Îëí äóíä òîîìñðòà

Ìàðòûí Óáóøàåâè÷ 1928 šèëä Õàëüìãèí Ïðèâîëæñê óëóñèí Õàð Óñí õîòíä ò´ðñìí. Õ´´ííü ýäí³ ´ðê-á¢ë Áàðóí ñåë³í¢ð í¢¢š ºàðñìí. ijí ýêëòë øêîëä ñóðàä, 4 êëàññ ò´ãñ³ñìí. Ýöêíü Óáóø Ãàðÿåâè÷ Ò´ðñê³í õàðñã÷ Àëäð ä³³íä ç´ðìã êåâ³ð îðëöš, 糜ã-ç³ óãà ãååäðâ. Óéí íàñòà Ìàðòûí ê´â¢í ä³³í³ öàãò ²³äðõí - Êèçëÿð ò´ìð õààëºèí òîñõëòä îðëöñìí. Ìàíà ºàçðò ò´ìð õààëºèí òîñõëòûí ê´äëìø 1941 šèëèí îêòÿáðü ñàðàñ ýêëâ. Íóðºëšäàí ꢢêä óëñ, ´âãä, ýìãä áîëí óéí íàñòà áàº÷óä òîñõâ. Äàðóºàñ áè÷êä¢äèã ÷èãí ê´äëìøò éîâóëâ. Òèèãõä 13-òà Ìàðòûí ê´â¢í òåíä ê´äëñí áîëäã. Õààëº òîñõëºíà êåðã éèð áåðê áîë÷êàä ê¢íä áèë³. Ò´ìð õààëºèã àõð áîëçãò ýäëâðò îðóëõèí ò´ë³ ³ìòí ´äð-ñ´ óãà ê´äëöõ³â. Ýäí ÷èê õîò óãà, á¢òí õóâöí óãà, ê¢íä òààëä ê¢÷ð ê´äëìø êåš³ñìí. ¡âë³ð ê´ð³ ºàçð ê¢ðç³ð öîêš í¢êë³ä, ìàëòš àâñí ºàçðèã òåðã³ð, äàìšóðàð (íîñèëêàð), ìèøã³ð ÷èãí ç´´º³ä, õîòõð îðìä àñõàä, õààëºèí ºàçðèã äàâõð-äàâõðàðíü òåãøë³ä, øïàëìóä ç´´š ò³âäã á³³ñìí. 12-13-òà ꢢêä-ê´â¢ä áàñ ÷èäë ê¢ðñ³ðí í´êä áîëš, òåì³í òåðã³ð, öàð òåðã³ð óñ, òîñõëòûí ìàòåðèàëìóä ç´´äã áèë³. Àöà ç´´äã äàìšóðàð ¢¢ðìã ÷îëó, õîéð-ºóðâí ê¢í äåìí³ä ìîää, áàõíñ ç´´äã á³³ñìí. Òàøð ôàøèñòíð äååð³ñ áîìá õàÿä ³³ìøã ó÷ðàšàñìí. ²ìòí éèð ê¢íä òààëä ê´äëäã á³³ñèã Ìàðòûí Óáóøàåâè÷ òîäëíà. Ýäí ¢âëèí òà÷êíñí êèèòíä, çóíè ºàœ õàëóíä àìðëºí áîëí ê´ëñí³ ì´œãí óãàºàð ´äð áîëºí ê´äëìøò ºàðàä, ´ð¢í ýðò³ñ àâí îðà ñ´ ê¢ðòë ê´äëäìí. Ê¢¢êä óëñ, ê´ãøä, óéí íàñòà áàº÷óä äèèëâð ´´ðä¢ëõèí ò´ë³ áèé³í, öîãöàí ³ðâëëãî ê´äëš òåìäãëñí áîëçãò, 1942 šèëèí àâãóñò ñàðä, ò´ìð õààëºèã ýäëâðò îðóëâ. Òåð ñààìä ôðîíòûí ò´ë³ íåôòü ç´´ñí ïîåçä ýí õààëºàð ò¢ð¢í áîëš éîââ.
Øèí òîñõãäñí õààëº òàœº÷èí ýêîíîìèêèí, ñîéëûí äåëãðëòä, ³ìòí³ á³³äë-šèðºë ÿñðóëëºíä íèë÷³í ê¢ðãõ á³³ñìí. Òèèãõä õàëüìã óëñ èê àþëëà õàðºõ ãèš ê¢í óõàëšàñí óãà áèë³. 1943 šèëèí áàð ñàðèí 28-ä õàëüìãóä êèèòí õ³ð ºàçðóð í¢¢ëºãäâ. Òåð ìåò Ýëüäûøåâèõí³ ´ðê-á¢ë öóã õàëüìãóäëà ³äë öààšëà õàðºàä, Ñèâð¢ð òóóãäâ. Ìàðòûí Óáóøàåâè÷ ýêò³º³í, ä¢ ê¢¢êò³º³í áîëí ºóðâí ä¢ ê´â¢ò³º³í Êðàñíîÿðñê êðàéèí Êîçóëüñê ðàéîíà Êîñà÷è ñòàíöä òóññìí. Òåíä óéí íàñòà Ìàðòûí ´ðê-á¢ëä³í óóºí ¢ðí áîëäãòàí 䢢íð³í àñðõèí ò´ë³ä ýêä³í í´êä áîëàä ëåñïðîìõîçä ìîä áåëäëºí³ ê´äëìøò ê´äëâ. ¥ñ³ä-áîñàä, À÷èíñê áàëºñíä òðàêòîðèñòèí êóðñìóä ÷è볺³ä, ñóðñí ýðäì³ðí ê´äëâ.
1953 šèëä Ìàðòûí Óáóøàåâè÷ íåã ºàçðà ꢢêí Ñîôüÿ Äæåñþïîâàä ñåäêëíü òóñàä, ³ðê ç´´º³ä, ´ðê³í ´íä³ëºñìí. Ñèâðò ýäí³ ´ðê-á¢ëä ºóðâí ¢ðíü ò´ðñìí. 1958 šèëä õàëüìãóä íèðã³ä-í¢ãø³ä ºàçð-óñíóðí òåìöâ. Ýëüäûøåâèõí³ ´ðê-á¢ë ò´ðñêí ºàçðòàí èðš, ²³äðõí³ îáëàñòèí Íàðèìàíîâñê ðàéîíä Áàðóí ñåë³íä ᢢðëâ. Ìàðòûí Óáóøàåâè÷ á³³ðí ñîâõîçä òðàêòîðèñò³ð ê´äëâ. Ö´´êí šèë äàâàä, šîëà÷èí êóðñìóä ò´ãñ³º³ä, äàññí ýðäì³ðí ê´äëâ.
Šèðäã÷ šèëì¢äèí ÷èëã÷³ð ýäí³ ´ðê-á¢ë Õàëüìãò, Ñîëíå÷íîå ñåë³íä (´äã³ öàãò Àðøàí), í¢¢š èðâ. Ìàðòûí Óáóøàåâè÷ Áóðàòà ñåë³í äååð á³³ñí "Öåíòðàëüíûé" ìàõíà ñîâõîçä šîëà÷àð ê´äëš³º³ä, õ´´ííü Ìèíâîäõîçèí àâòîáàçä šîëà÷àð ê´äëâ. Àâàëüíü Ñîôüÿ Ìàíäæèåâíà "Àðøàíñêèé" àœ ´ñêäã ñîâõîçä 25 šèë ê´äë³ä, à÷òà àìðëºíäàí ºàðñìí. Ê¢ö³ìš á³ðš ê´äëñíä³í "Ê¢íäëëºí³ òåìäã" ãèäã îðäåí³ð à÷ëãäñí áèë³. Òåð ìåò Ìàðòûí Óáóøàåâè÷ íàñíàííü òóðøàðò éè뺳í ñ³³í³ð ê´äëš, ìåë îíüäèí îëíà í¢¢ðò éîâäã áèë³. Îëí ç¢ñí àöà ç´´š, îëíä à÷-òóñàí ê¢ðãš, ê´äëš³ñí ýäë-àõóí ê´ðœ áàòðóëëºíä èê ò³âö³í îðóëš éîâñí áîëäã. Òåð ò´ë³ä³í êåñã à÷ëâðìóäàð à÷ëãäñìí, òåð òîîä "1941-1945 šèëì¢äò Ò´ðñê³í õàðñã÷ Àëäð ä³³íä òóóðìšòà ê¢÷-ê´ëñí³ ò´ë³" ãèäã ìåäàëÿð, ´´íèí ìåäàëüìóäàð, Ê¢íäëëºí³ ºàøãóäàð à÷ëãäñí áîëäã.
Ìàðòûí Óáóøàåâè÷ áîëí Ñîôüÿ Ìàíäæèåâíà šèðí ºóðâí šèëèí òóðøàðò õàìäàí ñ³í-ñ³³õí á³³š, íåã-íåãí³ííü ñåäêë ìåäëöš, áàéð-çîâëœãàí ³äë õóâàëöš éîâñìí. Ýäí ꢢêäò³í ÷èê ñóðºìš ´ã÷, ºàðèíü ºàíçºä ê¢ðãš, ê´ëèíü ä´ð³ä ê¢ðãš, ê¢ êåöõ³â. Ëþäìèëà ꢢêíü Àºø áàëºñíä äååä ñóðºóëü ò´ãñ³š, èíæåíåð-òîñõà÷ áîëš ê´äëš éîâëà. Àëåêñàíäð ê´â¢íü àâòîäîðîæí òåõíèêóì ò´ãñ³º³ä, áàñ ýöê볺³í ³äë íàñíàííü òóðøàðò šîëà÷àð ê´äëš éîâëà. Îòõí ¢ðíü Ëþáîâü Âëàäèêàâêàç áàëºñíä ôèíàíñèí õàëõàð ñóðºóëü ñóðñìí. Ðîñãîññòðàõä äààòõëºíà àãåíò áîëš. ê´äë³ä, öààðàíäíü äàìøëòíü ´ñ³ä, àõ òîî÷èí ¢¢ë äààš éîâñìí. Îäà öóã ꢢêäíü à÷òà àìðëºíäàí ºàðñí á³³í³.
Õàðì ò´ðõä, ãåðèí ýçí ꢢêä ê¢í Ñîôüÿ Ìàíäæèåâíà õîéð šèë õîîðàí ñ³³º³í õ³³â. Ìàðòûí Óáóøàåâè÷ óœã-òîõìäàí õàìãèí íàñòà. Òåã³ä ýëãí-ñàäíü ìåä³òèã éèð òåâ÷í³, äàðó-äàðóíü çî뺚 èðí³. Ìàðòûí Óáóøàåâè÷ 4 à÷-çååò³, 4 šè÷ò³. Äîðàñ ´ñ÷-éîâõ ¢éíðèí šèðºë ¢çš áàéðëíà.
Ìàðãàðèòà ÀÐÇÀÅÂÀ