Áèëãò³ àðòèñò áîëí çóðà÷ Ëèš Î÷èðîâ

Ëèš Ýðäíèåâè÷ Î÷èðîâ 1914 šèëä Öàºàí Íóð ñåë³íä ò´ðñí áèë³. Õ´ ì´ñò³äíü ýí¢í³ ýêíü ´œãðâ. ªóðâòàäàí ýöê³í ãå庳ä, ´í÷ð³ä ¢ëäâ. Àíêåòä þì áè÷ñí öàãòàí ÿìàðàí ´äð áîëí ñàðä ºàðñàí ýí áè÷äãî áèë³. ¥í÷í ¢ëäñíä³í òåð ìåääãî á³³ñí á³³äëò³. ÁຠĴðâä³ ´í÷í áè÷êä¢äèí ãåðò äîëàí êëàññ ò´ãñ³º³ä ºàðõëàíü, ê´â¢í áèëãò³ºèíü ¢çñí áàãøíð ²³äðõí¢ð õàëüìã øêîëóð éîâóëíà. Ýíä ê´â¢í³ ýðäìíü éèð ñ³³í³ð èëäâ. Àðòèñòè÷åñê áèëã äååðíü çóðã çóðäã ýðäìò³ á³³ñíü ìåäãäâ. ²³äðõí³ õóäîæåñòâåíí òåõíèêóìä ñóðºóëü÷íðèã ø¢¢š àâ÷àñí êåìë³ áè÷êí õàëüìã ê´â¢í³ áèëãòíü íåðò³ îðñ çóðà÷ áîëí áàãø Ï.Âëàñîâ îíüãàí ´ãâ. Ýí áàãøèí ñåëâã³ð Ëèš õ´´ííü õóäîæåñòâåíí òåõíèêóìä îðš ñóðñìí.
²³äðõí³ äðàìàòè÷åñê øêîëûã ò´ãñ³ñí³ äàðó Ëèš 1930 šèëä Ñàðàòîâèí õóäîæåñòâåíí ó÷èëèùä îðš ñóðâ. ²ìòíë³ äàðóíü òàíüëääã, ¢ãò³-ꢢðò³ ê´â¢í á³³ðí çóðà÷íðëà òàíüëäâ. Êåñãë³íü ¢¢ðë³ä, çóðà÷íð òåð¢ã ä´œí³ä, çóðã çóðõ, êååð¢ëèí ê´äëìø êåõ äààëºâð àâõëàðí òåð¢ã äàõóëäã áèë³. Òåð êåìä Ëèš êåñã ïëàêàò çóðâ. Òåäí³ñ õîéðíü éèð ñ³í áîëàä, ãîñèçäàòûí õàëõàð áàðëãäñí áèë³. Áîëâ õàÿ õàðºäã ê´äëìø³ñ îëñí ì´œãí ê¢ðòäãî áèë³. Ñóðºóëüä êåðãò³ ìàòåðèàëìóä õóëäš àâõ ì´œãí ê¢ðòëãî á³³â. Ëèš âîêçàëä, ïîðòä, áàçðò ÷èãí ñóðºóëÿñ ñóë öàãòàí ê´äë³ä, áèé³í òåš³õ áè÷êí ì´œã îëäìí. Òèèãš ñóðõä éèð ê¢íä áèë³, òåã³ä õîéðäã÷ êóðñèí õ´´í 1932 šèëä ñóðºóëÿí ¢ë䳺³ä, Ëèš Î÷èðîâ ò´ðñêí ñåë³í¢ðí õ³ðš èðí³. Ñåë³í³ ñîâåòèí ºàðäâð ýí¢ã êëóáèí ºàðäà÷ä ò³âí³. Ëèš Ýðäíèåâè÷èí á¢ðä³ñí õóäîæåñòâåíí ñàìîäåÿòåëüíîñòèí áîëí ä¢ðñëã÷ èñêóññòâèí êðóæîêä îðäã áàº÷óä òàœº÷èí õ³ë³âðì¢äò ê¢íäò³ îðì ýçëš, íåð ºàðäã áîëâ.
Èèã³ä Ëèš Î÷èðîâèí øóíìºà ¢¢ëäâðíü îëíä òåìäãò³ áîëâ. 1934 šèëä õóäîæåñòâåíí Àêàäåìü ò´ãñ³º³ä èðñí Èâàí Íóñõàåâ Ëèšèã Ýëñò¢ð äóóäš àââ. ²³äðõíä ñóð÷àñí öàãòàí ýäí íåã-íåã³í òàíüäã áèë³. Ñîâíàðêîìèí äààëºâðàð ¢¢ä³ã÷ îðãàíèçàö òîãòàõàð á³³ñí Íóñõàåâ ¢¢ð³í ýí êåðãò îðëöóëâ. Àëäð Îêòÿáðüñê ðåâîëþöèí õ´ðí šèëèí ´´íä íåð³ä³ä, òàœº÷èí çóðà÷íðèí º³³õ¢ë áåëäãäâ. Ýí ò´ð³ð 1937 šèëä õóðã äååð ꢢíäâð êåãäñí á³³š. Õîéð çó ºàð ê´äëìø º³³õ¢ëä ò³âãäâ. Ïðîôåññèîíàëüí çóðºàí çóðà÷ áîëí ýâð³ ñ³í äóðàð ¢¢ëääã àðâí õîéð çóðà÷ º³³õ¢ëä çóðãóäàí îðóëñí á³³ñìí. Ëèš Î÷èðîâ àðâí õîéð ê´äëìø³í îëíà îíüãò òèèãõä òóñõàñí á³³š. Âàñèëèé Õîìóòíèêîâèí áîëí îðäåí 碢ñí ê¢÷-ê´ëñ÷íðèí çóðãóä ýí çóðñí áèë³. Ýâð³ííü ãåðãí³ áîëí àðòèñòíðèí çóðãóä ÷èãí Ëèš çóðñìí. Òåð çóðãóäòíü òîäëãäñí óëñ ³ìä ìåò, òèèì îíüã àâëã÷ á³³äë³ðí ³ìòíä òààñãäâ. Ê¢í áîëºíà çàœ-àâöèã çóðà÷ ¢ç¢ëš ÷àäñíü èê ê¢ö³ìš áîëñìí.
Çóðãóäûí ãàëåðåéèã ºàðäñìí
Äàðóê šèëäíü ÷èãí òàœº÷èí º³³õ¢ë á¢ðä³ãäâ. Ýí¢íä Ëèš Î÷èðîâ øèí çóðãóä áåëäâ. Îíö ê¢¢í³ çóðãàñ íàíü ³ìòí îëàð îðóëãäñí, šèðºëèí á³³äëèã ¢ç¢ëñí çóðãóä òåð áåëäñèíü ³ìòí ¢çâ. Çóðà÷íðèí ¢¢ëäâð øóíìºà áîëšàõèíü, ¢¢ä³ã÷ áèëã-ýðäìèíü ´ñ÷³õèíü ¢ç³ä, èñêóññòâèí êåðã³ð ¢¢ëääã çàëëòûí ìåäëä ãîñóäàðñòâåíí çóðãóäûí ãàëåðåé á¢ðä³õ øèèäâð àâãäñìí. Ýëñòä ýâð³ çóðãóäûí ãàëåðåé ñåêãäñí áèë³. Òåð¢ã ºàðäëºíà ê´äëìø Ëèš Î÷èðîâä äààëºãäñìí.
1939 šèëä "Ðîäèíà" êèíîòåàòðò Õàëüìãèí çóðà÷íðèí òîîöàíà º³³õ¢ë á¢ðä³ãäâ. Òåð¢íäíü çóðà÷ Âëàäèìèð Ôàâîðñêèé îðëöñìí. "Šàœºð" ýïîñèã êååð¢ëõ çóðãóä áåëäõ³ð ìàòåðèàë õ³³š èðñí íåðò³ çóðà÷ õàëüìã çóðà÷íðèí ¢¢ä³âðì¢äèã ¢çâ. Ýí º³³õ¢ëä Ëèš Î÷èðîâ ýâð³ííü "Àâòîïîðòðåò" ¢ç¢ëñíü òåìäãò³. Çóðãóä çóðëºíà áîëí îëíà ¢¢ëäâð øóíìºà êåâ³ð äåëãðš³ñí áèéíü, çóðà÷íðèí á³³äë-šèðºëíü ñ³í òààë óãà á³³ñìí. Òåð öàãà ãàçåòì¢äò áè÷ãäñ³ð, çóðà÷íð Ë. Î÷èðîâ áîëí È. Íóñõàåâ ìó áè÷êí õîðàä á³³õèíü, òåíä³í õîíàä, òåíä³í çóðàä, òèèì ñ³í áèø á³³äëä ýäí ¢¢ëäš³ñèíü ìåäõä éèð ê¢÷ð.
Áîëâ çóðà÷íð, òàœº÷èí öóã óëñ ìåò, ´´ðäš éîâõ "Šàœºðèí" ò³âí çóí šèëèí ´´íä áåëä³ä, ê¢íä òîîòàí ìàðòàä 㢚ðš ê´äëâ. ÑÑÑÐ-èí çóðà÷íðèí Íèèö³í³ ïðåçèäèóì õàëüìã çóðà÷íðò ä´œ áîëõ øèøëœ êîìèññü á¢ðä³ñí áèë³. Ýëñòä èð³ä, ê´äëñí³ííü õ´´í Ìîñêâàä èðõë³ðí êîìèññèí ãåø¢ä ïðåçèäèóìä òîîöàºàí ´ã³ä, á³³ðí çóðà÷íðèí ¢¢ëäâðèí òóñêàð êåëš ´ãäã á³³š. Çóðà÷ Ëèš Î÷èðîâ øèøëœ ñóðºóëüíü òàòó áîëâ÷í èê áèëãò³ áîëí çóðëºíà ´â³ðö ÿíçòà ãèš òåäí òåìäãëñìí.
Ëèš Î÷èðîâ áîëõëà, ê´äëìø áîëºíàí èê äèãò³º³ð, êåñãò³í ÿñš çóðäã á³³ñìí. Ò¢ð¢ë³ä çóðãèí õàðèíü ºàðºàä, ³ìòíä ¢ç¢ë³ä, òåäí òààññíà äàðó òåð çóðãàí ´œãò³ øèð³ð çóðš, éîñòà ´œã-á³³äëäíü ê¢ðãäã á³³š. "Àâòîïîðòðåòàí" ýí êåñã ä³êš ÷èêëâð îðóëš çóðñìí. Ê¢íä ºàðòà Ñàâðèí çóðãèã ýí áàñ òèèãš çóðñìí. Õàëüìãèí ºó÷äã÷ šèëì¢äèí èñêóññòâä Ëèš Î÷èðîâèí "Àâòîïîðòðåò" õàìãèí ñ³í ãèñí ¢¢ä³âð áîëšàíà. Çóðà÷ òåð¢ã³í êåñã šèë çóðñíü òåìäãò³. Îäà ÷èãí òåð çóðãèã õ³ë³º³ä, Ëèš Î÷èðîâ ÿìàðàí ê¢í á³³ñèíü, ÿìàðàí óõàí-òîîëâðòà, ÿìàðàí çàœòà á³³ñèíü ìåäñí áîëíàâèäí.
Ýí¢ã Ôàâîðñêèé ¢íëë³
Òåð šèëì¢äò Ëèš Î÷èðîâ ÑÑÑÐ-èí çóðà÷íðèí Íèèö³í³ ãåø¢í áîëñìí. Òåð êåìä Â.Ôàâîðñêèé çóðà÷íðèí ¢¢ä³âðì¢äèã ñ³³í³ð ¢íë³ä, áèéèííü çóðãèã, "Šàœºðò" íåð³äñí êîìïîçèöèã çààºàä, îëí-³ìòí³ííü çóðëºíà ýðäìèã ýí öààðàíäíü äåëãð¢ëš éîâíà ãèš çààš. ª³³õ¢ëä Ë. Î÷èðîâèí çóðãóäûí ´´ð ³ìòí îëàðí öóãëðš, òààñš õ³ë³äãèíü òåð áàñ òåìäãëâ. Êååð¢ëèí ê´äëìø êåäã àðºèíü ýí òåìäãëâ. Òåàòðèí ç³ðì íààäûã çóðà÷ áîëš êååð¢ëñìí. Òóóëüñàð çóðãóä çóðõàð ç´ðãëñìí. Çàÿíè áèëãò³ çóðà÷ä ïðîôåññèîíàëüí áåëäâðíü òàòó áîëš ãåí¢ëš³í³. Àðòèñòè÷åñê ¢¢ëäâðò îíüãàí ´ã³ä, ýí õàëõ áèëã³í Î÷èðîâ ê¢öö äåëãð¢ëš ÷àäšàõø ãèš ÑÑÑÐ-í çóðà÷íðèí Íèèö³í³ êåëí-óëñèí êîìèñññèí áþðî òåìäãëñí á³³š. "Šàœºðèí" ´´íä íåð³ä³ä ºàðñí "Õàëüìã óëñèí áèëã-ýðäì" ãèäã äåãòðèí êååð¢ëèã Ëèš Î÷èðîâ ê¢ö³ñìí. ¥âêíðèí çóðëºíà ýðäì³ð óë àâàä êåñí çóðãóä éèð ñ³í áîëš. ij³í³ ´ìí ºàð÷àñí äåãòðì¢ä äóíä êååð¢ëèí õàëõàðí ýí äåãòð éèð ñîíüí áîëñèã öóãòàí òåìäãëí³. "Šàœºðèí" ´´íä íåð³äñí êåðã-¢¢ëäâðò Ëèš Î÷èðîâ øóíš îðëöñìí.
Òåð¢í³ äàðó èê çóðã çóðõàð, Ïåòð õàí õàëüìã õààíëà õàðºñí êåìèã ¢ç¢ëõ³ð áåëäâð êåñìí. Çóã ä³í ýêë³ä ñàíñí ñàíàºàí ê¢ö³õ à𺠴ãñí óãà. Çóðãóä çóðõ çóðàíü îëí á³³ñìí.
1942 šèëä çóíàð àðòèñòíð Ëàãàíÿ ñîéëûí ãåðò "Êåíç áàéí" ãèäã íààä ò³âñìí. Íààäí ò´ãñ³ä, ³ìòí ãåð¢ðí õ³ð³ä óãà, àðòèñòíð ñöåíè÷åñê õóâöàí ò³³ë³ä óãà á³³òë Ëèš Î÷èðîâèã "îëí-³ìòí³ õîðòí" ãèñí õàð ã´ð³ð ãåìø³º³ä, á³ð³íä àâñìí. Òåð ¢¢ñðò óãà õóäë 糜ã³ð áèëãò³ ýí ê¢¢í³ šèðºëèí ³ìíä ê¢ðñìí. Õ´ðí í³³ìò³ áèëãò òèèã³ä õóäë ãåìø³âð³ð ò¢¢ðìä îðñìí.
1967 šèëä ýí çóðà÷èí ¢¢ëäâðèí òóñêàð áè÷ñí èñêóññòâîâåä áîëí çóðà÷ Èâàí Êîâàëåâ òàœº÷èí ïðîêóðàòóðò ýðëº îðóëš ´ã³ä, È.Íóñõàåâèí áîëí Ë.Î÷èðîâèí íåðäèã öåâðä¢ëš àâñìí. Òåð¢í³ ¢¢ëäâðò õàšºð éîñí áèø ¢¢ë óãà áîëàä, Ë.Î÷èðîâèí òóñò óãîëîâí êåðãíü õààãäñíà òóñêàð Õàëüìã ÀÑÑÐ-í ïðîêóðàòóð 1967 šèëèí ñåíòÿáðèí 2-ò òèèì øèèäâð àâñí á³³š.
Éèðèíä³í òåð öàãà ãàçåòì¢äèí õàëõñèã óìøàä, àðõèâèí ìàòåðèàëìóä õ³ë³º³ä, Ëèš Î÷èðîâ éèð èê øóíëòòà, äàœãèí ê´äëìø ê庳ä éîâäã á³³ñèíü ¢çš ´âðí³÷. ¥äð áîëºí ðåïåòèöñ, íààäíä îðëöëºí, òåð õîîðíä çóðãóä çóðõ öàã îëõ êåðãò³ëì. Òèèì 䢢𜠚èðºë³ð àðòèñò áîëí çóðà÷ Ëèš Î÷èðîâ á³³ñìí.

Ãàëèíà ÕÅÉ×ÈÅÂÀ