Ïóòÿ

Êîìåíäàíò ñóðëºàí ýêëâ: Ïåðåä âîéíîé ãäå áûëè?
Àâåëüäèí: Ê´â¢äò.
Êîìåíäàíò: Â Êåâþäàõ áûëè íåìöû?
Àâåëüäèí: Áèë³, áèë³.
Êîìåíäàíò: Êàëìûêè êîííûå ñ îðóæèåì áûëè?.
Àâåëüäèí: Áèë³, áèë³.
Êîìåíäàíò: Ãäå ðàáîòàëè?
Àâåëüäèí: Õ´ õ³ð¢ë³ä, ¢êð ñààºàä éîâëàâ.
Êîìåíäàíò: Â ñåëüñêîì ñîâåòå áûâàëè, ðàáîòàëè?
Àâåëüäèí: Õàÿ-õàÿ í´êä áîëëàâ.
Êîìåíäàíò: Êàêóþ äîëæíîñòü çàíèìàëè â ñåëüñêîì ñîâåòå?
Àâåëüäèí: Í´êä áîëëàâ.
Êîìåíäàíò: ß ñïðàøèâàþ, êàêàÿ ó âàñ áûëà äîëæíîñòü?
Àâåëüäèí: Ïóòÿ, - íåð³ääã áèë³.
Êîìåíäàíò íàíàñ ñóðâ: "×òî òàêîå ïóòÿ?". " Ìåäõøâ" - ãèââ, áèéíü õóóõàí ìààšâ.
Êîìåíäàíò: Ðàç ïîìîãàëè, çíà÷èò, âûïîëíÿëè çàäàíèÿ. ×òî æå ýòî çà ðàáîòà - ïóòÿ?
Àâåëüäèí: Ý, êåëë³ íàíä: ÷è - ïóòÿ, í´êä áîëõì÷.
Êîìåíäàíò: Êòî åùå ðàáîòàë ñ âàìè?
Àâåëüäèí: Àõëà÷ áîëí ꢢêí, ´ð³ õóðàäã.
Êîìåíäàíò: Ñîáðàíèÿ áûëè?
Àâåëüäèí: Áèë³.
Êîìåíäàíò: È êàê âàñ çâàëè?
Àâåëüäèí: Ïóòÿ.
Êîìåíäàíò: Íó ÷òî æå ýòî òàêîå? Òå, êîííûå êàëìûêè, áûëè ñ îðóæèåì? Îñòàíàâëèâàëèñü ó âàñ?
Àâåëüäèí: Áèë³, çîãñëãî äàâàä, éîâš îääã áèë³.
Êîìåíäàíò: Çíàêîìûå ñðåäè íèõ áûëè?
Àâåëüäèí: Óãà, òàíüäãî óëñ, óäàí á³³ñí óãà. Äó ºàðñí÷í óãà.
Êîìåíäàíò: Êàê âû íå çíàåòå? Êàê ýòî íå ðàçãîâàðèâàëè? Ïîäóìàéòå ñàìè, ïðåæäå ÷åì ãîâîðèòü. Âû - ñòàðûé ÷åëîâåê, à ãîâîðèòå íåïðàâäó. Ýòî - ãðåõ. Îäíîñåëü÷àíå áûëè?
Àâåëüäèí: Óãà, óãà.
Êîìåíäàíò: Íè îäíîãî íå óçíàëè? Â ãëàçà ìíå ñìîòðèòå!
Ýìãí øóãøàä óóë³ä, àëü÷óðàðí í¢ä³í àð÷í á³³š êåëæ³í³: Ê¢ òàíüñí óãàâ.
Êîìåíäàíò: Âû ëæåòå! Áûëè è çíàêîìûå, è îäíîñåëü÷àíå!
Áîñàä éîâäœíàä á³³š õ³³êðš³í³: Ïðàâäó! Ãîâîðèòå ïðàâäó! Íå ïðèòâîðÿéòåñü! Âû - ñòàðûé ÷åëîâåê, ÿ âàì äîâåðÿþ, âû íå äîëæíû îáìàíûâàòü.
Àâåëüäèí: óëì èê³ð óóëÿä, õîðìàºàðí íóëüìñàí àð÷â. Ýìãí³ ¢ñíü àðâàºàä, ê¢í ñ¢ðäõ á³³äë ºàðâ.
Êîìåíäàíò: "Íåóæåëè íå çíàåò, èëè òàê ñòîéêî ñêðûâàåò? Ñàíàëä÷êàä êåëš³í³: "Åñëè íå ñêàæåòå ïðàâäó, ìíå ïðèäåòñÿ âàñ âûçâàòü íà äîïðîñ â Êóéáûøåâ, à ýòî äàëåêî è áóäåò õîëîäíî!
Àâåëüäèí: óëì èê³ð óóëÿä, ñóðšàíà: "Áè÷³ áèéì éîâóë, áèè÷í ãåìò³â, ê´ãøí, õîë õààëº òåñš ÷àäøãîâ. Õóâöí óãà...".
Êîìåíäàíò: Âàñ â ñåëüñîâåòå êàê íàçûâàëè?
Àâåëüäèí: Ïóòÿ.
Êîìåíäàíò: Êîãäà ïàñëè îâåö, òîæå íàçûâàëè ïóòÿ?
Àâåëüäèí: Óãà-à!
Êîìåíäàíò: À â ñåëüñîâåòå íàçûâàëè ïóòÿ?
Àâåëüäèí: Ý-ý, íåð³äë³!
Êîìåíäàíò: ä³êí õîéð-ºóðâ äàâòàä, êåñãò³í ñóðàä, áîëàä á³³â.
Àâåëüäèí: ìåë øóãøàä óóëÿä, ïóòÿ ãèäã³ñí þì êåëš ´ãñí óãà.
"Îäà “ïóòÿ” ãèñíü þí áîëšàõìá?" - ãèš áè áàñ óõàëàä ñóóíàâ. Õàðœºóðàä èðõë³, êîìåíäàíò Àâåëüäèíèã äàõóëš àâ÷ èðñí ´âãèã äóóäâ. ¥âãí îðš éîâõëà, ãåíòêí õ³ð¢ ò¢ëêš ºàðº÷êàä, ø¢ð¢ò³º³ð êåëš³í³: " ïîñëåäíèé ðàç ñïðàøèâàþ - áûëè çíàêîìûå ñðåäè êîííûõ ñ îðóæèåì?".
Àâåëüäèí ä³êí: "Óãà", - ãèš³í³. Ö´êðñí á³³äëò³ êîìåíäàíò: "Öóãòàí õ³ðòí!" - ãèâ. Àâåëüäèí äàõóëü ´âãò³º³í ºàðâ. Éîâà-éîâš, “ïóòÿ” ãèñèã ìåë òåð äàõóëü-´âãí ö³³ëºš ´ãâ. Ïóòÿ ãèñíü - äåïóòàò ãèš êåëõ³ð á³³ñí ¢ã á³³š. Òåð öàãò ñ³³í³ð ê´äëäã óëñ äåïóòàò áîëäã á³³š. Òèèì çîâëœòà ÷èãí, øîãòà ÷èãí éîâäë ¢çãäë³. "Ìóóhèíü äàðàä, ñ³³íèíü ´ðã³ä" ãèäã õàëüìãèí íåã öåöí ¢ã ìåë äèãò³ Àâåëüäèí-ýìãí³ éîâäëàð éîñí êåâ³ð ä³êí íåã áàòëãäñíü ì´í.
Öàã ñåëã³ò³ áîëíà. Ò³âäã÷ šèëì¢ä èðõë³, õàëüìãóäûí á³³äë-šèðºë éîñíäàí ÿñðâ: íåã ¢êð á³ð³ä, ýâð³ ¢ñò³-òîñòà áîëàä, çåð-çåìø óðºàºàä, áè÷êí-áè÷êí³ð ³ìòí òîëºàºàí ´ðãöõ³â. Àâåëüäèí³ çóðãèã áè 1954-÷ šèëèí ìàé ñàðëà çóðëàâ. Ìåë òåð öàãò Àâåëüäèí ꢢêí-ê¢ðãò³º³í õàìäàí á³³ñí, ꢢê³í ìîðäóëñí ê´øãèí ´ìí ñóóñí êåâ³ðí ìèíè çóðñí çóðãò ¢ëäâ. Ê¢¢êíü - ¢êð ñààäã, ê¢ðãíü - àäó÷ áîëàä, çóíàðòíü - ´âñ õàääã áðèãàäò ê´äëäã áèë³. Ê¢ðãíü ñ³í ê´äëìø÷íðèí òîîä éîâëà. Íåã ä³êš÷ àõëà÷íðëà êåðëä³ä, ºàöàä, ãåðò³í èð³ä, ìîäí îðíà òîëºàä á¢ñ³ð ê¢ç¢º³í áîîºàä, 䢢šëãä³ä ³ìíä³í ê¢ðâ. Òåð çåòêðèí õ´´í Àâåëüäèí óäàí á³³ëãî, ñ³³º³í õ³³â.
1957 šèëèí õàâðàð Êóéáûøåâ áàëºñíàñ ´äð áîëºí õîéð-ºóðâí âàãîí 䢢ð³ä õàëüìãóä ýâð³ ºàçðóðí í¢¢öõ³â. Áèäí áàñ ´ðê-á¢ë³ðí õ³ð¢âèäí. Êàòÿ, Àâåëüäèíà ꢢêí, õ³ðõä³í àäºñí óãà. Ýêèííü áîëí àâàëèííü ´´ð íåâ÷êí á³³º³ä ê´äëš³º³ä õ³ðí³â ãèš êåëë³. Þí áîëñíü, êåç³ õ³ðñíü - îäà ê¢ðòë áè ìåäõøâ. Êèèòí Ñèâðèí ºàçðò ì´œêèíä ¢ëäñí õàëüìã óëñèí òîíü áàñë äàëà, òåäí³ íåãíü - ýãë õàëüìã ýìãí Àâåëüäèí. Òåð ºàøóòà öàãàñ àâí äàëí òàâí šèë äàââ.

ÓËÀÍÀ Èâàí,
²ð³ñ³í à÷òà àðòèñò,
Õàëüìã Òàœº÷èí óëñèí àðòèñò

òîîëâð
Иðèíà ÄÅÍÇÈÍÎÂÀ,
À.Àìð-Ñàíàíà íåðò³
Êåëí-óëñèí áèáëèîòåêèí àõëà÷èí äàðóê:
- "Òàìºòà šèëì¢äèí" øàâ õàëüìã ç¢ðêíä, ÷ååšä êåç³ ÷èãí ýäãäøãîíü ëàâòà. 75 šèë òåð ºàøóòà öàãàñ äàâš éîâñí áèéíü, îäà÷í òèèãõä ¢çãäñí ê¢÷ð-ê¢íä ó÷ð-éîâäë îäà ê¢ðòë ê¢¢í³ ñàíàíä, óõàíä. Íåð òóóðñí õàëüìãèí àðòèñò Óëàíîâ Èâàí Àëåêñååâè÷ Ñèâðèí ê¢íä öàãò ýâð³ ºàðàðí çóðñí õàìäàí á³³ñí îëí õàëüìã óëñèí çóðãóä îäàõí ìàíà áèáëèîòåêä àâ÷ èð³ä ¢ç¢ëñí äååð³í, ê¢í áîëºíà òóñêàð éèð òîäðõàºàð ö³³ëºš êåëš, ìàíà ñåäêë-óõàã ç´â³ð ¢¢ì¢ëâ. Áèëãò³ àðòèñòèí çóðñí çóðãóä áîëí êåëš ´ãñí êåëâðì¢ä öààñíä áóó뺚, îíö äåãòð áàðëõ êåðãò³ ìàíà áèáëèîòåêèí ê´äë³÷íð òîîëšàíà. Òåã³ä òåð êåëâðì¢ä³ñ áîëí çóðãóäàñ íåãèíü ø¢¢š àâàä, õàëüìã êåë³ð ºàðäã "Õàëüìã ¢íí" ãàçåòèí îëí óìøà÷íðèí îíüãò íåð³äæ³í³âèäí.