Íàñí-šèðºë³í øêîëä íåð³äë³

1958 šèëèí èþëü ñàðä Í. Ê. ×óäàåâ ýê-ýöêò³º³í ò´ðñêí ºàçðòàí èðñìí. Òåð šèë ×åðêåññê áàëºñíà ïåäó÷èëèùä îðš ñóðëà. Áîëâ ýí äàðóê šèëä òåíä³ñ Õàëüìãòàí èð³ä, ìàíà Ýëñò áàëºñíà ïåäàãîãè÷åñê ó÷èëèùä îðñìí. ×åðêåññêä ñåäêëä òààñòà Áóëºí Îëÿäûêîâàëà õàðºëà. Ýäí õ´´ííü ´ðê-á¢ë³í ´íä³ëºë³. Ñóðºóëÿí ò´ãñ³ñí³ õ´´í 1960 šèëä "Ãàøóíñêèé" ãèäã õ´ä ´ñêäã êîëõîçèí 3-÷ ôåðìä ê´äëñìí. 1962 šèëä ×óäàåâèõí³ ´ðê-á¢ë 4-÷ òîéãòà ôåðìä èð³ä ¢¢ëäâ. ijê³ä ºóðâí šèë äàâñíà õ´´í Íèêîëàé Êè÷èêîâè÷ ªàøóí ñåë³íä òóóšèí áîëí ãåîãðàôèí áàãøàð ê´äëâ. Àâàëüíü Áóëºí Äþöååâíà õàëüìã êåë áè÷êä¢äò äàñõâ.
Íèêîëàé Êè÷èêîâè÷ 1966 šèëä Ñòàâðîïîëü áàëºñíà ïåäèíñòèòóò ò´ãñ³º³ä, òóóšèí áîëí îáùåñòâîçíàíÿ ýðäìò³ áàãø áîëâ. Áóëºí Äþöååâíà Õàëüìã ãîñóäàðñòâåíí ïåäèíñòèòóòä "îðñ êåëí áîëí ëèòåðàòóð" ãèäã ýðäì³ð ìåäðë àâëà. Áè÷êä¢äò äóðòà áàãøíð ñóðºóëü-ýðäìèí îëí ç¢ñí ýâ-àðºñ îëçëš, 㢚ðš ê´äëë³. Ýäí äàœãèí õàìãèí ñ³í òåõíîëîãèéñ ê´äëìøò³í îëçëõàð ç¢òêš éîâëà.
1969 šèëä ªàøóí ñåë³í³ äóíäûí øêîëûí êîëëåêòèâ Íèêîëàé Êè÷èêîâè÷èã äèðåêòîðèí ¢¢ëä ñóœºâ. ×óäàåâèõí òàëäàí ÷èãí áàãøíðëà Í.Ò. Îëåéíèêîâàëà, Ì.Ã. Ïëóãàð¸âàëà, Â.Ã. Áîíäàðåíêîëà, Å.À. Ãîëîâêîâàëà, Ê.Á. Áàäìàåâàëà, À.Ì.Ñîáûëèíëà, Í.À. Îëåéíèêîâàëà áîëí íàíü ÷èãí óëñëà õàìäàí íèèò³º³ð ê´äë³ä, îëí áàº÷óäûã ñóðºàä ºàðºëà. Ýäí ÷èê õààëº ø¢¢š àâõäíü, ê¢÷ð-ê¢íäèã ÷àäìãàð äààõäíü, èê ìåäðë õîðøàõäíü ñ³³í³ð òóñëñíü ëàâòà.
Øêîë Í. Ê. ×óäàåâèí šèðºëä èê îðì ýçëäã á³³ñìí. Ýíä õàìäàí ê´äëš³õ óëñëà áàéð-çîâëœãàí õóâàëöš éîâëà. Íèêîëàé Êè÷èêîâè÷ øêîëä îëí šèëèí òóðøàðò ñ³³í³ð ê´äëë³. Òåã³ä ÷èãí êåñã ä³êš ðàéîíà ºàðäâðèí áîëí òàœº÷èí ñóðºóëü-ýðäìèí ìèíèñòåðñòâèí Ê¢íäëëºí³ ºàøãóäàð à÷ëãäëà.
Í. Ê. ×óäàåâ äàœãèí îëíä ¢ëã¢ð-¢çìš áîëš éîâëà. Ýí ê¢í ÷àœº íåêâðò³, ÿìàðàí ÷èãí êåðãèã èê äààâðòàºàð ê¢ö³äã áèë³. Áèëãò³ áàãø ꢢêä-ê´â¢äò ìàíà îðí-íóòãèí, Õàëüìã Òàœº÷èí òóóšèí õàëõàð èê ìåäðë ´ãñìí. Ñîíüíàð á¢ðä³äã êè÷³ëì¢äò áè÷êä¢ä áàéðòàºàð îðëöäã áèë³. Øêîëä õàìãèí ºîë ê¢í ýíòí ñóðºóëü÷ ãèš áàãø òîîëäìí. Òåäíèã îíüäèí ê¢íäëš éîâñìí. Òåã³ä ÷èãí Í.Ê. ×óäàåâèí ñóðºñí ñóðºóëü÷íð ñ³í ìåäðë, ñóðºìš ´ãñí áàãøòàí îäà ÷èãí èê õàíëòòà á³³í³.
Ýí äèðåêòîðèí ¢¢ëä á³³ñí öàãòàí äàëà ê¢÷í-÷èäë³í ñåë³í³ øêîëûí ´ðãšëòä ´ãñìí. Íèêîëàé Êè÷èêîâè÷ ñóðºóëü-ýðäìèí ñèñòåìèã äåëãð¢ëëºí³ êåðãò, øêîëûí ìàòåðèàëüí-òåõíè÷åñê ê´ðœãèã áàòðóëëºíä èê îíüãàí ´ã÷ éîâëà. Áàãøíðèí ê¢÷-ê´ëñèã ÷èê³ð ¢íëòõ³ ãèš ç¢òêäã áèë³. Öåöí ºàðäà÷ êåç³ ñóðºóëü-ýðäìèí ê´äë³÷èã ì´ð³ëõèã, êåç³ ýäíë³ ñåäêëèí ê¢ð êåõèã ìåääã á³³ñìí. Ýí ¢ãò³-ꢢðò³, öàºàí ñåäêëò³ ê¢í. Íèêîëàé Êè÷èêîâè÷ ×óäàåâèí íèë÷³ð øêîëä ´´ä³í ìåðãšëòò³, ¢¢ä³ã÷ êîëëåêòèâ òîãòàãäëà.
Ê¢íäò³ Íèêîëàé Êè÷èêîâè÷, áèäí, áàãøíð, Òàíèã ³ð¢í ñåäêë³ñí îí÷òà ´´íë³òí é´ð³š³í³âèäí! Òà îíüäèí ä´ðâí öàãò ãåì-øàëòã óãà á³³š, õ´â-êèøã ýäëš, óò íàñ íàñëš, àìóëœ ñ³³õí šèðºòí!

Íèíà ÌÀÖÀÊÎÂÀ,
ßøêóëèí ðàéîíà
ªàøóí ñåë³í³ øêîëûí áàãø