×èœãñ õààíà ò³êë

Áàéðèí êåðã-¢¢ëäâðèã ìë-àìåðèêàíñê ñîéëûí àññîöèàöèí ïðåçèäåíò Àëòàí Ñàíš í¢ð ¢ã³ð ýêëâ. Äàâñí öàãèí äîòð ×èíãñ õààíà íåðèã ì´íêð¢ë뺳ð êåãäñí òîîòûí òóñêàð ýí àõðàð öóãòàä ñîœñõâ.
"×èíãñ õààíà íåðí öóã ìàäíä èê õ³³ðò³ áîëíà. Òåã³ä áèäí òåð éîñðõëä èê ¢¢ì³ò³ ñåäêëò³ îðëöíàâèäí, - ãèš ýâð³ííü òîäëâðàðí Òàìàðà Òþìäÿåâíà õóâàëöâ. - Ä´ðâí šèë õîîðàí áèäí: Ýðâåíà áîëí Îëüãà Îðãàåâèõí, Áààòð Áóõàåâ áîëí áè, òåð èê éîñðõëä îðëöñí áèë³âèäí. Ìë êåëòíð àëäð õààíäàí öóãòàí èê õàðó áîëšàõèíü, ýí ¢¢ëäâð öóã ìë ÿñòà óëñèã õàìöóëõ ñåäêëò³ºèíü òèèãõä ìåäš àâëàâèäí". Ñ¢ë àðâí òàâí šèëä ìë-àìåðèêàíñê ñîéëûí àññîöèàöèã Àëòàí Ñàíš ºàðäšàíà. Àìåðèêä îäõäàí Òàìàðà Òþìäÿåâíà ýí ꢢíë³ òàíüëäàä, ñîœñõâð áåëä³ä, ìàíà ãàçåòä ñîíüí ýí ê¢¢í³ òóñêàð áè÷ñí áèë³. Äåëê³í ò¢ð¢í ä³³í³ öàãò ýê-ýöêíðíü òèèã³ð³í äàëà ºàòö òóññí õàëüìãóäûí ¢ëäë ¢éíðèí íåãíü áîëšàõ ýí ê¢í Àìåðèêèí õàëüìãóä äóíä ê¢íäò³. ijê³ä áîëõëà öóã ìë êåëòíðèã õàìöóëëºàð ýí ê¢í áຠáèø ê´äëìø êåí³.
Ìë-àìåðèêàíñê ñîéëûí àññîöèàö ç´â³ð áàéí òóóšòà. Ê¢ìíè äåëê³í òóóšä èê ÷èíðò³ ì´ð³í ¢ëä³ñí õààíà íåðèã ìàðòóëøãîºàð ýäí ¢¢ëäâð³í ýêëñìí. Ýí ìèœºí šèë³ òóóšä îðñí èê ¢¢ëä³÷ áîëš, äåëê³ä ê¢íäëãääã ×èíãñ õààíà òóñêàð ñàíëûí ¢¢ëäâðì¢ä ê¢ö³õèí òóñêàð Àìåðèêä á³³ñí õàëüìãóä áîëí ìëìóä öóãëðàä, òèèì îðãàíèçàö á¢ð䳺³ä, àëäð õààíä íåð³ä³ä, ò³êë êåõ³ð øèèäâð àâñìí. Òåð èê ÷èíðò³ øèèäâð àâãäàä, ¢¢ëäâð ýêëñí öàãàñ àâí ºó÷í šèë äàââ.
Èèã³ä àññîöèàö á¢ðä³ñí ´´íèí ºó÷äã÷ éîñðõëä Òàìàðà Íàäáèòîâà ä³êí³ñ îðëöâ. Ýíä Òàìàðà Òþìäÿåâíà óðäê öóãëðàíä õàðºñí îëí í³³šíðë³ðí õàðºâ. Îäà ïðåçèäåíò áîëš ¢¢ëäš³õ Àëòàí Ñàíšèí ¢ðâð³ð èê ÷èíðò³ ¢¢ëäâðò ýí îðëöâ. Ìèíåññîòà áàëºñíà èê êîíôåðåíö-çàëä ×èíãñ õààíà èê çóðã çàëãäñí ê¢íäò³ îðìä ìë÷óäûí êåç³íê àâúÿñàð ºàðºãäñí á¢êë õ´´í³ ìàõàð á³ðö á³ðãäñí èê øèð³ä, èðñí óëñ ýâð³ á³ðö³í ò³âš éîñðõë ýêëâ. Àëòàí Ñàíš ¢ã êåëñí³ äàðóíü ìë êåëòíðèí íåðí äååð³ñ éèñí ãåíåðàë êåç³íê ìë õóâö ´ìññí, ´ðãìšèí èê á³³äëä àëäð õààíà çóðãèí ´´ð äóœºðà á³ðš çîãñàä, íîì óìøàä, ×èíãñ õààíä îëí ìàãòàë íåð³äâ.
Áàéðèí õàìöó ì´ðã¢ëèí õ´´í ºàçð áîëºíàñ èðñí äåëåãàòíð ¢ã êåëâ. Ìëûí, Áóðÿòèí, Òóâàí, Êèòäèí ¥âð Ìëûí ýë÷íð, íàíü ÷èãí ¢¢ëä³÷íð ×èíãñ õààíà ¢¢ëäâð ³ìòí³ šèðºëä èê íèë÷³í ê¢ðãš, šèëì¢ä äàâàä éîââ ÷èãí òåð¢í³ à÷-òóñíü ìàðòãäëãî á³³õèíü òåìäãëâ. Õàëüìã Òàœº÷èí ñîéëûí à÷òà ê´äë³÷ Òàìàðà Íàäáèòîâà êåëñí ¢ãä³í òàœº÷èí îëí óëñèí õàëóí ìåíäèã ê¢ðãš ìåä¢ë³ä, öàãòàí äåëê³ã ä³³í³ ýâ-àðºàð äîãäëóëš éîâñí ×èíãñ õààíà íåðèã ´äã³ öàãò ñîéëûí ä´œã³ð, íîìèí-øèíšëëòèí ýâ-àðºàð îëíä ê¢ðãš ìåä¢ëõ, äó-áèèºèí ä´œã³ð íåã-íåãíë³ðí ñîëüëöš, õàìöó á³³õ êåðãò³ ãèš êåëâ. Îëíà áîëí ¢¢ä³ã÷ ¢¢ëä³÷íðèí í´êöëò ýí êåðãò íåã ¢ë¢ òóñëõíü ìàºä óãà.
Êåëõ³ñ, ÷èíðò³ ýí ¢¢ëäâðò îëíà áîëí ¢¢ä³ã÷ ¢¢ëä³÷íð³ñ íàíü íîìòíð, ñîéëûí ê´äë³÷íð ´ðã³ð îðëöíà. Ýí ñààìä Òàìàðà Òþìäÿåâíà Ìëàñ èðñí äóó÷ Ñóâäëà, Êèòäèí ¥âð Ìëàñ èðñí äóó÷ Àëòí Á¢ðãäë³ õàðºâ. Ýí äóó÷ "×èëì õàð" ãèäã ìë äóó÷íðèí íåð ºàðñí áàãèí õàíüä Ýëñòä Ìàíšèí Àðêàäèé á¢ðä³äã "Ïåíòàòîíèêà" ãèäã íàðò-äåëê³í ôåñòèâàëüä îðëöñèíü ìàíà óìøà÷íð òîäëäã áîëõ. "Óðàëàí" ñòàäèîíä, òåð ìåò Ãîñóäàðñòâåíí êîíöåðòí çàëä áîëñí êîíöåðòì¢äò ýëñòèõí áîëí õîòë áàëºñíà ãèè÷íð ýí äóóíà áàãèí áèëã-ýðäìë³ òààñš òàíüëäëà. Õàëüìã Òàœº÷èí à÷òà àðòèñòíð Äàíàðà Øàëõàíîâà áîëí Ìåðãí Êèì õàëüìã äóóíëà éîñðõëä öóãëðñí óëñèã òàíüëäóëñíü ÷èãí èê áàéðòà áîëâ. Áóðÿòÿñ èðñí Àëåêñåé Ñàíäæèåâ ´ðê-á¢ë³ðí êîíöåðò ¢ç¢ëñíü ñîíüí áîëâ.
Ýí ñààìä áè÷êä¢äèã ýí êåðã-¢¢ëäâðò îðëöóëñíü éèð ÷èíðò³ áîëâ. Ìë êåëòíðèã õàìöóëäã éîñðõë ÿºš ê¢ö³ãääãèíü ꢢêä-ê´â¢ä áè÷êí³ñí ìåäš àâàä, öààðàíäàí á³³äë-šèðºëä³í á³ðš éîâõìí. Âàøèíãòîíä á³³õ ìë ýë÷ëëòèí ìåäëä ¢¢ëääã øêîëûí ñóðºóëü÷íð ýí šèë éîñðõëä îðëöâ.
Àõ ¢éèí óëñèí ýí ñ³³õí ñåäâ³ðèã áàº÷óä ÷èãí 䴜횳õíü ñ³í áîëšàíà. Ñ¢ë öàãò Àìåðèêä á³³ðøëñí õàëüìãóä ÷èãí ýí ¢¢ëäâðò îðëöíà. Èèã³ä Åëåíà ×óðþìîâà ýí šèë³ éîñðõëûí ïðîäþñåð áîëš îðëöâ.
Äååð êåëãäñ³ð, îäà àññîöèàöèã Àëòàí Ñàíš ºàðäšàíà. Óðäíü ýí ÷èíðò³ ¢¢ëäâðèã çàëš éîâñí óëñèí íåðä èèì. Ãîìáîäæàá Õàíãèí ïðåçèäåíò áîëš 1988-1989 šèëì¢äò ¢¢ëäš éîâñìí. Ä´÷ ºàð šèë ò´ðñêí Ìëäàí îäëãî á³³ñí Ãîìáîäæàá ò´ðñêíä³í ¢çñí øàšíà, ñîéëûí àâúÿñìóäûã íèèö¢ë³ä, òåäíèã Àìåðèêèí ºàçðò ¢ç¢ëõ³ð, òåð¢í³ ä´œã³ð äàëà ºàòö á³³õ óëñò ×èíãñ õààíà íåðèã, òåð¢í³ ÷èíðèã ìåä¢ëõ ê¢ñë ò³âš ¢¢ëäñìí. Äàðóíü Öîðš Ëàìà ïðåçèäåíò áîëñìí. 1989-1991 šèëì¢äò àññîöèàöèã ýí ºàðäñìí. Ëîáñàíã Õè¸ä 1992-1993 šèëì¢äò ïðåçèäåíòèí ¢¢ëèã äààš éîâëà.
Òèèã³ä îäà ä³êí íåã äàâòàä êåëõ³ñ áèø, Àëòàí Ñàíš ýí ¢¢ëäâðèã ê¢ö³š³í³. ªó÷äã÷ ´´íèí éîñðõëûí ñ¢¢ðò îðëöñí Áåëã íåðò³ ꢢêä ê¢í ýí éîñðõë ÿºš ýêëñí³ òóñê òîäëâðàðí õóâàëöâ. Äååð çààãäñí ºóðâí ïðåçèäåíò ýí êåðã-¢¢ëäâðèã ýêë³ä, õàìäàí ò¢ð¢í éîñðõëûã ê¢ö³ñìí.
Ìîíèêà Óðÿíõàé ×èíãñ õààíä íåð³ä³ä êåãäš³õ éîñðõëûí ºó÷í šèë³ òóóšèíü ¢ç¢ëã÷ êèíîôèëüì ¢ç¢ëâ.
Ì´œê ê´ê òåœãð äîð àëäð õààíà íåðèã áîëí êåðãèã ìàðòóëëãî, ñàíëûíü òåâ÷š éîâõ òåìäãíü ýí éîñðõë áîëšàíà.
Ìë êåëòíðèã íåãä¢ëäã îëí êåðã-¢¢ëäâð äåëê³ä êåãäí³. Òåäí³ íåãíü ìë ê´ãšì÷íðèã õàìöóëäã "Ïåíòàòîíèêà" ôåñòèâàëü Õàëüìãò áîëíà. Õàëüìã, áóðÿò, òóâèíñê, ìë áè÷³÷íð ÷èãí õàìöó êåñã êåðã-¢¢ëäâð ê¢ö³í³. Îëíà ¢¢ëä³÷íð áîëõëà ìë êåëòíðèí êîíâåíòèí êåìš³íä ¢¢ëäí³. Èñêóññòâèí óëñèã " ¥´ðä ò¢ìí" ôåñòèâàëü íåãä¢ëí³. Çóíäàí ºàðàä ýí ôåñòèâàëü Õàëüìãò êåãäõìí. Ìë êåëòíðèã çà뺚àõ õààëºñ èèì îëí.
Ãàëèíà ÕÅÉ×ÈÅÂÀ