Әрәсәд нүүрт һарснь бахмҗта

Сән авъяст тохрсар, җилин чилгчәр кеҗ-күцәсн аш диглҗ, күцәмҗин тускар келҗ, иргчин зура батлдг. 2025 җилин ашар Хальмг Таңһч Әрәсән регионмуд дунд зуульчллһна, баһ бизнес делгрүллһнә болн элвг урһц хуралһна халхар нүүрт һарсна туск байрта зәңг ирв.
Шидр зуульчллһна халхд үүлддг бүрдәцсин Әрәсән ниицәнә ик хургин йовудт болсн Госсоветин комиссин сүүрт RussiaDiscovery компаня һардач Вадим Мамонтовин темдглсәр, эн җил Хальмг Таңһч ирсн гиичнрин тооһарн ик күцәмҗ бәрҗ, орн-нутгин регионмуд дунд нүүрлгч орм эзлв. Тиигәд, эн җил мана таңһчур ирсн гиичнрин то 36 процентд өсв. Эннь мана таңһчд зуульчллһ делгрүллһнд цуг таал бәәхиг герчлҗәнә гиҗ Вадим Мамонтов тоолҗана. 2025 җилин арвн сарин эргцд давсн җилин эн кемлә ирлцүлхлә зуульчлҗ ирсн гиичнрин то 47 процентд икдв. 2019 җилд таңһчин гиичлүрмүдт 44,5 миңһн күн бәәсн болхла, 2024 җилд 89 миңһн күн бәәршлв. 2025 җилин йисн сарин ашар гиичлүрмүдин ормс 83 процентд олзлгдсн билә.
Әрәсән Президент Владимир Путинә даалһврар эн намрар мана таңһчд шар шаҗна нарт-делкән ик хург болв. Һаха сарин 25-ас авн 28 күртл таңһчин хотл балһснд 7 миңһн гиич ирв, теднәснь миңһн шаху күн һазадын орн-нутгудын элчнр болв. Ут тоодан һучн тавн орн-нутгас ирсн шаңһа болн олна үүлдәчнр, номтнр болн шаҗна элчнр тәвн һар керг-үүлдврт орлцв. 1,2 җува күн таңһчд болсн нарт-делкән ик хургин тускар соньмсв.
Хальмг Таңһч «Туризм и индустрия гостеприимства» келн-улсин төсвин болн «Развитие туризма» гидг шаңһа көтлврин керг-үүлдврмүдт шунмһаһар орлцҗана. Таңһчд йиртмҗ харлһна, селәнә болн ямр нег йовдлд нерәдсн зуульчллһ делгрүллһнә туст дигтә-дарата көдлмш күцәгдҗәнә. Таңһчд ирсн гиичнрт өөдән чинртә туслмҗ күрглһнә, сән таал тогталһна төрт ик оньг өггдҗәнә. Сүл цагт орн-нутгин талдан регионмудас әмтн Хальмг Таңһчур ирхәр шундгнь зуульчллһиг делгрүлхд, экономикд онц орман эзлхд, таңһчин һардвр болн баһ бизнесин хоорндк хамцу үүлдвриг батрулхд туслв.
Социальн-экономическ шинҗллтин болн делгрлтин көтлврин күрәлң эн җил кесн шинҗллтин ашар Хальмг Таңһч 762 балл хоршаһад, Әрәсән регионмуд дунд баһ бизнес сән делгрлт авсна төләдән 1-ч ормд һарв. Таңһчин әмтн эврә керг делгрүлҗ арһлачнр болҗ үүлдҗәхәр шунҗахнь гүн шинҗллт медүлв. Таңһчин экономикд көдлдг улсин 63,1 процентнь баһ болн дунд бизнесин халхд үүлднә эс гиҗ онц арһлачнр болҗ көдлнә. 2024 җилд баһ болн дунд бизнесин халхд 79,5 миңһн күн көдлдг билә, һурвн җил хооран кесн то-дигәс тернь 196,4 процентд икдв. Алвна мөңгиг амр эв-арһар өглһнә онц зөв батлсна ашт таңһчд эврә бүрдәцсин то өсв.
Селәнә эдл-аху таңһчин экономикин һол халхнь болна. Тегәд эн җил хальмг тәрәчнр элвг урһц хураҗ авснь таңһчин экономик батруллһнд ик тәвцән орулв. Урһц хуралһна дааврта кемин ашар 853 тонн буудя хураҗ авгдв, эннь 2024 җиләс 13 процентд ик болв. Цаглань ясвр хулдҗ авсна болн терүг орулсна, үвл дулан болсна, фермермүд көдлмшән дигтә-даратаһар күцәснә болн шаңһа дөң күрггдснә ашт сән урһц хураҗ авгдв. Шаңһа шинҗллтин йовудт 550,3 миңһн тонн цаһан буудян чинр бүрткгдәд, 64 процентнь эдл-уушин, наадкнь фуражн чинртә болҗ һарв. Тер мет таңһчд 178 гектар аһу һазрт 5,9 темсн хураҗ авгдв. Эн җил намрин тәрәнд олзлгдсн һазрин кемҗән 12,0 миңһн гектарт икдв. Сүл кесн шинҗллт намрин тәрәнә ик зунь сәәнәр урһад, иргчдән бас элвг урһц авх ицл өгчәнә.
Эн җил таңһчд тәрәнә көдлмш давуллһнд онц зөвәр өгъялҗ өггдсн мөңгнә кемҗән хойр холванд өсв. Селәнә эдл-ахус олн зүсн хорхаһас харслһна болн тәрәг эд-бод келһнә кергт онц өньг өгв. Таңһч селәнә эдл-ахун эдл-ууш эд-бод келһиг делгрүллһнә туст баһ биш көдлмш кеҗәнә. Тиигәд, шаңһа дөңгәр усллһна кергсл ясгдҗана, тәрәнә эк цеврллһнә комплекс секгдв, крестьянск-фермерск эдл-ахусин улд мал бордлһна талвңгуд үүлдҗәнә, өдгә цага элеватор тосхлһна төр хаһлгдҗана.
Таңһчин һардвр зуульчллһ делгрүллһнә, селәнә эдл-аху дөңнлһнә болн арһлачнрт эврә керг бүрдәҗ олзта-тустаһар үүлдлһнә төрмүдт һол оньг өгч, шаңһа көтлврмүдин болн келн-улсин төсвсин йовудт эднд туслдг керг-үүлдврмүд күцәҗәхәс иштә эн халхст ик күцәмҗд күрч Әрәсәд нүүрт һархд туслв. Кех-күцәх көдлмш ода чигн баһ биш, тегәд бәрсн күцәмҗәр ул кеҗ уралан зөрх күсл тәвгдҗәнә.
ДООҖАН Наталья