Ýðäíèí èøê³ ãåðì¢äíü ´â³ðö

Çóí šèë õîîðàí õàëüìã òååãèí îëí óëñ öóºàð í¢¢º³ä éîâäã á³³ñìí. Òåð öàãèí õàëüìãóä ìîäàð, ÷îëóºàð ãåð òîñõäã óãà áèë³. ¥äã³ öàãò èøê³ ãåðò ò´ðñí ꢢíë³ õàÿ õà𺚠áîëõìí. ¥âêíðèí îëçëšàñí ãåðì¢äèã çóã äæàíãàðèàäò áîëí íàíü ÷èãí áàéðèí ´äðì¢äò ¢çš³í³âèäí. Áîëâ ñ¢ë šèëì¢äò Õàëüìã Òàœº÷ä òóðèçì ýêëš äåëãð³ä, ç³ðì àðºëà÷íð èøê³ ãåðì¢ä õóëäš àâàä, áè÷êí õîòí áîëºàä òàœº÷èí ãèè÷íðèã òîñ÷ àâíà. Èøê³ ãåð õóëäš àâõ ñàíàòà ³ìòí îëí ýí¢ã êåš ÷àääã ³ìòí éèð ö´´êí. Òåäí³ íåãíü - Î÷ð-Àðàí Ýðäíü.
Î÷ð-Àðàí Ýðäíü áè÷êí³ñí àâí ºàðàðí þì êåš ê´äëõä³í äóðòà. Ýöêíü ýí¢ã³í äàõóëàä ÿºš ãåð òîñõõèã, ìîä, ÷îëó ÿºš îëçëõèã ¢ç¢ëäã á³³ñìí. Êåñã šèëèí òóðøàðò Ýðäíü ýöêò³º³í õàìäàí ãåðì¢ä òîñõš ê´äëš³ë³.
- Ýðäíü, õîéð šèëèí òóðøò èøê³ ãåðì¢ä êåí³ò. Èèì ê´äëìø êåõ ñàíàí ÿºš ò´ðñìá?
- Õîéð šèë õîîðàí òîñõëºíà ê´äëìø óãà áîëàä, ÿìàðàí êåðã êåõìí ãèš ñàíàä éîâëàâ. Òåã³ä íåã ´äð ìèíè òàíüë Öåðí ëàìä íîì óìøóëõàð, ñåëâã àâõàð îäëàâ. Ê¢¢íäâðèí éîâóäò Öåðí áàãø íàíä "Èøê³ ãåð êåº³ä ¢ç, ÷àìä ÷èãí, õóó÷í àâúÿñ-çàœøàë áîñõëºíä ÷èãí òóñòà áîëõìí" ãèš ñåëâã ´ãñìí. Ò¢ð¢ë³ä áè ýí êåðãò èòêñí óãàâ, ìàäí ýí¢í³ òóñêàð íåâ÷êí ìàðºëäëàâèäí, çóã òåð öàãàñ àâí àðâí íåãí èøê³ ãåð êåãäâ.
- Èøê³ ãåð êåëºí ê¢íä àëü óãàé?
- Ýêë³ä êåõä ê¢íä áîëš ìåäãäë³. Ò¢ð¢í õîéð-ºóðâí èøê³ ãåð ìàòüõð áîëàä, óäàí çîãñëãî, íóðàä îäëà. Äóëàí öàãò êåš ýêëë³â, çóã ò¢ð¢í éîñí ãåðèã ¢âë³ð ò³âë³âèäí.
- Ýí êåðãèã ÿºš äàñ÷ àâëàò?
- Èøê³ ãåð ÿºš êåõèíü èíòåðíåòä õ³ë³ë³â. ijê³ä ê´ãøäë³ õàðºàä ꢢíäë³â. Áàñ Ãåííàäèé Êîðíååâ, Âèêòîð Ìàíäæèåâ áîëí Ìàéÿ Êàðóåâà îëíà ¢¢ëä³÷íð ìèíè ê´äëìøò êåðãò³ ñîíüí þì êåëš ´ãöõ³ë³. Öóã ýäíä áè èê ãèäã õàíëòàí ´ðãš³í³â.
- Íåã èøê³ ãåð êåõä êåä¢ öàã êåðãò³â?
- ªàíöàðí àäºë óãà êåõë³, ñàð øàõó áîëš ºàðíà. Çóã ç³ðìä³í õ´ðí ´äðèí ýðãöä êåš áîëíà.
- Òàíà êåš³õ ãåðì¢ä öóºàð ³äë ýñ ãèš êåìš³º³ðí éèëºðí³?
- ²äë áèø. dzðìíü çóðºàí ìåòð ê¢ðäã äèàìåòðòà, ç³ðìíü - àðâí õîéð ìåòð. Çóðºàí ìåòðò³ ãåð òàâí òåðìò³, ´íäðò³í ºóðâí äóíäóð ìåòð áîëíà. Àðâí õîéð ìåòð èøê³ ãåð àðâí òåðìò³, ´íäðò³í ä´ðâí ìåòð. Áàñ íåì³ä êåëõä, áè÷êä¢äèí ò´ë³ èøê³ ãåð êåš³ë³âèäí. Ýí¢ã "ÁÈÃ" (áè÷êí èøê³ ãåð) ãèš íåð³äí³â. Áè÷êä¢äò èê ãèäã³ð òààñãäíà.
- Òàíà êåëš³ñí àðâí òåðìò³ èøê³ ãåð éèð èê. Èèì èê ãåðèã þóíà ò´ë³ îëçëíà?
- Ñ¢ë êåñã šèëì¢äò ñóë öàãòàí íóì õàðâíàâ. Òåã³ä "¥´ðä õàðâà÷íð" ãèäã õàðâëºíà âåòåðàíìóäûí áîëí áàº÷óäûí íèèö³í³ ëóêîäðîì äååð èèì èøê³ ãåð ò³âë³â. Ýí¢í³ íåã òàëäíü õîéð èê òåðç á³³í³. Õàðâà÷íð äîòðíü çîãñàä, ýí òåðç³ð ºàçà á³³ä (ìèøåíüä) õàðâíà. Ëóêîäðîì äååð èèì èøê³ ãåð ò³âõ ñàíàí ÿºš ò´ðñìá ãèõë³, ßïîíÿ õàðâà÷íðèí "äîäç¸" ãèäã òðåíèðîâî÷í ºàçðèã ¢ç³ä ¢ëã¢ð àâñí áèë³â. Îäà äååð³í ýí ìèíè ãåðì¢ä³ñ õàìãèí èê. Çóã ýí¢í³ñ èê ãåð ò³âõ ñàíàòà á³³í³â.
- Íóì õàðâëºíà òóñêàð êåëš ´ãòí.
- Íóì õàðâàä ýêëñí³ñ çóðºàí šèë äàââ. Íóì õàðâëºí õîéð 碢ë³ð õóâàãäíà: ç³ðì õàðâà÷íð ñïîðòûí íóì îëçëíà, ç³ðìíü êåëí-óëñèí íóìàð õàðâíà. Áè áîëí "¥´ðä õàðâà÷íð" ãèäã íèèö³íä îðëöäã í³³šíðì ìàíà ´âêíðèí îëçëšàñí ìë íóìàð õàðâíà. dzðìä³í õàðâëºíà ä´ðëä³ äàâóëíàâèäí. Òàëäàí ðåãèîíìóäò áîëí îðí-íóòãóäò îäàä òåíä áàñ á³³ðí õàðâà÷íðëà ä´ðëäí³âèäí.
Ýí çóíàð áèäí Êàçàõñòàíä äàâóëãäñí "Àëäð òåã - í¢¢äë÷íðèí îð÷ëœ" ãèäã íàðò-äåëê³í ñîéëûí áîëí ñïîðòûí ôåñòèâàëüä îäàä îðëöëàâèäí. Ýí ôåñòèâàëüä ²ð³ñ³í ðåñïóáëèê¢äèí, Êàçàõñòàíà, Êûðãûçñòàíà, Ìëûí áîëí òàëäàí ÷èãí îëí îðí-íóòãèí ýë÷íð öóãëðöõàâ. Öóã ýäíë³ óëàí ÷è𳺳ðí õàðºàä, ñîéëûí, òóóšèí òóñêàð ꢢíä³ä, îëí ñîíüí þì ìåäš àâëàâèäí. Áè áîëõëà ñóë öàãòàí èøê³ ãåðì¢ä õ³ë³š éîâäã áèë³â. Ò¢ðã èøê³ ãåðì¢ä ìàíà ãåðì¢ä³ñ íåâ÷êí éè뺳ò³. Óðäíü ýí¢ã çóã èíòåðíåòä âèäåî õ³ë³º³ä ¢çë³â. Äîòðíü îðàä õ³ë³õíü, èøê³ ãåð êåš³õ ³ìòíë³ ê¢¢íäõíü éèð ñîíüí áîëš ìåäãäâ.
- Èøê³ ãåð êåõä òàíä êåí í´êä áîëíà?
- Ýöêì, àõíð-䢢íðì, í³³šíðì èð³ä ä´œíí³. dzðìä³í ºàíöàðí ÷èãí êåí³â.
- Áè÷êí³ñí àâí ýöêòí òàíèã óð÷ áîëºàä ñóðºäã á³³ñìí. Òåã³ä òîñõëòàñ áîëí èøê³ ãåð êåëºí³ñ íàíü ä³ê³ä þ êåš ÷àäšàíàò?
- Áàñ ñóë öàãòàí àâäð, ºàíç êåí³â. Íóì õàðâõëàðí, ýâð³ êåñí ñóì îëçëíàâ. Çóã ìîäàð áîëí ò´ìð³ð þì êåõøâ. Õîò êåõä äóðòàâ. Ýýšì íàíä ìàõòà õàëüìã ö³ ÷àíš ´ã³ä, áààòðìóäûí òóñêàð õàëüìã òóóëüñ êåëš ´ãäã á³³ñìí. Îäà áîëõëà áè ýâð³ ꢢêäò³í èèì ö³ ÷àíàä, ýýš³ñí ñîœñàä òîäëš àâñí þìàí òåäíä êåëš ´ãí³â. ijê³ä, ø¢¢ðìã êåí³â, õàñã óëñèí "êàçû" áàñ êåš ÷àäíàâ. Íåì³ä êåëõä, îäà èøê³ êåš äàñõàð ñåäš³í³â.
- Èøê³ êåäã óãà áîëõëà èøê³ ãåðì¢ä³í ÿºš êåí³ò?
- Èøê³ ãåð ê庳ä ýêëõä èøê³ õ³³õä, òåðòí éèð ¢íò³ áîëäãíü ìåäãäâ. Ìàíàä ýí¢ã êåš ÷àääã óëñ á³³â ÷èãí, ýäí îäà äååð³í êåõø. Ìëàñ, ýñ ãèš ²ð³ñ³í òàëäàí ðåãèîíìóäàñ àâ÷ èðõíü áàñ éèð ¢íò³ áîëõìí. Òåã³ä ÷èãí òåðì, óíü ò³â³ä, äååðíü èøê³í îðìä õîëëîôàéáåð ãèäã òîñõëºíà íåã ýä îëçëíàâ. Ýí ýä äóëàí áîë÷êàä êèìä.
- Òåã³ä èøê³ ãåðò ¢âë³ð äóëàíûé?
- Ýý, òèèì. Éîñí èø곺³ð êåñí áîëõëà, äîòðíü áåø óãà áîëâ ÷èãí ºàçàºàñ àðâí-àðâí õîéð ãðàäóñ äóëàí áîëõìí. Ìèíè êåñí èøê³ ãåðì¢äò ¢âë³ð ºàçàºàñ çóðºàí-äîëàí ãðàäóñ äóëàí áîëíà. Áåø ò³âõë³, óëì äóëàí áîëõ.
- Òóðèçì äåëãð¢ëõä èøê³ ãåð êåðãò³ áîëäãíü ìåäãäí³. Çóã éèðèí ꢢíä ýí¢ã îëçëñíàñ òóñ á³³í¢?
- Èøê³ ãåð îëçëõ îëí àðº á³³í³. Êåëõä, ìîäàð, ÷îëóºàð ãåð òîñõõ, ýñ ãèš ïàòüð õóëäš àâõíü éèð ¢íò³. Èøê³ ãåð ò³âõë³, êèìä áîëš ºàðíà. Äàëí-íàéí ìèœºí³ àëäíä. Áè ýâð³í èèì èøê³ ãåð ò³â³ä ´ðê-á¢ëò³º³í á³³õ ñàíàòàâ. Òàâí-çóðºàí òåðìò³ ãåðò õîéð-ºóðâí ꢢêäò³ ´ðê-á¢ë á³³š ÷àäõìí. Ñòóäèÿ êåâò³ ïàòüð áîëõ. ¥´ðíü ä³ê³ä íåã-õîéð èøê³ ãåð ò³â³ä, õîîðíäíü ¢¢ä êåš õîëâäóëõëà êåñã ´ð³ò³ ãåð áîëõìí. Ìëä åâðîðåìîíò êåñí èøê³ ãåðì¢äèã ãèè÷ë¢ðèí îðìä îëçëíà. Åâðîïä îäà áàñ îëí ³ìòí èøê³ ãåð ò³â³ä îëçëíà.
ÀËÅÊÑ²Í Ñàíš