлдх, кен-негнь багш болх, музейд ирҗ көдлх чигн, болв олнд туста кергт орлцсан эдн мартшго.
Ирх җилд эн халхар кех көдлмшин тускар сурһульчнр болн музейин көдләчнр күүндв. Дәәч ачлврмудыг ямр нег учрар авч эс чадсн дәәчнрин нердиг йилһҗ медҗ авхар эдн шиидв. Төрскән харсгч дәәнә баатр үүлдврин шин кесг халхсиг сергәҗ, мартгдсн баатрмудын нердиг олнд медүлх арһ эн көдлмш өгхмн.
Төрскән харсачнрин нерд мартгдх зөв уга.
ҖИРҺЛИН Кермн