Õàëüìãóäàí òóóðóëñí çóðà÷

Í.Ïàëüìîâèí íåðò³ Êåëí-óëñèí ìóçåéä Ãàððè Îëåãîâè÷ Ðîê÷èíñêèéèí çóðãóäûí º³³õ¢ë ñåêãäâ. Õàëüìãèí ä¢ðñë¢ëã÷ èñêóññòâèí óëûíü ò³âñí çóðà÷íðèí íåãíü, ²ð³ñ³í óëñèí çóðà÷, Î.Ãîðîäîâèêîâèí íåðò³ Õàëüìãèí Ãîñóäàðñòâåíí ì´ð³í ëàóðåàò, Õàëüìãèí èñêóññòâèí à÷òà ¢¢ëä³÷ Ãàððè Ðîê÷èíñêèéèí 95 šèëèí ´´íä º³³õ¢ë íåð³äãäâ.
Êåëí-óëñèí ìóçåéèí áîëí çóðà÷èí ´ðê-á¢ëèí õîîðíä ¢¢ä³ã÷ ñ³í çàëºëäàí òîãòñí á³³í³. Íåðò³ õàëüìã çóðà÷èí º³³õ¢ëì¢ä ìóçåéä òàâí šèë áîëàä, äàœãèí êåãäí³. Ýí¢í³ ´ìí áîëñí º³³õ¢ë 2013 šèëèí îêòÿáðèí 24-ä ²ð³ñ³í óëñèí çóðà÷èí 90 šèëèí ´´íë³ èðëö¢ëš êåãäñí áèë³. ª³³õ¢ë³ñ íàíü íîìèí-äàìøëòûí êîíôåðåíö áîëí "ò´ãðã øèð³í" ñ¢¢ð áîëñíü òîäëãäíà. Ýí ñààìä ÷èãí îêòÿáðü ñàðä íîìèí-äàìøëòûí êîíôåðåíö áîëõìí.
Òàâí šèë áîëàä, Õàëüìãèí íåðò³ ¢ðí³ º³³õ¢ëä 95 šèëèí ´´íèíü òåìäãëš öóãëðš èðâèäí. Çóðà÷èí ñàíëûã ê¢íäë³ä èðñí ìóçåéä îëí óëñ, òåð òîîä çóðà÷íð, èñêóññòâèí áîëí ñîéëûí ¢¢ëä³÷íð, îþòíð áîëí ñóðºóëü÷íð ìóçåéèí çàëä Ãàððè Îëåãîâè÷èí ¢¢ä³âðì¢äèã ä³êí³ñ õ³ë³š, äóðòà çóðãóäûí ´´ð êåñãò³í óõà òóœºàš çîãñšàõèíü ¢çš áîëõìí. Šèðºëèííü òóðøàðò Ãàððè Îëåãîâè÷ Ðîê÷èíñêèé êåñã çóí çóðã çóðñìí. Òåäíèã öóãòàºèíü íåã çàëä áàãòàš áîëñí óãà. Áîëâ ÷èãí ýíä ò³âãäñí çóðã áîëºí Õàëüìãèí òóóšëà, óëñèí àâúÿñìóäëà çàëºëäàòà áîëšàíà. ßìàðàí ò´ðñêí÷ ñåäêëò³ ê¢í á³³ñèíü çóðã áîëºíü ¢ë¢ ¢ã óãàºàð ìåä¢ëí³.
Õàëüìãèí áèëãò³ ¢ðí³ ¢¢ä³âðì¢äèã ä³êí íåã ñåð㳚, îëí ³ìòíäíü ¢ç¢ëš³õ º³³õ¢ëèã òàœº÷èí ñîéëûí áîëí òóðèçìèí ìèíèñòðèí äàðóê Íèêîëàé Ñàíäæèåâ é´ð³ëèí ¢ã êåëš ñåêâ. Õàëüìã Òàœº÷èí Òîëºà÷ Àëåêñåé Îðëîâ çóðà÷èí ´ðê-á¢ëä, ìóçåéèí ê´äë³÷íðò, èñêóññòâä äóðòà îëí óëñò ýí º³³õ¢ë ñåêëºíë³ é´ð³š, áè÷ñí áè÷ãèã Íèêîëàé Äæàìáóëîâè÷ óìøš ´ã³ä, ìóçåéèí äèðåêòîð Èðèíà Ìó÷àåâàä á³ð¢ëš ´ãâ.
Õàëüìã Òàœº÷èí Óëñèí Õóðàëûí (Ïàðëàìåíòèí) Àõëà÷ Àíàòîëèé Êîçà÷êî íåð ºàðñí çóðà÷èí º³³õ¢ë ñåêëºèã É´ð³ñí áè÷ãèã äåïóòàò Õàëãàåâ îëíä óìøš ´ãâ.
Õàëüìã óëñèí çàœ-àâöàñ, õàëüìã òóóšàñ, ñîéëàñ, àâúÿñìóäàñ çóðà÷èí ¢¢ä³âðì¢ä ýêëö³í àâäã á³³ñèíü çîêúÿë÷èí ꢢêíü, èñêóññòâîâåäåíÿ äîêòîð Ñâåòëàíà Ãàððèåâíà Áàòûðåâà êåëš ´ãâ. Ò´ðñêí êåëí-³ìòí³ííü òóóšèã, ñîéëûã, ê¢ìíè ñîéëä îðóëñí ò³âöèíü ¢ç¢ëõ³ð äàœãèí øóíš éîâñèíü ýâð³ííü ¢ãä³í ñ³í ìåä¢ëâ.
Ãàððè Ðîê÷èíñêèé 1923 šèëä Õàëüìã ÀÑÑÐ-èí Ïðèîçåðí ðàéîíà Àëöûíºóä ñåë³íä ò´ðñìí. Áè÷êíä³í ê´â¢í òåœãñ÷ áîëõàð óõàëšàñìí. Õ´´ííü òåœãðò íèñõ ñåäêë àìð ´ãëãî, íèñëºí³ êåðãèã ýêë³ä äàñ÷àõëàíü õàëüìãóäûã Ñèâð¢ð òóóëºàä, ê¢ñëíü ê¢öëãî ¢ëäñìí. ßìàðàí ÷èãí ýðäì³ð ¢¢ëäâ÷í ê¢ö³ìšò³ ê¢í áîëõ á³³ñíü èë. Áîëâ êåñãíü ê¢¢í³ ñàíñàð áîëõø. Öóã ³ìòíë³ ó÷ðñí çîâëœ ýí¢í³ šèðºëä ÷èãí ñîëüâð îðóëñíü èë áîëšàíà. 1953 šèëä Ãàððè Ðîê÷èíñêèé Àëìà-Àòèíñê õóäîæåñòâåíí ó÷èëèùèã éè뺳í ñ³³í³ð ò´ãñ³ñìí. Õóðö õ³ë³öíü áîëí þ ÷èãí êåš ÷àääã ´´ò³ ºàðíü ìåë çóðà÷èí ýðäìä èðëö³ò³ á³³ñíü òåð ó÷èëèùèí õ´´í ìåäãä³ä á³³â.
Ó÷èëèùèã ò´ãñ³ñí öàãàñ àâí áèëãíü ñ³³í³ð èëäš ìåäãäñí áຠíàñòà çóðà÷ ¢¢ä³âðì¢ä³í Êàçàõñòàíä á³³õä³í êåñã º³³õ¢ëä îðëöóëš ¢ç¢ëš éîâñìí.
1961 šèëä Ãàððè Ðîê÷èíñêèé ò´ðñêí ºàçðóðí õ³ðš èðâ. Òåð öàãàñ àâí çóðà÷ Õàëüìãèí ä¢ðñë¢ëã÷ èñêóññòâèã äåëãð¢ëëºíä öóã ìåäðë³í, öàãàí, ÷àäìãàí áîëí áèëã³í íåð³äâ. Çóðëºíà ýâð³ îíö ÿíçàðí, ¢¢ä³ã÷ êåö¢ áèëã³ðí ýí¢í³ çóðãóä òåð äàðóíü ê¢¢í³ îíüãèã àâëíà. Ýí¢í³ çóðñí çóðãóäûã òàëäàí áèëãòíðèí ¢¢ä³âðì¢ä³ñ äàœãèí éèëºðí³. Ðîê÷èíñêèéèí ºàðèí ÿíç òåð äàðóíü ìåäãäí³. Òåã³ä ÷èãí ìàíà çóðà÷íð, ²ð³ñ³í áîëí ºàçàäûí îðíà çóðà÷íð ÷èãí èê áèëãòèí çóðëºíà ÿíçèã ç´âò³ ´´äìä ´ðãš ¢íëí³.
Êåñã àðâàä šèëì¢äèí òóðøàðò çóðà÷ çóðš éîâñí çóðãóä, óò òîîäàí 60 ºàð ¢¢ä³âð, îëí õ³ë³º³÷íðèí îíüãò òóñõàãäšàíà. Ýí ¢¢ä³âðì¢äèí èê çóíü Êåëí-óëñèí ìóçåéèí ê´ðœä õàäºëãäšàíà. dzðì ¢¢ä³âðì¢äíü îíö óëñèí àðõèâ³ñ àâãäñìí. Çóðà÷èí ¢¢ä³âðì¢äèí òóñêàð ìóçåéèí äèðåêòîðèí äàðóê Èðèíà Íîâîìëèíîâà òîäðõàºàð êåëš ´ãâ.
Òàœº÷èí èñêóññòâèí à÷òà ¢¢ëä³÷ çóðã áîëºíäàí ò´ðñêí òååãèí á³³äëèã, òååãèí óëñàí, òóóšèí áààòðìóäûã, áèëãò³ óëñàí òîäëóëš ¢ç¢ëñíü ò´ðñêí ºàçðèí ÷àñòð áîëš õ³ë³ãäí³. ª³³õ¢ëä èðš, Õàëüìãèí áèëãò³ ¢ðí³ ¢¢ä³âðì¢äèã ä³êí íåã îíüãàí ´ã÷ õ³ë³º³ä, àã÷ìä áîëâ÷í ꢜêë ÷ååšò³, õóðö óõàòà, áèëãò³ ºàðòà õàëüìã ýðäì÷èí ä´œã³ð ò´ðñêí òóóšèã ñåðã³òí, ìàíà ³ìòí, ìàíà ñîéë ÿìàðàí ê¢÷ò³ áîëí ¢¢ä³ã÷ ÷èäëò³ áîëšàõèíü ìåäš, óðìä àâòí.
Ãàëèíà ÕÅÉ×ÈÅÂÀ