Һазр көдәрлһнә нәрн төрәр күүндв

Давсн долан хонгин чилгчәр Хальмг Таңһчин Улсин Хуралын (Парламентин) дарани сессь болв. Таңһчд ах федеральн инспектор Александр Беляев, Хальмг Таңһчин залврин Ахлач Босхмҗин Гилән, таңһчин Улсин Хуралд Хальмг Таңһчин Толһачин элч Манҗин Араш, зөв-йосна, зарһин, бүртклһнә бүрдәцсин элчнр терүнә көдлмшт орлцв. Депутатнр ут тоодан арвн негн төр хәләһәд, зәрм закадт сольвр орулв, орн-нутгин закадын төсвс күцәлһиг дөңнв. Хамгин түрүнд депутатнр 2026 җилин болн 2027-2028 җилмүдин хазна төр хәләҗ, ирх һурвн җилд ямаран шаңһа көтлврмүд күцәгдхиг, кедү мөңгн терүнд йилһгдхиг шиидв.

Хальмг Таңһчин залврин Ахлачин негдгч дарук – таңһчин финансин министр Шурһчин Очр хазна туск закана төсвин тускар келәд, ирх һурвн җилин эргцд әмтнә җирһлин таал ясруллһна, нас утдуллһна, сән кец-таал тогталһна туст 13 шаңһа көтлвр күцәгдх гив. Терүнә керг-үүлдврмүд күцәлһнд 25,6 җува арслң йилһгдхмн. Тер мет келн-улсин 10 төсвин йовудт хаһлгдх төрмүдт 28,4 җува арслң олзлгдхмн гиҗ зуралгдҗана. Тиигәд, эрүл-менд харлһна халх делгрүллһнә төсвст 2026-2028 җилмүдт бәәдл-җирһлд тохрагдх көтлврт 14 җува 944 сай арслң, сурһуль-эрдмин төрмүдт 27120,6 сай арслң, сойл делгрүллһнд 3 җува арслң һарһгдхмн. Селән һазрт көдлх мергҗлтнриг дөңнхин төлә «Земск эмч/фельдшер», «Земск багш» болн «Земск сойлын көдләч» гидг көтлврмүдлә зерглҗ ирх җиләс авн «Земск дамшач» көтлвр экләд күцәгдхмн. Ирх җилд эн көтлврт орлцачнрин төлә 16 сай арслң таңһчин хазнд батлгдҗана. Селән һазрт көдлх эмчнрт 47 сай арслң йилһгдхмн. Сурһуль-эрдмин бүрдәцст бат ясвр келһнә көдлмш цаарандан кегдх, Лагань балһснд болн Троицкое селәнд өдгә цага спортын бүрдәцс тосхгдхмн. Ирх җилд таңһчин хазна оруһин әңг 34964 сай арслң, һаруһин әңг – 34845,5 сай арслң тогтахмн гиҗ зуралгдҗана. Депутатнр хәләгдсн төрәр сурврмуд өгәд, закана төсвиг түрүн умшлһнд батлв.
Иргч һурвн җилин таңһчин хазна төр хәләснә дару депутатнр эрк биш медицинск даатхлһна саңгин (ФОМС-ин) хазна төсв хәләһәд, нег дууһарн терүг батлв. Дарунь депутатнр Хальмг Таңһчин залврин Ахлачин дарук – Әрәсән Федерацин Президентин медлд Хальмг Таңһчин элчин үүлд Мучкинә Герензалыг батлхд Хальмг Таңһчин Толһачд зөв өгв. Герензала Константиновна дөрвн сардан эн үүл дааҗана, эн ахр цагин эргцд күцәсн көдлмшиннь тускар депутатнрт келҗ өгәд, төрскн таңһчиннь делгрлтд болн нег һазра улсиг дөңнлһнд нөкд болхан иткүлв. Депутатнр таңһчин ачлврмудын туск заканд сольвр орулад,«Хальмг Таңһчин суңһврин халхин ачта көдләч» гидг шин ачлвр батлв.
Улсин Хуралын сессьт таңһчин залврин гешүд ямр нег чинртә төрәр тооцаһан өгч, кеҗ-күцәҗәдг көдлмшиннь тускар келҗ өгнә. Эн сессьт һазр көдәрлһнә төр хәләгдв. Хальмг Таңһчин залврин Ахлачин дарук Җамбинә Очр эн нәрн төрәр һол илдкл, таңһчин селәнә эдл-ахун министрин дарук Азда Йисн болн таңһчин йиртмҗин көрңгин, эргндк йиртмҗ харлһна министрин дарук Каминә Юрий зәңгллһ кев. Очр Владимировичин темдглсәр, һазр көдәрлһнә төр цуг орн-нутгин төлә чигн нәрн төр болҗана. Терүг хаһлх күслтәһәр олн җилин эргцд дигтә-дарата көдлмш кех кергтә. Терүнд селәнә эдл-ахун, йиртмҗ харлһна министерствс нөкцҗ, эн төриг хамдан хаһлх зөвтә. Шидр Әәдрхнә мүҗин толһач Игорь Бабушкин Әрәсән Президент Владимир Путинлә харһсн кемд эн төр бас босхсн билә. Мана таңһчд эн төр түрүн болҗ 1986 җилд босхсмн, тер цагт һазр көдәрлһнә халхар онц бәрмт цаасн батлгдсн билә. Харм төрхд, терүг 1995 җил күртл зуг 32 процентд күцәсмн. Тиигсн бийнь ик аһу һазрт элсн зогсагдсмн. Тер көтлврәр ул кеҗ эн төриг хаһлхин төлә күчән негдүлх кергтә гиҗ дааврта һардач темдглв. Ода эн төр хаһллһнд өдгә цага эв-арһс олзлгдҗахин тускар эн заав. Тиигәд, 2023-2024 җилмүдт элснд авлгдсн таңһчин һазрин өдгә цага зура тогтагдв, Сбербанкла хамдан һазрин бәәдлин шинҗллт кегдҗәнә. «Приоритет 2030» орн-нутгин көтлврин йовудт Хальмг ик сурһульд «Шин тег» гидг номин төв бүрдәгдв. «Ө-шуһу модд хадһллһн» гидг шаңһа көтлврин йовудт 2019-2024 җилмүдт таңһчд 7595,6 аһу һазрт модд суулһгдв. Эн кергт орн-нутгин хазнас 720669,1 миңһн арслң йилһгдсн билә. Эн җилмүдин эргцд 46 шишлң көлгн болн 182 кергсл хулдҗ авгдв.
Таңһчд һазрин көдәрлһиг гетлһнә, малын идг ясруллһна туст күцәгдҗәдг керг-үүлдврмүдин тускар бас келгдв. Нертә номт Борис Гольдварг эн төрәр ухан-тоолврарн хувалцҗ, таңһчин дорд үзгин райодт өргн ик хург давулх кергтә гив. Номтнр, депутатнр, дааврта һардачнр, селәнә эдл-ахусин элчнр терүнд орлцҗ, шиидвр батлх зөвтә гиҗ номт селвглв. Эн төриг ЮРПА-н сүүрт бас хәләх кергтә гиҗ номт тоолвран келв. Таңһчин Улсин Хуралын Ахлач Артем Михайлов энүнә седвәриг дөңнәд, чинртә төр хаһллһнд арһ-чидлән хамцулх кергтәг темдглв.

ДООҖАН Наталья