Ðàèñà Øóðãàíîâà: "Õàëüìã êåëí - ìèíè æèðºë"

Øèäð ìàíà òàœº÷ä ÷èíðò³ íåã éîâäë áîëâ. Òåðíü Ìàíšèí Àðêàäèéèí "Êàëìû÷êà" ãèäã ìþçèêë-îïåðèã îëíà îíüãò òóñõàñí éîâäë. Õàëüìãóäûã Ñèâð¢ð òóóëºñíà 75 šèë áîëšàõ ´´íä íåð³äñí îïåðò õàð ã´ð³ð ãåìø³ãä³ä, èê çîâëœëà õàðºñí ³ìòí íóòãàñí ñàëñí ºàøóòà öàãèã ÿºš äàâš ºàðñíà òóñêàð êåëãäâ. Ê¢÷ð-ê¢íäèã äààš ºàðõä ä´œ áîëñí Ñèâðèí ýãë óëñò ÷èãí òåðíü íåð³äãäâ. ×èê óõàòà áîëí ñåäêëò³ óëñ àëüä ÷èãí á³³í³. Ê´ãšìèí ýí ¢¢ä³âðèí ëèáðåòòî áè÷ëºíä ø¢ëã÷ Ðàèñà Øóðãàíîâà îðëöš, ê´äëìøèí èê çóóºèíü ê¢ö³ñìí.
Ñ¢ë šèëì¢äò õàëüìã ëèòåðàòóðò îðñí ýí ꢢêä ê¢¢í³ òóñêàð ö´í ¢ã áè÷õ³ð á³³í³âèäí. Õàìãèí ò¢ð¢íä éèð ò´ðñêí÷ ñåäêëò³ ê¢í ãèš òåìäãëõìí. "Öóñíä øèœãðñí êåëí" êåç³ áîëâ÷í äåâð³ä ºàð÷ èðäãèíü Ðàèñà Áàñàíãîâíàí ¢ëã¢ð äååð ¢çš áîëõìí. Þœãàä ãèõë³, ýí ò¢ð¢ë³ä îðñ êåë³ð áè÷äã áèë³. Ò¢ð¢í ø¢ëã 2009 šèëä áàðàñ ºàðëà. "Íåáåñíûé õóäîæíèê", "Ëþáèìàÿ íåáåñàìè" ãèš íåð³äãäñí áîëí íàíü ÷èãí õóðàœºóñò ø¢ëã¢äíü îðñìí.
Õàëüìã êåë³ð áè÷ñí ò¢ð¢í ø¢ëãíü "Òååãèí ãåðë" ãèäã æóðíàëä áàðëãäñí áèë³. Òèèã³ä ò´ðñêí êåë³ðí áè÷äã áîëñìí. Ò¢ð¢í ø¢ëãíü ñ´´º³ð óõàíäíü îðñí á³³š. Áîñàä, òåð ø¢ëã³í öààñíä áè÷³ä, áèéíü èê³ð àëœ áîëñí Ðàèñà àõäàí òåëåôîºàð šèœí¢ë³ä, òåð¢ã³í óìøš ´ãâ. "Ìèíè àõ þìàð èê³ð ´âðìš êåõø,- ãèš ø¢ëã÷ òåð êåìèã òîäëš êåëâ. - Ìèíè ø¢ëã áîëõëà òåð¢ã ³âð èê³ð ´âð¢ëâ". "Ààê, ìèíè ààê" ãèäã íåðò³ òåð ò¢ð¢í ø¢ëãò "Ààêèí îäàð ãåðëòñí à÷òà òåœãð¢ð õ³ë³š³" ãèñí ýêèí çààâð á³³í³. Òèèã³ä ç´â³ð íàñòà êåìë³íü ò´ðñêí êåëíü äîòðàñíü ºàð÷ èð³ä, ø¢ëã¢ä ÷ååšë³ä áè÷õäíü òóñòà áîëâ.
Ààêèí êåëñ³ð: "Òåð îäíà ãåðë
Ò¢ðñí ç¢ðêèíü ñåðã³õ
Îëí áóðõä áóóëºàä, Îëíä ò¢øã áîëõ"
- ãèñíü ÷èê áîëš ºàðâ. Àðâí ºóðâ ê¢ðñí íàñíäàí Ðàèñà ýê³í ãååñí á³³š. Òåð öàãàñ àâí ò´ðñêí êåë³ðí áè÷äã áîëñìí.
Óðäíü Ðàèñà Áàñàíãîâíà îðñ êåë³ð áè÷äã áèë³, ãèš äååð êåëë³âèäí. "Õàëüìãàºàð áè÷õ êåðãò³""- ãèš íàíä êåñãíü êåëäã áèë³. - Îäà áè ýâð³ííü êåë³ðí áè÷õë³ðí ³âð áàéðòà á³³í³â. ßìð áîëâ÷í êåëí ³ìä á³³õèí ò´ë³, êåë³í ìàðòóëøãîí êåðãò òåð êåë³ð ¢¢ä³õ êåðãò³. Òèèãõë³ ìàíà êåëí ìàðòãäøãî. Õàëüìã êåë³ð áè÷äã áàº÷óäûã ä´œíõ, óðìä ´ãõ êåðãò³, ãèš Ðàèñà Áàñàíãîâíà òîîëíà. - Îðñ êåë³ð áè÷äã ç³ðì õàëüìã áàº÷óä ò´ðñêí êåë³ð áè÷š ÷àäšàõøâ, ãèš èê³ð çîâšàíà. Áîëâ öóñíä á³³õ êåë³í äàñš àâõ êåðãò³. Áè áàñ áè÷äãî áèë³â. Áîëâ îäà ø¢ëã¢ä ÷èãí, êåëâðì¢ä ÷èãí áè÷í³â".
Òàëäàíàð òîîëäãíü ÷èãí á³³í³."Ðàÿ, þ õ³³š ÷è õàëüìãàºàð áè÷í³÷,- ãèš êåñãíü êåëâ. - Îðñàºàð áè÷õë³ðí îëí ê¢í áè÷ñèã óìøõ, îëí óìøà÷íð ÷èíè íåð ìåäõ. Õàëüìã áèø ê¢í ìèíè ñåäêëèì ìåäøãî. Õàëüìã êåëí ãèäã ýí ìèíè šèðºëì, ñåäêëì, ç¢ðêì".
"Ýâð³ ò´ðñêí êåë³í ä´œíòí, õàëüìã êåë³ðí áè÷òí" - ãèš Ðàèñà Áàñàíãîâíà øèíêí ýêë³ä áè÷äã áàº÷óäò ñ¢â-ñåëâã ´ãí³.
ºàøóðàä, àðàºàí çóó÷êàä,
ºóíäëòà õ´â³í ýäë¢â.
¥âêíðèí ç´´ð îëçëõàð
¥ëã³í êåëíä îðóâ.

Äàëà ºàçð ýðã³ä,
Äóðòà - äóðãîã ýäë³ä.
Õ³³ðò³ õàëüìã êåëíä³í
Õ³ð¢ èðñíä³í õàíšàíàâ"
- ãèš ø¢ëãòíü êåëãäš³í³.
¥äã³ öàãèí áàº÷óä ýâð³ ò´ðñêí êåë³í ñåðã³õ ñàíàòà. "dzðìä³í ºàçà õàëüìã êåë³ð ꢢíäš³äã áàº÷óäûã ñîœñõëà ñåäêëì ³âð áàéðëíà, - ãèñí òîîëâðàðí Ðàèñà Øóðãàíîâà õóâàëöíà.- Áîëâ êåìð ºàë ïàäðõëà, òåð¢íä ò¢ë³ ´ãõ êåðãò³. Ýñ ãèš ºàë á´êõ.Òèèã³ä ýí áàº÷óäûí öåâð ñ³³õí ñàíàí áè÷³ á´êòõ³!".
Ìàíà õàëüìã óëñ ýâð³ òóóšäàí êåä¢ çîâëœ, àþë ¢çñí áèéèíü îäà÷í ³ìä éîâíà. Õàìãèí ºàøóòà, ê¢íä òóóšèí õàëõ Ñèâðèí òóóâð áîëšàíà ýí ò´ðò áè÷³÷ Øóðãàíîâà áàñ îíüãàí ´ãâ.
Ç¢¢ñí 碢äíäì ´äð ´íš³ä,
Çîâëœãòàí äààãäñí óëñ èðí³.
Õóâöíü Ñèâðèí öàñàð ãèëâêí³,
Õ´´òê³í ñàíòí, - ãèš êåëš³í³.
"Òååãèí ãåðë" æóðíàëä Ðàèñà Øóðãàíîâàí "Á¢ë³í áîäíöã" ãèäã Ñèâðèí òóñê êåëâð áàðëãäñí á³³í³. Òåð¢íä Áàñœ ê´â¢í áàìá öåöã¢ä öàñí äååð çóðàä á³³í³. ¥´ðíü ñóóñí Ìóêóêà ä¢ ê¢¢êíü ýí ñ³³õí öåöã¢ä ÿìàðàí íåðò³â ãèš ñóðšàíà. Ýí ìèíè õàìãèí äóðòà êåëâð, ãèš Ðàèñà Áàñàíãîâíà êåëš³í³. Òåðíü áàñ ó÷ðòà. Ñèâðò á³³ñí öàãëà ýí¢í³ ýöêíü Áàñœ ä¢ ê¢¢êò³ á³³š. Òåð¢í³ íåðíü Ìóêóêà áèë³, õàðì ò´ðõä òåðíü Ñèâðò ñ³³º³í õ³³â. Òåð ºàøóòà öàãàí, òåíä õîðñí ýëãí-ñàäàí áè÷³ ìàðòòí ã躳ä ýí ¢¢ä³âðì¢ä áè÷³÷ áè÷â.
Ðàèñà Áàñàíãîâíà Ïðèþòíà ðàéîíä ºàðñìí. Àìðõàð ñåäõë³ðí Ìàíö ºîëóð ýí ºàðàä éîâíà. Ìàíö íóóðàñ õîë áèø ¡ëä÷í ãèäã ñåë³í á³³í³. Òåð ñåë³í ýí¢í³ ýöêèííü ºàçð. Ýí ºàçðò áè÷³÷ éèð äóðòà. Áè÷êí öàãò ýäí³ ´ðê á¢ë Ýëñò¢ð í¢¢š ºàðëà. Áîëâ ýöêèííü ºàçðèã äàœãèí ç¢ðêíä³í ýí á³ðí³.
Òàñðñí ¢ãì¢ä³ð áè÷ñí ø¢ëã¢ä,
Òàñðñí ìàõàð ÷ååšäì ´âäí³. ¥âêíð ìèíè Èšëèí ºîëä,
¥ðê³ðí õîéð ýðãä çîãñëà.

Òàñðàä õîë Ç¢íºàðàñ èðñí,
Òàðñí õàëüìãóä ºàçð õ³³â!
Òåäí³ çààãò - ¢ëä³ð à÷ëãäñí,
Ò¢ã÷ ¢ëä÷íð îðìàí ýçëâ.
Òèèã³ä ýâð³ííü ò´ðñêí ºàçðèí òóñêàð Ðàèñà Øóðãàíîâà áè÷š³í³. Ò´ðñêí÷ áîëñí äååð³í ´ð-š´´ëí ñåäêëò³ ýí ꢢêä ê¢í íàíü ÷èãí îëí áèëãò³. Ðàèñà Áàñàíãîâíà ñ³³õí çóðãóä çóðíà. Øàð áîëí íîºàí øèð³ð èê çóóäàí çóðãäñí çóðãóäíü ³ìòíä éèð òààñãäíà. Îð÷ëœãèí, øàšíà ò´ð³ð òåäí³ èê çóíü çóðàòà. Òåð çóðãóäûã õ³ë³õë³, ñåäêë àìðàä, ìóóðñí-çîâñí ìàðòãäíà.
Ò´ðñêí êåë³ðí ç´ðãëš áè÷³ä, Ðàèñà Áàñàíãîâíà îëí ¢¢ä³âðì¢ä á¢ðä³â. Ø¢ëã¢ä, êåëâðì¢ä áè÷ñí³ñí íàíü ïüåñì¢ä ÷èãí áè÷äã áîëâ. Èèã³ä Êåëí-óëñèí äðàìàòè÷åñê òåàòðò ò³âãäñí "Øóóãàí õàëüìã õîòíä" ãèäã íààäûã ýí áè÷â. Äååð êåëãäñ³ð îïåðèí òåêñò áè÷ëºíä ÷èãí áèëãò³ ýí ꢢêä ê¢í îðëöâ. Ëèòåðàòóðèí îëí ç¢ñí ÿíçèã ìåäš àâ÷, ¢¢ä³âðì¢ä áè÷õ³ð Ðàèñà Áàñàíãîâíà øóíšàíà.

ŠÈЪËÈÍ Êåðìí
Ðàèñà Øóðãàíîâàí çóðñí çóðã.