¥âêíðèí ºàçðò áîëñí èê áàéð

Òîãòñí àâúÿñàð ´´ðäíðèã õàìöóëã÷ ôåñòèâàëüä Õàëüìã Òàœº÷èí äåëåãàö îðëöâ, óò òîîäàí àðâí òàâí ê¢í: äåëåãàöèí ºàðäà÷, çóóëü÷ëà÷ Þðèé Ñàíãàäæèåâ, äóó÷íð Ôåëèêñ Øîðâàåâ áîëí Àéñà Áðþãèäèêîâà, õàëüìã êåëí³ áàãøíð, îëíà ¢¢ëä³÷íð áîëí íàíü ÷èãí ³ìòí. Èšëèí õàëüìãóäûí äåëåãàöèí õîéð îðëöà÷, îëíà ¢¢ëä³÷íð Ñàíàë Áàäìàåâ áîëí Àðâàí Êàðìàíîâ ìàíà ðåäàêöä èð³ä, ýâð³ ñ³³õí çóóëü÷ëºíà òóñêàð òîäðõàºàð êåëš ´ãöõ³â.
- Ìë ãèñí éèð õîë ºàçð áîëšàíà. Äîëàí ì蜺 øàõó äóóíà ºàçð, òèèã³ð³í ê¢ðí³ ãèñí àìð áèø êåðã.
Ñàíàë Áàäìàåâ: - Êåëñíòí ç´âò³. Õààëº éèð óò. Çóã "Àêòþáèí ºîëûí óñí" ãèäã õóó÷í äóóíä äóóëãäñàð, "Èðõ ñåäêë á³³õë³, Èšëèí óñí ÷àëü÷àã". Ì´œê ê´ê òåœãðèí îðíä êåç³í³ñ àâí ê¢ðõ³ð ñåäë³â. Òåã³ä ýí šèëä ê¢öë³í á³³äë-šèðºëä òîõðàñíäàí èê áàéðòà á³³í³â. Êåëõä, Õàëüìãèí äåëåãàöèí ýë÷íð õàìäàí éîâñí óãà. Ê¢í áîëºí ýâð³ ñóœºñí õààëºàð éîââ. dzðìíü õîéð-ºóðâàäàð, ç³ðìíü ºàíöàðí. Áè áîëõëà ýêò³º³í ò¢ð¢ë³ä Óëàí-Áààòðò ê¢ð¢â. Òåíä ìàäí õîéð-ºóðâ õîíàä, Áàðóí Ìëóð òåìöš ºàðëàâèäí. Àðâàí áîëõëà, ºàíöàðí éîââ.
Àðâàí Êàðìàíîâ: - Òèèì. Ãîðíî-Àëòàéñê ê¢ðòë ºàíöàðí éîâëàâ. Ìàé ñàðä Õàëüìãò áîëñí "¥´ðä ò¢ìí" ôåñòèâàëèí á¢ðä³ëºí³ êîìèòåòèí ãåø¢í áîëš ê´äëë³â. Òåã³ä èþëü ñàðä ôåñòèâàëèí ºàðäà÷ Æàëàâ Áàòñ¢õ íàíä ¢ðâð èëã³â. Ôåñòèâàëü ýêëñí³ñ íåâ÷êí ýðò³ð ºàðàä, Àëòàé Ðåñïóáëèêèí õîòë áàëºñí ÃîðíîÀëòàéñêä îäëàâ. Òåíä íàìàã òàíüë ³ìòí òîñ÷ àâöõàâ. Ýäíë³ õàìäàí ºàçð-óñèíü õ³ë³º³ä ãèè÷ëñí³ äàðó Ìëóð éîâëàâèäí.
- Òàíà êåëñí òàíüë ³ìòí áàñ ôåñòèâàëüä îðëöâ?
À.Ê.: - Ýý, òèèì. Ýäí áîëõëà ýâð³ äåëåãàöàí òîãòàºàä, áàñ ôåñòèâàëüä îðëöâ. Òåäí³ íåãíü - Àðàì ëàì ìàé ñàðä Õàëüìãò èðñí áèë³. Ìàäí ýí¢ã òîñ÷ àâàä, ê¢íäò³ ãèè÷ä õîòë áàëºñèã ¢ç¢ëñí áèë³âèäí. Òåã³ä Àðàì ëàì í³³šíðò³º³í íàìàã òîñ÷ àâàä, Àëòàéèí êå ñ³³õí ºàçðèã ¢ç¢ëâ. Òåäíë³ õàìäàí óóëìóä äàâøëàâèäí, ìóçåéì¢äò ÷èãí îäëàâèäí.
- Àëòàéèí ºàçð ìàºä óãà éèð ñ³³õí.
À.Ê.: - Àëòàé ´íäð óóëòà, ìîäòà, óñòà ºàçð. Áóìáèí îðí êåâò³ ñ³³õí. Íåì³ä êåëõä, ýí ºàçðàð ìàíà ´âêíð áàñ í¢¢äã áèë³. Àëòàéèí ´´ðäíð ìàäíëà íåã óœãòà, ³äë ñîéëòà. Ìóçåéäíü îäàä õ³ë³õë³, õóó÷í õóâöíü ìàíà á¢øì¢äë³ ³äë. Íåã ꢢêí³ á¢øì¢äèí çóðã òåíä öîêš àâëàâ. Òåã³ä, íààðàí õ³ðš èð³ä, õàëüìãóäò ¢ç¢ëõë³, ìàíàõñ ýí õàëüìã áèø, àëòàé õóâöí ãèš èòêñí óãà.
Ñ.Á.: - Õ³ð¢äò³í áè áàñ Àëòàéä îäëàâ. Õóâöíàñ áîëí ñîéëàñ íàíü îëí ´âðìšò³ þìí á³³í³. ¡ëã¢ðíü, ºàçðèí íåðä ìàíà êåëí³ñ àâñí êåâò³: Ìîºàòà, Öàºàí áîëí íàíü ÷èãí.
- Ìëä òàäíèã ÿºš òîñ÷ àââ?
Ñ.Á.: - Óâñ ³³ìãò ê¢ð³ä èðõë³, Æàëàâ Áàòñ¢õ ìàäíèã ýâð³ ìàø躳ð òîñ÷ àâëà. Ôåñòèâàëèí éîâóäò ê¢í áîëºí ²ð³ñ³í ´´ðäíð èðâ ã躳ä, ìàäíëà áîëí àëòàéèí äåëåãàöëà òàíüëäõàð, ꢢíäõ³ð ñåäâ. Ìàäí ñîéëàí, êåë³í ÿºš õàäºëšàíàâèäí ãèš òåäí èê ãèäã³ð ñîíüñìíà. Ìàíà á³³äë-šèðºëèí òóñêàð àõíð-䢢íð ñóðàä, öóãíü ýäíä ñîíüí áîëšàõèã ìåä¢ëâ.
- Òàäíàñ íàíü êåí ôåñòèâàëüä îðëöâ?
Ñ.Á.: - Õàëüìãóäàñ íàíü, Àëòàéèí äåëåãàö, Ìëûí Óâñ ³³ìãèí, Õîâä ³³ìãèí ´´ðäíð, Óëàí-Áààòðò ê´äëäã "¥´ðä" òåàòðèí áîëí òàëäàí ÷èãí ´´ðä êîëëåêòèâñ îðëöâ. Çóã, õàðì ò´ðõä, Øèíš³í³ ´´ðäíðèí äåëåãàö ýí šèë èðñí óãà.
- Ôåñòèâàëü áàëºñíä áèø, êååð áîëâ. Òåã³ä îðëöà÷íð àëüä õîíäã á³³ñìí?
À.Ê.: - Öóºàð, ìàíà ´âêíðë³ ³äë, éîñí èøê³ ãåðì¢äò õîíëàâèäí. Ìàíà äåëåãàöä õîéð èøê³ ãåð ºà𺚠´ãë³. Ìëûí çóíè òåœãðèí á³³äë Õàëüìãèí çóíëà ³äë áèø. Ñ´´º³ð ñåð¢í áîëš îäíà. Òåã³ä, èøê³ ãåð äîòð ºàë øàòàš, ìîäàð ò¢ëêäã áèë³âèäí. Èøê³ ãåð äîòð õîíëàâèäí, õîòàí èäë³âèäí, ³ìòíë³ õàðºëòñ äàâóëëàâèäí.
- Êåðã-¢¢ëäâðèí éîâóäò òàäí þ êåäã áèë³ò?
À.Ê.: - "¥´ðä ò¢ìí" ãèäã ôåñòèâàëü ôîëüêëîðí-ýòíîãðàôè÷åñê áîëšàíà. Òåã³ä ´äð áîëºí èê êîíöåðò äàâóëãäëà. Öóãëðñí àðòèñòíð äóóëàä, áèèë³ä, ýâð³ ýðäì-áèëã³í ¢ç¢ëäã á³³ñìí. Àñõàð ìàäí íåã-íåãí³ííü èøê³ ãåðò ãèè÷ëäã áèë³âèäí. Áèëã-ýðäì³í ¢ç¢ëš, àõíð-䢢íðèí ñîéëëà òàíüëäëàâèäí. Ê¢¢íäâðèí ò´ðì¢ä îëí ç¢ñí áîëš ºàðëà: ñîéë, òóóš, óòõ-çîêúÿë áîëí íàíü ÷èãí.
- Ìàäí ä´ðâí çóí šèëä³í öóã ìëìóäàñ ñàëó á³³º³ä, ìàíà ñîéë òåäí³ñ éèëºðäã áîëâ. ¡ëã¢ðíü, õóâöí òàëäàí, äóä, áè ÷èãí íåâ÷ê éèëºâðò³. Òåã³ä òåíä á³³äã ´´ðäíðò ìàíà àìí óðí-¢ãèí ç´´ð òààñãäšàíó?
Ñ.Á.: - Òèèì. Òåäíä èê ãèäã³ð òààñãäíà. Ìàíà ñîéëàð ñîíüìñäã áîëàä, ýäí èê îíüãàí ´ã³ä øàâàøìóä, äîìãóä, äóä ñîœñëà.
- Ôåñòèâàëèí éîâóäò òàäí Àëòàé óóëìóäò ºàçð ò³êñí áèë³ò. Ýí¢í³ òóñêàð êåëš ´ãòí.
Ñ.Á.: - Ìëûí Àëòàéä Øààçºà ãèäã óóë á³³í³. Ýí óóë ¡¢ðã íóóðàñ õîë áèø áîëàä òèèã³ð³í îäëàâèäí. ߺàä ãèõë³ á³³ðí óëñèí êåëñ³ð, ýí éèð îí÷òà, ³ð¢í óóë áîëšàíà. Áèäí Àðâàíòà, á³³ðí óëñëà áîëí Àëòàé Ðåñïóáëèêèí äåëåãàöèí îðëöà÷íðëà Øààçºà óóëûí îðà äååð ºàðàä, ì´ðãë³âèäí. Àðàì ëàì òåíä ñóäð-íîì óìøàä, ò³êë ´ðãâ.
À.Ê.: - Íåì³ä êåëõä, Øààçºà óóëûí îðà äååð ºàðàä éîâõëàðí, ìàäí àâ÷ èðñí õàëüìã òóãàí ´ðã³ä, äåëñê³ä éîâëàâèäí.
- Àðâàí, Òà "¥´ðä ò¢ìí" ò´ãññí³ õ´´í Ìëä ¢ëäñí áèë³ò.
À.Ê.: - Ìëä ¢ëä³ä, ºàçð-óñ õ³ë³º³ä éîâëàâ. Áè ÊàëìÃÓ-í Õàëüìã ôèëîëîãèí áîëí äîðä ¢çã øèíšëëºí³ èíñòèòóòä ñóðºóëü ñóðíàâ. Òåã³ä äàâñí šèëèí íàìðàð Õàëüìã óíèâåðñèòåò³ñ íàìàã Ìëóð éîâóëñí áèë³. Òåð öàãò áè ä´ðâ øàõó ñàðäàí Óëàí-Áààòðò Ìëûí ãîñóäàðñòâåíí óíèâåðñèòåòä ñóðºóëü ñóðëàâ. Çóã Óëàí-Áààòðàñ áîëí Ò´â ³³ìã³ñ íàíü ºàçð õ³ë³ñí óãà áèë³â. Òåð ó÷ðàð "¥´ðä ò¢ìí³" õ´´í Áàðóí Ìëûí Óâñ, Õîâä áîëí Áàéí-¥ëã³ ³³ìã¢ä³ð éîâš, ºàçð-óñ õ³ë³š, ³ìòíë³ õ³ðëöš çóóëü÷ëëàâ.
- Òàäí ìàíà óìøà÷íðò ä³ê³ä þ êåëš ´ãõ³ð á³³í³ò?
Ñ.Á.: - Ìë îðí-íóòã, Àëòàé Ðåñïóáëèê ÷èãí - ìàíà ´âêíðèí ºàçð. Àðº á³³õë³, ýðê áèø òèèã³ð³í îäàä, ºàçð-óñ õ³ë³º³ä, ³ìòíë³ òàíüëäš õ³ðëöõ êåðãò³. Òåð êåö¢ ñ³³õí ºàçðò ê¢¢í³ ñåäêë àìðíà.
ÀËÅÊÑ²Í Ñàíš