Така љил цугтад сін ашта болх!

29-12-2016, 17:33 | Общество

Така љил бўклдін тањєчин улсин тґлі му биш љил болхмн. Мґњгні теткўлин халхар, эрўл-мендин, йиртмљин біідлин туст чигн орсн љил дала кўнд болшго гиљ зурхачнр тоолљана. Кесг халхарн шин љил імтнд туста болн амулњ-менд болхмн. Маднд кўн болєнд шин љилд кўціх тоотнь бає биш. Тегід кех кергін зуралхларн зурхаг умшад, чик шиидвр авч, кергін кўцітн. Саглулх тоотыг тоод авад бііхлі, сансан эрк биш кўціхит, ґрк-бўлдін ни-эвір, кґдлмштін, сурєульдан кўцімљті болхит.
Хулєн љилір эклід, єаха љилір зурха тґгсні.
Хулєн љилті улст бўклдін Така љил сін болхмн. Хол хаалєд йовљ болхмн. Єазадын орнд чигн кўрч чаджанат. Гем-шалтгасн гетлхд, бийін сіінір эмнхд йир сін цаг. Мґњгні халхар чигн керг-ўўлін батлтн. Хар саната улсас бийін заагта бірљ, теднлі хірлцлго біісн болхла нег ўлў сін болхмн. Шишлњ ном умшултн.
Ўкр љилті улст Така љил дала сін биш. Болв чигн цуг халхарн керг уралан йовад йовхмн. Љилин эклціс авн ки-мґрн дарцгуд ґлгхлі сін болхмн. Љилин туршарт тер дарцгуд салькнд сарљњнад, ном умшгдад, танд евілті болхмн. Кељіх керг уданд татгдад бііхлі, бичі зовтн. Бийін єартан авад, тесід, кергін хайлго бичк-бичкнір терўгін уралан йовулад біітн. Серљм гидг номд ортн.
Бар љилті улст эн љил йир сін болхмн. Дављах љил эднд дала сін болсн уга. Тегід цуг тоотынь сін халхар делгрўлх таал ода учрљана. Мґњгні, эрўл-мендін батллєна туст цугинь кўціх кергті. Бийдін туста керг-ўўлиг арднь орљ кўцітн.
Туула љилті улст шин љил му биш. Эрўл-мендин туст эдн килмљ єарєх зґвті. Туула љилті улс ґрк-бўлдін дала хань уга улс болна. Тегід ґґрхн улстан эдн љґґлн біідл тогтаљ, тедні неквринь тоод авч бііх зґвті. Орх љилд гер авхар, эс гиљ мордхар седљіхлі, бичі адєтн. Уха туњєаєад, шўўљ авсн ўўртн таднд ирлцљіх угаєинь адєм угаєар шинљлтн.
Лу љилті улс арвн хойр љиліс авад хіліхлі, эдн хамгин ґр-ґвч седклті улс болљ тоолгдна. Болв зірмдін эдн болх-болшго юмнд буцад, цўўгі татад, кергт харшлна, ўўрмўдін геені. Тегід бийін бірід, і уга бііснь деер. Буцсарн кергиг ясрулшгот, ўўрмўд уга ўлдхит. Кенд тернь кергтів. Зальвртн.
Моєа љилті улст Така љил йир сін љил болљана. Седклнь амр-таварн, сансн тоотан кўціљ, эрўл-менд, ґрк-бўлдін эн імтн ни-негн бііхмн. Эрўл-мендін батлхд эн љил бас туста. Моєа љилті улс, Ўкр љилті улс мет Така љилті улсла сін таарта болна. Тегід шин љилд эдн ґґрхн улсиннь тускар ухалад, зовлњгинь хувалцљ бііхмн. Йириндін болхла Моєа љилті улс кўўнд икір иткдго, ухаєан дотран бірдг улс болна. "Моєан эрінь дотрнь" гиєід келчксн ўг бііні.
Мґрн љилті улс імтнд тусан кўргдг, ўўрлљ чаддг улс болљана. Тана ўўрмўд дунд Мґрн љилті улс бііхлі, та хґвті кўн болљанат. Така љил эднд сін љил болљана. Хулєн болн Мґрн љилд харш болљах учрар бийін саг бірснь бас туста болх. Болв ііхмн биш, љирєлд, эрўл-мендд іімшг уга. Мґњгні халхар чигн му биш болхмн. Тегід љилиг сіінір, ик тустаєар, темдглсін кўціљ давулх кергті.
Хґн љилті улст орљах љил му биш, сін болхмн. Бііхті љирєлин туст, мґњгні халхар чигн біідл ясрх. Элгн-саднлаєан, ґґрхн улстаєан чигн эдн ни-эвір бііхмн. Хґн љилті улс ах ўйин улсиг, эк-эцкін соњсад бііхлі, эдні љирєл амулњ-менд болдгин тускар зурхачнр келні. Ухата, билгті эн улст чик заавр кергті. Тґрхірі дундинір біідго улст цецн залмљ цаглань ґгхлі, эдні љирєл хґвті-кишгті болна.
Мґчн љилті улст дављах љил мґњгні, бііхті љирєлин халхар дала сін болсн уга. Нег ўлў єучн зурєан насндан орсн Мґчн љилті улст амр болсн уга. Тер дотр мґњгні туст эдн зґвір хату біідлд біів. Болв урудхмн биш. Љил болєн ідл болхшлм. Тегід Така љил эднд йир сін болхмн. Дарук Ноха љил чигн теднд сін болн гиљіні.
Така љилті улсин тускар келхлі, ўг дала. Эврі љилдін эдн сагар, тоолвртаєар бііхлі сін. Љирєлднь љилнь ордг чинрті девсњд учрсн цагла эдн бийін сагар бірх зґвті. Килмљін икдўлљ, невчк бийін бірљ, сагар бііхмн. Арвн хойр насна кемд гем-шалтгас кўўкдін саглулх кергті. Хол хаалєд йовх кем учрхла, тедниг дахад, сін хілівр болн бўрткмљ ґгхмн. Сікўсн ном теднд умшулад бііхлі сін болх. Хґрн дґрвн наснь орљах баєчудт эннь зеткрин туст іімшгті љил. Єар-кґлін унљ авхасн, хаалєин зеткрт харєхасн, нег ўлў, мотоциклір, роликір, лыжар дошсн цагтан йир саг йовх кергті. Саглсн імнд туста гисн ўлгўриг мартад керг уга. Іімшг учрах йовдлмудас љилин туршарт хол йовтн. Негт сін кевір, негт мууєар љил давхмн. Тегід Цаєан Шўкртин ном умшулад бііхлі, бийд туста болх. Єучн зурєан ордг љил бас йир іімшгті болна. Імтн олар хурдг, хўрм-нір болсн йовдлмудт орлцлго бііхлі сін болх. Зулын ґмн насан утдулад, љил эклсні хґґн ки мґриг делскљ ўзтн. Дґчн ніімн, љирн, далн хойр, найн дґрвті насндан орљах улс чигн бий тустан килмљті, кўўнлі цўўглдлго, эрўл-мендин туст оньган ґгч, бийін чањєаљ бііх кергті. Тиигід така љилті улсин љирєлин чинрті девсњгўднь жил орлєнлань ирлцљіні. Бийін сагар бірхлі, цугнь сін болх, ііх юмн уга. Зальвртн.
Ноха љилті улст орљах љил сін болхмн. Болв иргчдін эдні љил орхас ишті цуг зуралсн тоотан эртіснь кечкхлі нег ўлў сін болх. Бийін эмнўлх, ик хулд кех, хол хаалєд йовх, нань чигн ик чинрті керг бііхлі бийін бедрід, Така љилд кўцієід авчкхла сін. Тер цагт тана љилд амр-тґвкнўн болн бийін саглљ бііљ чадхит. Йириндін болхла, эврі љил ортл хойр љил урд ик кергін кўціхлі љилнь амр давна гиљ зурхачнр тоолна.
Єаха љилті улст йир сін љил. Гер-бўлдін седкл тґвкнўн бііхмн. Мґњгні халхар чигн му биш болх. Хол хаалєд чигн єарч йоввчн туста болхмн. Зуг нег юмна туст эдн саг бііх зґвті. Махмудын арснь гемд авлгдх іімшг бііні. Тегід эдн цевр-цер бііх зґвті.
Зурха Улан Єал така љил бўклдін ямаран болхинь зааљана. Кўн болєн эврі љилин тускар медхір бііхлі, Цутхлњ хурлын сайтд тодрха ціілєвр авч чадљана. Яєдг болвчн цугнь мана єарт. Бийдін иткљ уралан зўтктн!


Барт белдснь ЉИРЄЛИН Кермн

Видео